Gia tăng sức mạnh mềm văn hóa cần gỡ “điểm nghẽn” nào?

LHP châu Á- Đà Nẵng (DANAFF) qua các kỳ tổ chức là minh chứng sinh động về tác động của thể chế đến sự phát triển của công nghiệp văn hóa

Đây là nội dung được nhìn nhận tại Hội thảo khoa học "Cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện thể chế phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm góp phần tạo động lực phát triển nhanh và bền vững đất nước trong điều kiện mới". Hội thảo diễn ra sáng 4/11 tại Hà Nội.

"Điểm nghẽn" thể chế

PGS TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hoá, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam (Bộ VHTTDL) nhấn mạnh, các ngành công nghiệp văn hoá tại Việt Nam những năm qua là lĩnh vực kinh tế có đóng góp trực tiếp cho tăng trưởng, việc làm, thu ngân sách; gia tăng sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam, tăng cường vị thế quốc tế của quốc gia thông qua các sản phẩm, dịch vụ và hình ảnh văn hoá, con người Việt Nam.

"Chúng ta đã có chủ trương, chiến lược, nhận thức thống nhất về vai trò của công nghiệp văn hoá. Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở tầm nhìn, mà nằm ở thể chế", theo bà Phương.

Việc thiếu thể chế đồng bộ khiến tiềm năng của các ngành công nghiệp văn hoá chưa thực sự trở thành động lực phát triển. Hội thảo nhằm trả lời câu hỏi đặt ra cho toàn cầu trong điều kiện Việt Nam, với mục tiêu nhận diện những bài học quốc tế điển hình và xác định những vấn đề cốt lõi trong hoàn thiện thể chế phát triển công nghiệp văn hoá giai đoạn tới.

Nội dung được nhiều đại biểu quan tâm là những mô hình thể chế phát triển công nghiệp văn hóa ở các nước phát triển. Theo PGS TS Nguyễn Thị Thu Phương, nhiều quốc gia không phát triển công nghiệp văn hóa một cách tự phát, mà bằng khung thể chế có tính đột phá.

Chuyên gia Nguyễn Quốc Hoàng Anh, Nhà sáng lập Tổ chức Lên Ngàn nhìn nhận, Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn để định hình một nền công nghiệp văn hóa năng động, bản sắc và có sức cạnh tranh toàn cầu. Song, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống thể chế hiện đại, mở, linh hoạt. Các mô hình thể chế quốc tế sẽ giúp Việt Nam rút ra những bài học quý trong việc xây dựng con đường phát triển riêng.

Nhiều kinh nghiệm quốc tế từ Hàn Quốc, Vương quốc Anh, Đức, Hy Lạp, Hà Lan… được các chuyên gia phân tích, như những bài học cần thiết cho Việt Nam.

"Đối với Việt Nam, thể chế cần định hình lại mối quan hệ giữa nhà nước, nghệ sĩ, thị trường- di sản. Trong đó, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo và điều phối, cộng đồng giữ vai trò đồng sáng tạo và bảo tồn, doanh nghiệp giữ vai trò đổi mới và mở rộng thị trường", chuyên gia Nguyễn Quốc Hoàng Anh nhấn mạnh.

Chìa khóa cho sức bật công nghiệp văn hóa

Minh chứng sinh động về tác động của thể chế đến sự phát triển của công nghiệp văn hóa, TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam phân tích hành trình phát triển của thương hiệu LHP châu Á- Đà Nẵng (DANAFF) trong ba năm qua.

"Bức tranh phát triển theo mỗi kỳ DANAFF chứng minh tính khả thi của một LHP theo chuẩn quốc tế tại Việt Nam. Đồng thời, tạo điểm hẹn mạng lưới mới cho cộng đồng làm phim trong nước, hình thành thói quen đưa phim mới, phim hay ra mắt tại Đà Nẵng", bà Ngô Phương Lan cho biết.

Sự phát triển lớn mạnh của DANAFF qua ba năm được thể hiện qua những con số phim tham dự. Nếu như ở năm đầu tiên có 46 phim thì đến năm thứ 2, có 63 tác phẩm và đến năm thứ ba, DANAFF III đã tuyển chọn được 106 phim tham gia ở các hạng mục.

Trong những tác động đến công nghiệp điện ảnh Việt Nam, tác động lớn mà DANAFF tạo được là việc phát hiện và bồi dưỡng tài năng điện ảnh trẻ. Thông qua các chương trình chuyên biệt hướng đến phát triển nhân lực sáng tạo trẻ, DANAFF đã tạo dựng nền tảng quan trọng trong việc phát hiện, đào tạo, kết nối và giới thiệu tài năng trẻ Việt Nam ra khu vực và thế giới.

"DANAFF đã góp phần thúc đẩy hợp tác điện ảnh quốc tế và nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ điện ảnh khu vực. Đồng thời, hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp điện ảnh Việt Nam, phù hợp chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa quốc gia…", bà Ngô Phương Lan chia sẻ về những thành công có được ở DANAFF, dù đây chỉ là LHP mới qua 3 năm tổ chức. Trong đó, động lực quan trọng là những vấn đề liên quan đến tầm nhìn, thể chế nhằm tạo nền tảng, sức bật cho sự phát triển, gia tăng sức mạnh mềm văn hóa trong lĩnh vực điện ảnh.

Ờ ngành công nghiệp game, TS Chu Tiến Đạt (Tổng Công ty Truyền thông đa phương tiện VTC) nhìn nhận, mặc dù có tiềm năng lớn nhưng ngành game Việt vẫn gặp nhiều khó khăn về cơ chế, chính sách để tạo điều kiện cho sự phát triển. Theo đó, thiếu chính sách riêng hỗ trợ cho các nhà phát triển game Việt, đặc biệt là game văn hóa, lịch sử. Trong khi việc tạo ra các quỹ hỗ trợ phát triển sản phẩm, chương trình ươm tạo, cơ chế hợp tác công tư, hoặc các hình thức nhà nước đặt hàng cho game văn hóa sẽ là động lực quan trọng để các doanh nghiệp đầu tư vào những sản phẩm mang ý nghĩa sâu sắc nhưng đòi hỏi nguồn lực lớn.

Tại hội thảo, ý kiến các chuyên gia nhấn mạnh, thể chế chính là chìa khóa cho sức bật công nghiệp văn hóa. Thể chế phát triển công nghiệp văn hóa không chỉ bao gồm hệ thống luật pháp, nghị định, cơ chế ưu đãi, mà còn bao hàm cơ chế phân công và phối hợp quyền lực quản trị giữa trung ương – địa phương; cơ chế bảo vệ tài sản trí tuệ, bản quyền; cơ chế phân bổ nguồn lực tài chính cho sáng tạo; cơ chế bảo đảm quyền tham gia của cộng đồng sáng tạo và doanh nghiệp văn hóa trong hoạch định chính sách.

"Đây là sự dịch chuyển từ cách hiểu văn hóa như một lĩnh vực quản lý sang kiến tạo văn hóa như nền tảng thể chế mềm của phát triển," PGS TS Nguyễn Thị Thu Phương nói. Cách tiếp cận này cho phép các ngành công nghiệp văn hóa không chỉ tạo ra sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, mà còn kiến tạo niềm tin xã hội, bản sắc địa phương, sức hấp dẫn đầu tư và sự gắn kết cộng đồng – những yếu tố được xem là điều kiện nền tảng của phát triển bền vững.