Nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa có độ ẩm cao quanh năm, Việt Nam được biết đến là quốc gia có sự đa dạng sinh học cao trên thế giới, với nhiều hệ sinh thái đặc thù, nhiều giống loài đặc hữu. Thảm thực vật rộng lớn và đa dạng trong các khu rừng nhiệt đới là ngôi nhà sinh thái của rất nhiều loài côn trùng chân đốt. Đây là nhóm động vật đa dạng nhất hành tinh, đại diên cho 90% dạng sống của các loài động vật khác nhau trên trái đất.
Nếu ví mỗi cánh rừng như một khu đô thị sinh thái thì mặt đất giống như thành phố ngầm - nơi ít khi có ánh nắng mặt trời chiếu tới. Các động vật chân đốt nơi đây sống trong lớp không khí có độ ẩm gần như tuyệt đối.
Những cư dân của thành phố ngầm luôn tất bật cả ngày lẫn đêm để kiếm ăn và lẩn trốn. Đây là những công nhân dọn dẹp tuyệt vời của tầng thấp. Chúng ăn các xác đang phân hủy và là tác nhân giải quyết mọi ứ đọng của chu trình chuyển hóa vật chất.
Một số loài côn trùng là những sinh vật tạo lớp mùn cho mặt đất. Công việc của chúng là phân hủy lá cây, gỗ mục và xác động vật, biến nó thành chất dinh dưỡng nuôi cây.
Sơ đồ tái sinh hoàn chỉnh này là sản phẩm của rất nhiều năm tiến hóa. Nó hiệu quả đến mức tầng đất mỏng và nghèo chất màu ở các sườn dốc cũng có thể nâng đỡ và nuôi dưỡng những thân cây khổng lồ.
Khi bước mùa mưa, thân cây trở thành hệ thống vận chuyển tối tân lên đến tầng trên của thành phố sinh thái.
Những đàn mối hối hả di chuyển lên cao để bảo vệ tổ khỏi bị ngập nước. Chúng tạo thành một xa lộ nhiều làn đường dẫn từ dưới đất lên phần trên của thân cây.
Gia đình mối có số lượng rất đông nhưng hệ thống giao thông luôn được vận hành thông suốt. Điều này thể hiện tính tổ chức xã hội cao của loài côn trùng nhỏ bé.
Hệ thống đường siêu cao tốc nối tầng săn mồi dưới đất với tầng cao của thành phố sinh thái.
Tầng tán cây giống như một thiên đường rộng lớn cho những côn trùng nhỏ bé đến mức gần như không trọng lượng. Ta có thể bắt gặp hàng trăm loài côn trùng cực kỳ độc đáo sinh sống trên tán lá. Tuy nhiên, chúng chỉ là phần hữu hình của mạng lưới côn trùng chân đốt rộng lớn trong khắp khu rừng.
Tạo hóa đã ban tặng cho các côn trùng một hệ thống giác quan cực kì nhanh nhạy và chính xác. Chúng được sử dụng trong mọi hoạt động di chuyển, tìm kiếm thức ăn, trốn tránh kẻ thù và sinh sản.
Bốn trăm triệu năm tồn tại trên trái đất cũng là ngần ấy thời gian côn trùng liên tục đấu tranh để sinh tồn. Chúng đã thích ứng tốt với mọi hoàn cảnh để đạt được ngôi vị thống lĩnh về số lượng trong giới động vật như ngày nay.
Trong quá trình tiến hóa, côn trùng có xu hướng ngày càng thu nhỏ kích thước để thích nghi với những tác động của môi trường. Mỗi động vật yếu ớt và bé nhỏ ấy phải tự trang bị cho mình một thứ vũ khí bí mật để tồn tại trước các loài săn mồi. Điều này đã tạo nên một thế giới sinh vật vô cùng phong phú về các phương pháp lẩn trốn và ngụy trang.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!