Mô hình “Vụn Art” là một hợp tác xã sản xuất tranh, túi xách, quần áo ghép vải thủ công, có địa điểm tại làng Lụa Vạn Phúc (Hà Đông, Hà Nội), đây là nơi làm việc của những người khuyết tật ở nhiều độ tuổi khác nhau tham gia sản xuất. Với nguồn nguyên liệu chính được lấy từ các mảnh vải thừa bị cắt đi, được tái phục chế lại, rồi ghép lại thành các hình trang trí trên áo phông, túi xách hay ghép thành những bức tranh.
Vượt lên nghịch cảnh
Anh Lê Việt Cường - người sáng lập VỤN ART bị mắc bệnh bại liệt từ lúc 09 tháng tuổi. Đi lại khó khăn chính là rào cản rất lớn để anh hòa nhập cộng đồng. Nhưng anh vẫn quyết tâm đi học và tốt nghiệp đại học chuyên ngành Toán - Tin. Trải qua nhiều công việc, thấu hiểu sự khó khăn của những người cùng hoàn cảnh, anh luôn nung nấu ý định làm gì đó để sẻ chia với những người khiếm khuyết.
Từ những mong muốn và kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động với người khuyết tật, năm 2017 anh cùng họa sĩ Nguyễn Văn Trường, anh Lê Quốc Vinh sáng lập nên Vụn Art, với mục đích dạy nghề, tạo việc làm ổn định cho những người yếu thế, trong đó có người khuyết tật.
Theo anh Lê Việt Cường, “vụn” là những mảnh ghép nhỏ, nhờ chất kết dính mà tạo nên những mảnh ghép lớn, giống như công việc anh và những người đồng nghiệp đang làm; “vụn” cũng như chính những người thợ khuyết tật tại hợp tác xã, trong đó, mỗi cá nhân như một mảnh vụn nhỏ, nhờ chất kết dính - sự hỗ trợ từ chính quyền và cộng đồng, những người khuyết tật được kết nối với nhau, tạo nên những bức tranh lớn vẽ nên giấc mơ của mình.
Vụn Art ra đời và phát triển với tầm nhìn: "Trở thành một trong những mô hình kinh tế tập thể có thương hiệu ở Việt Nam và quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa sáng tạo gắn liền với tạo việc làm cho người khuyết tật và thay đổi cách nhìn nhận của xã hội về khả năng lao động, sáng tạo của người khuyết tật".
Những sản phẩm thủ công của HTX Vụn Art bao gồm: tranh vải, túi thời trang, bưu thiếp với đủ màu sắc, mang đậm nét văn hóa dân gian với họa tiết của dòng tranh Đông Hồ hay biểu tượng Khuê Văn Các, chùa Một Cột, hồ Gươm, làng lụa Vạn Phúc… Các sản phẩm đều được thực hiện theo nguyên tắc trung thành với nguyên bản của họa tiết dân gian kết hợp với những giá trị thẩm mỹ và thị hiếu của người tiêu dùng.
Mỗi một người khuyết tật ở Vụn là một mảnh ghép và ông Lê Việt Cường là một mảnh ghép nhiều màu sắc, cũng là chất keo để những mảnh ghép khác cùng gắn kết, phát triển và tỏa sáng.
Nghệ thuật từ những mảnh vụn
Tranh ghép vải là một loại hình nghệ thuật mới, đòi hỏi tính tỉ mỉ, cẩn trọng, con mắt nghệ thuật tinh tế và khả năng phối hợp ngẫu hứng với những mảnh lụa nhiều màu sắc. Bằng sự khéo léo, cần cù, sáng tạo, những người thợ thủ công của Vụn Art đã tái chế những nguyên liệu thừa, những mảnh vải vụn từ làng nghề lụa Vạn Phúc, thổi hồn vào đó, biến những mảnh vải vụn vốn tưởng chỉ đợi gom bỏ, nay lại được tái sinh dưới hình hài mới đầy sống động, đầy màu sắc.
Theo anh Lê Việt Cường - Chủ tịch Hội Người khuyết tật quận Hà Đông (Hà Nội), Giám đốc Hợp tác xã Vụn Art chia sẻ, hầu hết các công đoạn để tạo ra một bức tranh ghép vải chủ yếu được làm thủ công. Bước đầu cần phác thảo tranh trên bìa cứng để định hình rồi cắt rời các chi tiết. Vải vụn chuẩn bị trước đó phải được làm sạch sẽ rồi là cho phẳng. Những mảnh vải vụn sẽ được tráng hoặc phết một lớp keo sữa mỏng rồi đem hong khô, để đảm bảo độ cứng cáp cho miếng vải cũng như độ bền màu sau này.
