Tiếng ồn ào của chợ Piazza Delle Erbe mờ dần sau lưng, tôi đi bộ xuống Via Cappello của Verona đến một vòm đá phong hóa được vẽ bằng những trái tim tình yêu. Qua cổng, phía trên một khoảng sân nhỏ, là ban công nơi Juliet được cho là đứng nghe Romeo hát.
Hàng chục khách du lịch đã xếp hàng cho khoảnh khắc "vì sao bạn lại là Romeo" bên dưới ban công. Không biết cuối cùng chúng ta phải cảm ơn ai vì câu chuyện tình lãng mạn nổi tiếng nhất thế giới?
Du khách tham quan một quảng trường ở Verona, Ý, liền kề ngôi nhà nổi tiếng của nàng Juliet trong câu chuyện tình bi thảm Romeo và Juliet của Shakespeare. Tuy nhiên, ông được cho là không thực sự tạo ra câu chuyện - đó là tác phẩm của một tác giả từ một thành phố gần đó. (Ảnh: Ronan O'Connell)
Đó không phải là William Shakespeare, mặc dù Romeo & Juliet đã giúp nhà văn Anh nổi tiếng trong suốt cuộc đời và trở thành một huyền thoại sau khi ông qua đời. Nhờ các chủ đề phổ biến về tình yêu được tìm thấy và đánh mất, câu chuyện đã trở thành khuôn mẫu cho những bi kịch lãng mạn, ảnh hưởng đến vô số vở kịch, phim, sách và chương trình truyền hình.
Sự nổi tiếng của vở kịch là một lá bài thu hút rất lớn đối với Verona, một thành phố đẹp như tranh vẽ với 260.000 dân ở phía đông bắc nước Ý. Được xây dựng cách đây 2.000 năm, Verona tràn ngập các di tích lịch sử, bao gồm một pháo đài lớn thời trung cổ và một nhà hát vòng tròn từ thế kỷ thứ nhất giống với Đấu trường La Mã của Rome.
Verona Arena là một giảng đường 2.000 năm tuổi. Ảnh: Ronan O'Connell
Tuy nhiên, thành phố vẫn phải tranh giành sự chú ý với Milan, Venice và Florence gần đó, điều này giúp giải thích tại sao thành phố lại dựa nhiều vào Romeo & Juliet như một công cụ tiếp thị.
Các chuyến tham quan đi bộ có hướng dẫn viên ở Verona bao gồm các chuyến viếng thăm lăng mộ của Juliet bên trong một tu viện cũ, nơi có Bảo tàng Bích họa Giovanni Battista Cavalcaselle và ngôi nhà được cho là của người tình của cô, lâu đài Casa di Romeo thời trung cổ.
Các điểm nổi bật khác bao gồm tượng bán thân của Shakespeare ở quảng trường Piazza Bra, quảng trường lớn nhất ở Verona, một tấm bảng cổ mô tả Romeo trên mặt tiền của Palazzo Carlotti thế kỷ 15 và Cửa hàng Romeo e Giulietta, một trong nhiều cửa hàng trong thành phố bán quần áo, nến, cốc, tác phẩm nghệ thuật và những đồ lưu niệm khác miêu tả đôi tình nhân xấu số.
Không phải tất cả mọi người ở Verona đều đồng ý với việc sử dụng câu chuyện để thu hút khách du lịch. Trước đại dịch COVID-19, các hãng tin Ý đã đưa tin về sự tức giận của cư dân trước đám đông bao vây Ban công của Juliet, nơi gắn liền với một ngôi nhà thế kỷ 14 theo phong cách Gothic có tên là Casa di Giulietta.
Trong mùa hè cao điểm, hàng trăm du khách cùng một lúc đôi khi chen chúc vào không gian 400 mét vuông (4.300 dặm vuông) liền kề.
