Nghệ nhân Ý Lan bắt đầu hành trình sáng tạo của mình một cách đầy tình cờ. "Tôi vốn là người rất yêu thiên nhiên. Tình cờ một hôm đi ở dọc biển Phan Thiết tỉnh Bình Thuận, tôi thấy có màu cát thật lạ. Tôi ngừng xe và vóc những hạt cát sắc màu ấy đem về đổ vào bình cắm hoa. Khi đổ vào bình thủy tinh trong thì thấy cát quyện vào nhau rất đẹp. Từ đó tôi có ý nghĩ nếu có được nhiều màu cát chắc sẽ tạo ra được những thứ tuyệt vời", bà kể lại.
Cận cảnh những màu cát tự nhiên mà nghệ nhân Ý Lan đã tìm được
Với niềm say mê và khát khao sáng tạo, bà đã thử nghiệm và phát triển một môn nghệ thuật hoàn toàn mới không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Nghệ thuật tranh cát không đơn thuần chỉ là việc xếp cát vào khung kính. Để làm nên một bức tranh hoàn chỉnh người nghệ sĩ phải biết điều khiến từng muỗng cát nhỏ, khéo léo tạo nên từng đường nét, chi tiết và làm nổi bật tinh thần của bức tranh. Đó là một công việc đòi hỏi sự nhẫn nại tỉ mỉ, vì chỉ một sơ suất nhỏ mọi công sức sẽ đổ sông đổ bể.
Phong cảnh thiên nhiên Việt Nam trong tranh cát Ý Lan
Không giống như các loại tranh khác có thể sử dụng màu pha hay sợi nhuộm, tranh cát chỉ dựa vào những màu sắc tự nhiên. Để tạo nên những tác phẩm sống động, nghệ nhân Ý Lan đã tự mình sưu tầm hơn 80 loại cát từ khắp các vùng miền của Việt Nam, từ cát biển, cát sông, đến cát suối, cát núi. Có những đêm bà phải chờ nước biển rút giữa khuya, rồi ra xa khơi để đào từng nắm cát sạch, hoặc kiên nhẫn đục từng tảng đá lớn mang về giã nhuyễn.
Những nỗ lực không ngừng nghỉ của nghệ nhân Ý Lan đã giúp bà ghi danh vào Sách kỷ lục Guinness Việt Nam và ASEAN với thành tích tìm ra số lượng màu cát tự nhiên nhiều nhất. Đây không đơn thuần là thành tựu cá nhân mà còn góp phần tôn vinh tài nguyên thiên nhiên độc đáo của đất nước.
Chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Chân dung Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng
Tranh cát Ý Lan hoàn toàn bằng cát tự nhiên, không có chất kết dính nhưng không xê dịch, không đổi màu và sẽ tồn tại mãi với thời gian. Điều làm nên sự đặc biệt của những tác phẩm này không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn ở tinh thần mà bà gửi gắm. "Cát vốn dĩ vô tri nhưng khi nằm trong bàn tay người nghệ nhân nó có thể khóc, có thể cười và hơn hết nó lưu giữ được những khoảnh khắc bất biến trong đời", bà chia sẻ.
Những tác phẩm tranh cát của nghệ nhân Ý Lan thường xoay quanh các chủ đề về tình yêu gia đình, quê hương đất nước và các giá trị truyền thống. Đặc biệt mỗi khi làm những bộ sưu tập về những lãnh tụ, những người con ưu tú của dân tộc như: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng…đều mang lại cho bà những cảm xúc rất đặc biệt.
Huấn luyện viên Park Hang Seo
Những nếp nhăn hằn sâu trên gương mặt người phụ nữ cả một đời tần tảo
Một kỷ niệm mà bà không quên là vào năm 2011 khi tổ chức triển lãm "Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Hào khí trăm năm" với 30 bức tranh cát tái hiện Đại tướng trong nhiều khoảnh khắc từ chiến trường đến đời thực. Đây cũng là công trình mà nghệ nhân Ý Lan đã làm bằng tất cả tâm huyết để kính tặng vị tướng tài ba của đất nước. "Lúc đó dù Đại tướng đã yếu rồi nhưng ông vui lắm. Khi tôi đến thăm, Đại tướng đã dặn dò phải cố gắng phát triển bộ môn nghệ thuật này nhiều hơn nữa vì nó là của riêng đất nước mình, là niềm tự hào của người Việt Nam".
Nghệ nhân Ý Lan tặng tranh cho các nhà lãnh đạo tại Hội nghị APEC 2006 (Ảnh:NVCC)
Với sự độc đáo, mới lạ tranh cát Ý Lan đã được chọn làm quả tặng cho các nhà lãnh đạo tham dự hội nghị APEC 2006. Nghệ nhân Ý Lan đã thực hiện chân dung 21 nhà lãnh đạo tham dự hội nghị và gây được tiếng vang lớn. "Những tác phẩm chân dung cát màu tự nhiên còn chứa đựng những thông điệp về đức tính cần cù, kiên nhẫn, sáng tạo của người Việt Nam", bà cho biết. Nghệ nhân Ý Lan luôn tâm niệm rằng nghệ thuật không những để làm đẹp, mà còn để phục vụ con người và đất nước. Bà sáng tạo vì đam mê và niềm tự hào dân tộc, khát khao khẳng định bản sắc Việt trên bản đồ nghệ thuật thế giới.
Nghệ nhân Ý Lan và cựu ngoại trưởng Mỹ Hilary Clinton (Ảnh:NVCC)
Hành trình từ những hạt cát vô tri trở thành tác phẩm nghệ thuật mang hồn Việt là câu chuyện không chỉ về nghệ nhân Ý Lan, mà còn về tinh thần sáng tạo và niềm tự hào dân tộc. Những bức tranh cát của bà ngoài tính nghệ thuật, chạm đến trái tim người thưởng lãm, còn nhắc nhở chúng ta rằng trong những điều nhỏ bé nhất, vẫn có thể chứa đựng những giá trị kỳ diệu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!