Là loại độc dược nguy hiểm nhưng nếu biết cách chế biến, củ ấu tẩu còn là loại dược liệu dân gian quý. Và người Hà Giang cũng rất tự hào với đặc sản của riêng mình: cháo ấu tẩu.
"Cháo độc dược" là loại cháo đặc sản chỉ có ở tỉnh Hà Giang, được làm từ củ ấu tẩu, một loại "thuốc độc" thuộc bảng A. Củ ấu tẩu là rễ củ của cây ô đầu. Nếu ăn tươi, nhai sống ấu tẩu thì người dùng sẽ "tắc tử" vô phương cứu chữa. Nhưng nếu được bào chế cẩn thận, củ ấu tẩu lại là vị thuốc quý đứng thứ 4 trong các loại dược liệu quý gồm sâm, nhung, quế, phụ.
Về vùng cao nguyên đá Hà Giang trong tiết trời lạnh buốt của núi rừng Tây Bắc, những món ăn nóng sốt luôn khiến nhiều người nhớ tới. Trong đó có món cháo trứ danh thường được người dân vui vẻ gọi với tên dân dã "cháo độc dược". Dân du lịch chuyên nghiệp thường rỉ tai nhau, tới Hà Giang không ăn cháo ấu tẩu coi như chưa biết gì ẩm thực độc đáo của mảnh đất thuộc vùng núi phía Bắc.
Nguyên liệu chính làm ra món cháo là củ ấu tẩu, một loại củ cứng như đá tai mèo chỉ mọc trên đỉnh Tây Côn Lĩnh, được người Mông, người Dao lấy về ngâm rượu dùng như thuốc xoa bóp ngoài da. Dưới bàn tay khéo léo và kinh nghiệm của người chế biến, từ một loại củ độc đã "hóa giải" thành món ăn bổ dưỡng, giải cảm, tốt với những người mắc chứng đau xương cốt kinh niên.
Ban đầu, cháo ấu tẩu là bài thuốc giải cảm hữu hiệu của đồng bào dân tộc thiểu số. Sau này, món ăn được biến tấu thêm đôi chút để tạo thành đặc sản riêng của Hà Giang, gây tò mò biết bao du khách khi có dịp đặt chân tới xứ này. Ấu tẩu cứng như đá nên phải ngâm kỹ với nước vo gạo một đêm. Sau đó chúng được hầm nhừ cùng móng lợn. Vị đắng như tam thất của ấu tẩu vô hình chung hòa cùng nước ngọt béo mềm của móng giò rất kích thích vị giác. Gạo nấu cháo là gạo tẻ có trộn thêm nếp nương của đồng bào thiểu số để tăng độ dẻo, sánh.
Bát cháo ấu tẩu có màu sậm, vị đắng ngậy hòa quyện cùng nhau hấp dẫn. Người bán hàng còn cho thêm thịt nạc băm nhỏ, trứng gà, hành răm tía tô xanh mướt màu tạo nên món cháo ngon. Tùy theo khẩu vị, người dùng có thể cho thêm chút mắm ớt hay măng chua ngâm cay.
Các quán cháo ấu tẩu ở Hà Giang chỉ mở cửa sau 7 giờ tối và phục vụ đến đêm khuya. Theo kinh nghiệm dân gian, món cháo giúp co giãn cơ, giảm nhức xương, xua đi mệt mỏi với những người đi đường xa. Giữa cái rét ngọt của đất trời, dừng chân bên quán, sưởi ấm cơ thể bằng bát cháo ấu tẩu sẽ là trải nghiệm khó quên.