Tượng Juliet bằng đồng ở Verona, Ý. (Ảnh Ronan O'Connell)
Tình cảm trở nên quá sức chịu đựng đến nỗi chính quyền đã dỡ bỏ bức tượng Juliet bằng đồng của quảng trường - phong tục xoa tượng bán thân của cô ấy để cầu may có nguy cơ gây ra thiệt hại không thể khắc phục được.
Giờ đây, một bản sao thay thế nó, bên ngoài Bảo tàng Casa di Giulietta đối diện Ban công của Juliet, nơi tổ chức một triển lãm nhỏ về trang phục và tác phẩm nghệ thuật liên quan đến các vở kịch nổi tiếng của Shakespeare.
Romeo & Juliet có thể được tôn vinh như một tác phẩm của Shakespeare, nhưng nó lại được hình thành bởi Luigi Da Porto, một người lính đến từ Vicenza, một thành phố nhỏ nằm giữa Verona và Venice. Trong phiên bản gốc của nó, New Found Story of Two Noble Lovers, được xuất bản vào năm 1530, vài tháng sau cái chết của Da Porto và gần 70 năm trước khi Shakespeare viết lại nó.
Ngược lại, Da Porto được cho là đã dựa vào nguồn tài liệu có ảnh hưởng để nghĩ ra câu chuyện của mình. Người lính trở thành tác giả là sản phẩm của thời kỳ Phục hưng ở Châu Âu từ thế kỷ 14 đến thế kỷ 17, thời kỳ chứng kiến sự tái khám phá nghệ thuật, văn học và triết học cổ điển, đặc biệt là của Hy Lạp và La Mã cổ đại.
Thành phố Vicenza, nhìn từ quảng trường phía trước Santuario della Madonna di Monte Berico. (Ảnh: Italy)
Nhiều nhà văn thời Phục hưng, bao gồm cả Shakespeare, đã sản xuất các vở kịch và sách dựa trên các câu chuyện cổ điển. Trên thực tế, hầu hết các tác phẩm quan trọng của Shakespeare đều vay mượn rất nhiều từ các nhà văn khác - mặc dù hài hước là vở hài kịch Hai quý ông thành Verona của ông không dựa trên tác phẩm của một nhà văn Ý mà dựa trên câu chuyện tình lãng mạn Tây Ban Nha Los Siete Libros de la Diana của Jorge de Montemayor, người Bồ Đào Nha.
Da Porto cũng mượn. Một số nhà sử học tin rằng Newly Found Story of Two Noble Lovers của ông được lấy cảm hứng từ câu chuyện tình Hy Lạp thế kỷ thứ 2 Anthia và Abrocomas.
Câu chuyện của người Ý tập trung vào một cặp gia đình người Ý quyền lực và thù địch, Montecchis và Cappellettis (của Shakespeare là Montagues và Capulets).
Một đêm nọ, Romeus Montecchi và những người thân xông vào một bữa tiệc Cappelletti, nơi anh gặp Giulietta. Cặp đôi trẻ trở nên say mê nhau nhưng Giulietta phải sớm kết hôn với người đàn ông do cha cô chọn cho cô. Vì vậy, Romeus và Giulietta âm mưu bí mật kết hôn, trước khi anh ta bị lôi kéo vào một cuộc chiến trên đường phố, trong đó một người em họ của Giulietta chết. Kết quả là Romeus bị trục xuất.
Cái chết của Romeo và Juliet, từ bức vẽ của Pieraccini, trong “Giulietta e Romeo” (Romeo và Juliet), tiểu thuyết lịch sử của Luigi da Porto. (Ảnh: Getty Images)
Trong một nỗ lực điên cuồng để cứu vãn tình yêu của họ, Giulietta đã giả chết. Romeus tìm thấy cơ thể bất động của cô, tin rằng cô đã chết và tự sát bằng cách uống thuốc độc.
Khi Giulietta tỉnh dậy, cô ấy phát hiện ra những gì Romeus đã làm, nhưng có thời gian để nói chuyện với anh ấy trước khi anh ấy chết (điều này không xảy ra trong phiên bản của Shakespeare). Đau lòng, Giulietta tự kết liễu đời mình bằng cách nín thở.
