Mô hình giáo dục gắn với cộng đồng
Tôi vô tình gặp chị Lê Thị Hằng (SN 1987) và các cộng sự của chị ở Tổ chức Giáo dục Núi Tượng tại một không gian trưng bày truyền thống của người dân tộc Tà Lài, xã Tà Lài, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai. Chị sinh sống ở xã Núi Tượng bên cạnh, còn tôi từ Hà Nội vào, cuộc gặp gỡ không hẹn mà gặp này được chúng tôi gọi là cơ duyên của những người đồng điệu có cùng sự quan tâm với các giá trị cộng đồng.
Chị Hằng có mái tóc xoăn hippie cá tính, nước da nâu rắn rỏi, nụ cười tươi và má lúm đồng tiền là điểm nhấn trên gương mặt. Nhìn chị có phong cách gì đó rất phương Tây, hiện đại, ban đầu tôi còn ngỡ chị là người gốc thành phố về đây. Thế nhưng thực tế chị lại sinh ra và lớn lên ở một miền quê yên bình, nơi có những vườn chôm chôm, sầu riêng, măng cụt,…sai trĩu quả. Chị tốt nghiệp khoa tiếng Anh, Đại học Nông lâm TP. Hồ Chí Minh và từng có thời gian dạy tiếng Việt cho người nước ngoài ở thành phố mang tên Bác. Thế rồi bước ngoặt đưa chị về quê đến từ những trăn trở về lẽ sống đích thực của mình.
Chị Hằng kể: “Từ lâu lắm rồi mình mong muốn làm gì đó cho riêng mình vì cuộc sống ở thành thị lặp đi lặp lại nhàm chán, xô bồ. Mình thấy tiềm năng ở quê gần Vườn quốc gia Cát Tiên có thể kinh doanh du lịch và mở vài lớp học tiếng Anh đơn sơ. Ban đầu là như thế nhưng sau này mình thấy nhu cầu học tập của các em rất cao, đặc biệt là mong muốn được lắng nghe và hỗ trợ tâm lý, chuyện áp lực học đường, chuyện cha mẹ không hiểu con cái. Các bạn ở đây rất thông minh, có năng khiếu, trí tuệ, mình tưởng tượng 5 năm sau mình có một đội ngũ là những cộng sự để sau này vận hành làm thứ gì đó cho quê hương thì thật ý nghĩa.”
Chị Lê Thị Hằng hi vọng về một thế hệ trẻ có kiến thức, có tầm nhìn và lối sống bền vững.
Từ việc chia sẻ ý tưởng của mình lên mạng xã hội, chị kêu gọi được nhiều đồ dùng học tập, bàn ghế, sách vở cho học sinh. Nhiều bạn trẻ ở khắp nơi trong và ngoài nước đăng ký đến đây làm tình nguyện. Dần dần, chị chuyển hướng tập trung làm về giáo dục, mở thêm nhiều lớp học cho đa dạng đối tượng.
Không chỉ dạy tiếng Anh, chị Hằng còn đơm vào tâm hồn các em tình yêu cuộc sống, con người, tình yêu với thiên nhiên, cây cỏ. Chị mong muốn các em có tuổi thơ hồn nhiên, trong lành, vừa học vừa chơi, có năng lực đoàn kết, bản lĩnh, có ngoại ngữ để sau này vận hành làm kinh tế làng quê, thậm chí vươn ra thế giới. Qua các hoạt động làm vườn, tìm hiểu thiên nhiên, phân loại rác, chị định hướng cho các em nhận thức về trách nhiệm bảo vệ thiên nhiên, gần gũi với người dân địa phương để cùng nhau phát triển.
Trong 8 năm qua, Núi tượng đã thực hiện nhiều chương trình dành cho thanh thiếu niên của địa phương và các xã lân cận bao gồm: Chương trình kỹ năng xã hội và giá trị sống: kỹ năng giao tiếp, xây dựng mối quan hệ, kỹ năng làm việc nhóm, giải quyết vấn đề, quản lý cảm xúc và giá trị sống…; Chương trình ngôn ngữ tiếng Anh và kết nối với thế giới qua các chương trình tình nguyện viên quốc tế, trao đổi văn hóa, ngôn ngữ với các trường ngoại quốc; Chương trình nghệ thuật: hội hoạ, âm nhạc, thực hành thủ công; Chương trình tư vấn hướng nghiệp và hỗ trợ tâm lý 1-1 cho học sinh trực tiếp và trực tuyến; Kỹ năng máy tính, thiết kế, công nghệ và truyền thông.
Mỗi năm, Núi Tượng có khoảng 60 học sinh địa phương tham gia. Vào kỳ nghỉ hè, nơi đây còn đón các em học sinh ở các trường quốc tế/ tư thục trên TP. Hồ Chí Minh hoặc sinh viên ở các trường đại học của Singapore về để trải nghiệm.
