Theo thông tin từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tỷ lệ học sinh trung học sử dụng thuốc lá điện tử trung bình 1 tháng đã tăng từ 26,2% vào năm 2019 lên 27,6% vào năm 2020. Tại Việt Nam, Bộ Y tế cho biết vào năm 2022, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh trung học phổ thông là 3,6%, cao gấp 18 lần so với năm 2015.
Một số điểm cần lưu ý
Tất cả các sản phẩm thuốc lá, bao gồm cả thuốc lá điện tử, đều không an toàn, đặc biệt là đối với trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi. Chưa có thuốc lá điện tử nào được FDA chấp thuận là thuốc hỗ trợ cai thuốc lá.
Các loại thuốc lá điện tử đều chứa nicotine, chất gây nghiện cao. Nicotine có thể gây hại đến các vùng não bộ của trẻ vị thành niên, nơi kiểm soát sự tập trung, học tập, tâm trạng và khả năng kiểm soát hành vi. Một số người sử dụng thuốc lá điện tử đã từng bị co giật.
Một số pin của thiết bị thuốc lá điện tử thậm chí còn có khả năng phát nổ và gây thương tích cho người sử dụng.
Dữ liệu thống kê
Trong một thống kê của WHO về việc sử dụng thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên độ tuổi 13-15 có sẵn từ 123 quốc gia, trung bình trên toàn cầu, khoảng 3,1% thanh thiếu niên từ 13-15 tuổi cho biết hiện đang sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử: 3,7% nam và 2,5% nữ.
Tỷ lệ sử dụng cao nhất ở khu vực Đông Địa Trung Hải và Đông Nam Á, nơi có 4,2% và 3,6% thanh thiếu niên từ 13-15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử.
Cùng với Khu vực Tây Thái Bình Dương, hai khu vực này cũng là những khu vực có phạm vi khảo sát tốt nhất - với ít nhất 77% dân số trong độ tuổi từ 13-15 ở cả ba khu vực được hỏi về việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử. Tỷ lệ bao phủ dữ liệu thấp nhất là ở Khu vực Châu Phi (35% dân số trong độ tuổi từ 13-15), tiếp theo là Khu vực Châu Âu (51%).
Vì sao thuốc lá điện tử (vape) phổ biến ở trẻ vị thành niên?
Giải pháp trấn an tinh thần tạm thời: Lý do phổ biến nhất mà học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông đưa ra cho việc sử dụng thuốc lá điện tử là để giảm cảm giác lo lắng, căng thẳng hoặc chán nản. Tuy nhiên, nghiện hoặc cai nicotin (chất gây nghiện có trong thuốc lá điện tử) có thể góp phần gây ra những cảm giác này ở mức độ tệ hơn.
Quảng cáo rộng rãi: Hầu hết trẻ vị thành niên cho biết mình nhìn thấy các quảng cáo và khuyến mãi thuốc lá điện tử trong các cửa hàng bán lẻ, trên Internet hoặc qua các phương tiện truyền thông. Ước tính có khoảng 74% học sinh sử dụng mạng xã hội đã xem các bài đăng hoặc nội dung liên quan đến thuốc lá điện tử.
Một số thuốc lá điện tử có giá thấp hơn thuốc lá thông thường, điều này cũng có thể góp phần thu hút giới trẻ.
Nhiều hương vị, nhiều sự lựa chọn: Sự sẵn có của các loại vape có hương vị nằm trong top 10 lý do khiến trẻ vị thành niên khai báo từng thử thuốc lá điện tử. Một nghiên cứu từ năm 2023 cho thấy hầu hết trẻ sử dụng thuốc lá điện tử lần đầu tiên bắt đầu với loại có hương vị. Ở Việt Nam, các sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị rất được ưa chuộng, một số loại được đánh giá là khá “thân thiện" với giới trẻ, như: trái cây, kẹo, bạc hà và tinh dầu bạc hà.
Thuốc lá điện tử (vape) với nhiều loại và hương vị khác nhau (Ảnh: Sưu tầm)Ảnh hưởng xã hội (gia đình, bạn bè): Tại Việt Nam, lý do phổ biến nhất khiến học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông thử thuốc lá điện tử là do thấy bạn bè sử dụng chúng. Các em cũng cho biết mình hút vì tò mò hoặc vì một thành viên trong gia đình sử dụng chúng.
Việc sử dụng vape ở trẻ vị thành niên tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe và những hệ lụy lâu dài. Do vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội để nâng cao nhận thức về tác hại của vape, đồng thời có biện pháp quản lý, kiểm soát việc sử dụng vape ở trẻ vị thành niên hiệu quả hơn.
Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử và số lượng người sử dụng độ tuổi vị thành niên, theo giới tính và theo khu vực WHO
Nguồn: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!