Những loài động vật có vú biết bay ngày nay có hơn 1.400 loài. Các hóa thạch, được mô tả trong một nghiên cứu mới là của một loài chưa từng được biết đến trước đây có tên là Icaronycteris gunnelli, có quan hệ họ hàng gần với hai loài khác được biết đến từ các hóa thạch trẻ hơn một chút ở cùng khu vực.
Nhà cổ sinh vật học Tim Rietbergen thuộc Trung tâm Đa dạng sinh học Naturalis ở Hà Lan, tác giả chính của nghiên cứu được công bố trên tạp chí PLOS ONE, cho biết: "Loài dơi này không khác nhiều so với những loài dơi ăn côn trùng bay xung quanh ngày nay".
"Nếu nó gấp đôi cánh lại gần cơ thể, nó sẽ dễ dàng nằm gọn trong tay bạn. Đôi cánh của nó tương đối ngắn và rộng, phản ánh kiểu bay lượn nhiều hơn. Bộ răng của nó cho thấy rõ đây là loài dơi ăn côn trùng" - Tim nói tiếp - "Nó cũng rất có thể là một con dơi định vị bằng tiếng vang".
Định vị bằng tiếng vang là một dạng sonar phổ biến ở loài dơi, được sử dụng để định hướng và săn mồi. Răng của nó sở hữu những chỏm và mào sắc nhọn để cắt xuyên qua bộ xương ngoài của côn trùng và thiếu những bề mặt nghiền tròn hữu ích để ăn trái cây.
Một bộ xương Eocene từ Wyoming của loài dơi mới được xác định Icaronycteris gunnelli được nhìn thấy trong bức ảnh tài liệu không ghi ngày tháng do Reuters thu được vào ngày 13 tháng 4 năm 2023. Mẫu vật nằm trong bộ sưu tập nghiên cứu của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hoa Kỳ ở New York. (Ảnh: Reuters)
Điều đáng chú ý về hai hóa thạch này - một được phát hiện vào năm 2017 và cái còn lại được đào lên lần đầu vào năm 1994 và đến nay mới được công nhận là một loài mới - là cách chúng cho thấy loài dơi từ rất sớm trong lịch sử của chúng đã sở hữu nhiều đặc điểm được thấy ở các loài hiện đại.
Nhà cổ sinh vật học và đồng tác giả nghiên cứu Matt Jones của Đại học bang Arizona cho biết: "Dơi trông khá giống dơi kể từ lần đầu tiên chúng xuất hiện dưới dạng bộ xương hoàn chỉnh trong hồ sơ hóa thạch. Chúng tôi không có bất cứ thứ gì có thể nói là trông giống "một nửa dơi"".
"Icaronycteris gunnelli hơi khác so với loài dơi hiện đại - nó có chân dài hơn và xương cánh tay có chiều dài hơi khác một chút. Điều đáng chú ý nhất là nó vẫn còn lưu giữ móng vuốt trên ngón trỏ. Một vài loài hóa thạch khác xung quanh lần này vẫn còn móng vuốt đó, nhưng nó đã biến mất ở hầu hết các loài dơi còn sống" - Jones nói thêm.
Loài này có họ hàng gần với hai loài dơi khác có hóa thạch trước đây được tìm thấy ở cùng địa điểm - Icaronycteris index và Onychonycteris finneyi. Điều này cho thấy sự đa dạng về loài trong lịch sử loài dơi sớm hơn so với đánh giá trước đây.
Các hóa thạch đại diện cho bộ xương dơi lâu đời nhất được biết đến - cả hai đều rất hoàn chỉnh và được bảo quản tốt. Hóa thạch dơi lâu đời hơn duy nhất là những mảnh răng và hàm bị cô lập từ những nơi bao gồm Bồ Đào Nha và Trung Quốc, có niên đại khoảng 55 đến 56 triệu năm trước.
Rietbergen nói: "Lịch sử tiến hóa ban đầu của loài dơi là không rõ ràng và chúng ta không có câu trả lời cho nhiều câu hỏi".
Thực tế là những mẫu vật xương lâu đời nhất được biết đến này rõ ràng là những con dơi hoàn chỉnh cho thấy rằng những con dơi đầu tiên đã xuất hiện hàng triệu năm trước đó.
"Chúng có lẽ đã tiến hóa trong kỷ nguyên Paleocene, khoảng thời gian 10 triệu năm giữa cuối kỷ nguyên Mesozoi và kỷ nguyên Eocene" - Jones nói, mô tả thời kỳ thử nghiệm tiến hóa đáng kinh ngạc khi động vật có vú trở thành động vật trên cạn thống trị sau hậu quả của tác động của tiểu hành tinh đã tiêu diệt loài khủng long 66 triệu năm trước.
Chỉ có hai nhóm động vật có xương sống khác đã đạt được khả năng bay bằng sức mạnh - loài bò sát bay được gọi là thằn lằn bay và chim, cả hai đều xuất hiện trước loài dơi. Tiểu hành tinh đã hạ gục loài thằn lằn bay.
Các nhà khoa học vẫn đang cố gắng xác định động vật có vú nào là tổ tiên của loài dơi. Jones cho biết: "Chúng tôi nghĩ rằng dơi có lẽ đã tiến hóa từ một loài động vật có vú nhỏ, sống trên cây và ăn côn trùng. Nhưng có một số loài ăn côn trùng hóa thạch bí ẩn từ khoảng thời gian dơi phát triển và không rõ loài nào, nếu có, có liên quan đến loài dơi".
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!