Trong khi câu chuyện cảm động của Da Porto vẫn tiếp tục - mặc dù đã được viết lại - thì thi thể của ông nằm yên nghỉ trong khung cảnh tráng lệ. Ngôi mộ của ông có thể nhìn thấy bên trong Chiesa di Santa Corona, một nhà thờ theo phong cách La Mã thế kỷ 13 ở Vicenza được xây dựng để chứa một mảnh được cho là của chiếc vương miện gai mà Chúa Giê-su đội khi bị đóng đinh.
Ngôi nhà ba tầng mà Da Porto đã sống và chết vẫn đứng vững. Tọa lạc tại số 15 Phố Contra Porti và được đánh dấu bằng một tấm bảng đá trắng mang tên ông, tòa nhà chỉ cách 200m về phía bắc điểm thu hút khách du lịch chính của thành phố, Vương cung thánh đường Palladian thế kỷ 16.
Verona ôm lấy một khúc quanh của sông Adige, Ý. Ảnh: Ronan O'Connell
Sau một cuộc trùng tu lớn cách đây một thập kỷ, vương cung thánh đường được Unesco công nhận là Di sản Thế giới đã mở cửa trở lại như một trung tâm chức năng và bảo tàng (triển lãm hiện tại kéo dài đến tháng 5 dành cho các đồ tạo tác của Ai Cập).
Cả ngôi mộ của Da Porto lẫn ngôi nhà cũ của ông đều không phải là điểm thu hút khách du lịch lớn. Ngay cả ở quê hương của mình, ông cũng tương đối vô danh, trái ngược hoàn toàn với Shakespeare, người đã trở thành chủ đề của nhiều cuốn sách và bài tiểu luận về cuộc đời và tác phẩm của ông, đồng thời những vở hài kịch và bi kịch của ông được giảng dạy trong các trường học và đại học trên toàn thế giới.
Da Porto sinh ra ở Vicenza năm 1485 và dành phần lớn thời gian trưởng thành của mình ở thị trấn. Là một đứa trẻ mồ côi, ông được giáo dục tốt nhờ một người chú nhân từ. Thông tin này được cung cấp dựa theo một trong số ít những lời tường thuật chi tiết về cuộc đời ông, trong một văn bản năm 1868 của giáo sư văn học người Ý G. Pace-Sanfelice.
Sau thời gian đi học, Da Porto gia nhập quân đội Venice, sau đó ông giải ngũ vì chấn thương nặng vào năm 1511. Ông trở lại Vicenza và dồn vào niềm đam mê viết lách.
Verona Arena là một nhà hát vòng tròn La Mã ở Piazza Bra. (Ảnh: Getty Images)
Vào thời điểm Da Porto qua đời vì một loại virus, vào năm 1529, ở tuổi 43, ông đã viết hơn 70 bài thơ và một cuốn tiểu thuyết của ông, Newly Found Story of Two Noble Lovers, được xuất bản vào năm sau.
Một số nhà sử học tin rằng ít nhất một phần câu chuyện bi thảm của Da Porto đã được thông báo bởi những trải nghiệm đau lòng lãng mạn của chính ông.. Những người khác nghĩ rằng những sự kiện có thật xảy ra ở Verona, cách Vicenza 40 km về phía tây, đã giúp truyền cảm hứng cho câu chuyện. Họ cho rằng gia đình Cappelletti và Montecchi thực sự tồn tại.
Balcony của Juliet chỉ cách Casa di Romeo 200 m về phía Nam sẽ không được ghim vào con đường du lịch của Verona nếu không có Da Porto.
Ông không và sẽ không bao giờ được tôn sùng như Shakespeare, nhưng nhà văn người Ý bị bỏ qua này vẫn là tác giả của câu chuyện tình yêu có ảnh hưởng nhất trong lịch sử.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!