Anh Lê Việt Cường - Giám đốc HTX Vụn Art và sản phẩm của Vụn Art.
Với những bức tranh của Vụn Art, sự thân thiện môi trường được thể hiện từ nền tranh cho đến các họa tiết tranh. Nền tranh bằng vải canvas, họa tiết tranh là những mảnh lụa vụn, những người thợ khuyết tật ở Vụn khéo léo phối màu, cắt, dán và ép nhiệt tỉ mỉ.
Theo anh Cường, những mảnh vải vụn ở xưởng sản xuất khi bỏ đi rất lãng phí và gây ô nhiễm môi trường chính vì vậy khi dùng lụa vụn sẽ giảm thiểu ô nhiễm môi trường làng nghề, không chỉ vậy mà còn giới thiệu được nét đặc sắc của lụa truyền thống Vạn Phúc với những vân lụa đẹp mắt, màu sắc tươi mới và đó cũng chính là nét độc đáo chỉ có ở Vụn.
Với phương châm “là người khuyết tật nhưng sản phẩm không được phép khuyết tật”, từng sản phẩm tại Vụn Art chinh phục khách hàng bằng chất lượng sản phẩm. Mặc dù được tạo ra từ bàn tay của những người khuyết tật nhưng từng bức tranh, chiếc túi, chiếc áo… lại cực kỳ chỉn chu, hoàn hảo. Chính điều đó đã giúp Vụn được nhiều người biết đến, từ đó, càng có nhiều người yếu thế, người khuyết tật có việc làm,… đó là những niềm vui rất lớn của Vụn. Bên cạnh đó, sự tiến bộ của các bạn khuyết tật ở Vụn trong giao tiếp, học tập, làm việc cũng là một niềm vui chẳng thể đo đếm, nó cứ âm thầm lan tỏa qua ánh mắt, nụ cười và truyền cảm hứng đến rất nhiều người khi nhắc tới Vụn.
Bạn Phan Việt Hoàng (25 tuổi), một người khuyết tật đang làm việc tại HTX được 6 năm cho biết: "Từ khi đi làm ở đây, em đã tự tin hơn, có nhiều bạn hơn và học được những kỹ năng sống cần thiết. Công việc chính của em là tạo ra các bộ kit ghép tranh để các em nhỏ trải nghiệm, em rất thích công việc của mình vì mang lại được niềm vui cho nhiều người."
Trải qua nhiều khó khăn nhưng chưa bao giờ có ý định bỏ cuộc, đến nay Hợp tác xã Vụn Art đã đạt được những kết quả nhất định, khi sản phẩm được đông đảo du khách biết đến và đang dần khẳng định được vị thế trên thị trường.
Các sản phẩm của Vụn Art.
Cùng với sự hỗ trợ của cộng đồng, của các tổ chức và cá nhân, sau 7 năm hoạt động, Hợp tác xã Vụn Art đã đạt được nhiều thành tựu: Đạt danh hiệu Top 4 Hàng Việt Nam được Người tiêu dùng yêu thích năm 2018; Giấy chứng nhận OCOP 4 sao và đạt giải nhì cuộc thi SDG CHALLENGE 2019 - Cuộc thi khởi nghiệp về giải pháp cho người khuyết tật tại Việt Nam năm 2019; Năm 2022, Vụn Art đã góp mặt trong 460 gian hàng thủ công mỹ nghệ trong và ngoài nước tham gia Hội chợ Quốc tế Quà tặng Thủ công Mỹ nghệ Hà Nội 2022; lọt top 6 chung kết bảng Giải pháp cộng đồng của cuộc thi Viet Solutions 2022 với giải pháp: Bộ sản phẩm kit ghép lụa cho học sinh, sinh viên.
Những thành tựu mà Vụn Art đạt được trong những năm qua.
Bên cạnh tạo ra các sản phẩm, Vụn Art còn tổ chức các hoạt động với mô hình không gian sáng tạo, phát triển tour trải nghiệm văn hóa, thu hút học sinh, các bạn trẻ và khách du lịch đến tham quan, tìm hiểu và thực hành làm tranh vải ghép. Qua đó giúp cho mọi người hiểu hơn về những người khuyết tật, cách sử dụng các sản phẩm tái chế và hiểu hơn về văn hóa của Việt Nam, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra với thế giới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!