Lớp học Núi Tượng đã được nâng cấp dần lên qua năm tháng.
Không chỉ học kiến thức, các em được trải nghiệm các công việc làm vườn, nấu ăn, dọn dẹp,...
Lời nhắc nhở về việc phân loại rác và vứt rác đúng nơi quy định.
Những “trái ngọt” và ước mơ về một Không gian sáng tạo
Để có không gian xanh mát rộng 2500m2 bên cạnh dòng sông Đồng Nai, chị Hằng phải vay mượn tiền để mua đất và xây dựng, cùng rất nhiều khó khăn khác từ việc nâng cao nhận thức của người nông dân về tầm quan trọng của giáo dục, hay những trở ngại khi là người tiên phong cho mô hình giáo dục cộng đồng ở làng quê. Thế nhưng sau 8 năm, thành quả mà chị nhận được rất đáng kể, đặc biệt là những thay đổi trong tâm lý của cả phụ huynh và học sinh. “Bây giờ cha mẹ để ý đến tâm lý và lắng nghe con mình nhiều hơn, các em ít nghiện điện thoại hơn, không bị áp lực về học hành nhiều nữa”, chị Hằng bày tỏ trong niềm hạnh phúc.
Nhiều em học sinh qua thời gian học tập và thực hành tại Núi Tượng đã có những thành tích mà trước đây các em chưa từng nghĩ tới. Đó là em Lê Thị Thuý Hằng đạt Giải nhất hùng biện tiếng Anh cấp huyện, em Nguyễn Thị Thuỳ Trang giành được học bổng chương trình trao đổi Thanh Niên Châu Á Thái Bình Dương 2023 tại Campuchia (Asia Pacific Youth Exchange 2023), nhiều em đứng lớp tiếng Anh cho các bạn nhỏ hơn, tổ chức được workshop và lớp Kỹ năng xã hội.
Em Vũ Tú Phượng (17 tuổi) xúc động chia sẻ: “Trước giờ em cứ nghĩ cuộc đời của em là phải cố gắng học hành thật tốt, rồi có một công việc ổn định sau đó là kết hôn và sinh con rồi cố gắng nuôi con mình lớn. Em cũng chẳng dám nghĩ rằng một ngày nào đó mình có để đặt chân đến một đất nước khác, được đi du học hay làm việc ở nước ngoài. Nhưng khi đến với Núi Tượng em đã được thấy, mình hoàn toàn có thể làm được điều đó. Em muốn xin học bổng đi du học, tìm ra công việc mà mình thích để làm, cống hiến giá trị của mình đến nhiều người.”
Các bạn học sinh được hòa mình vào thiên nhiên, cây cỏ
Để phát triển mô hình và truyền cảm hứng cho các vùng nông thôn có cùng bối cảnh, chị Hằng và các cộng sự đang ấp ủ xây dựng chương trình “Không Gian Sáng Tạo”. Đó sẽ là một không gian học tập với 5 phòng học với nhiều nội dung học khác nhau: Nghệ thuật, Tin học, Thí nghiệm Khoa học, Anh văn, Thư viện, và Nghề thủ công và 1 sân chơi. Mỗi phòng học sẽ rộng từ 30 - 70m2, có thể chứa 20 - 50 em học sinh trong một căn. Đây sẽ là địa điểm để thanh thiếu niên địa phương vui chơi, kết nối bạn bè đồng trang lứa, học tập các kỹ năng sống và tìm hiểu về thế giới, về nghề nghiệp, về con đường trở thành công dân hữu ích trong tương lai, theo đúng như phương pháp ‘‘Giáo dục khai phóng’’ mà Núi Tượng theo đuổi.
Chia sẻ về những tín hiệu tích cực ban đầu về dự án này, chị Hằng cho biết: “Một phụ huynh có tấm lòng đáng mến ở gần đã sẵn lòng cho tụi mình thuê 2 mảnh đất rộng hơn 3.600m2 trong 5 năm đầu hoàn toàn miễn phí để xây lớp học và triển khai các hoạt động của dự án. Từ đây chúng mình sẽ mạnh dạn phát triển ý tưởng xây dựng một không gian sáng quy mô rộng hơn với rất nhiều phòng: STEM, nghệ thuật, âm nhạc, thư viện, thủ công, khoa học; khu sinh hoạt cho giáo viên, tình nguyện viên và nhiều hơn nữa.”
Tổng thống da màu đầu tiên trong lịch sử Nam Phi - Nelson Mandela đã từng nói: "Giáo dục là vũ khí mạnh nhất để chúng ta thay đổi thế giới". Mục tiêu của Tổ chức giáo dục Núi Tượng chính là thu hẹp khoảng cách giáo dục của trẻ em tại xã Núi Tượng, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai và thúc đẩy mô hình học tập toàn diện tại các trường phổ thông ở các vùng nông thôn Việt Nam. Trẻ em và thanh thiếu niên sẽ có không gian để phát triển đam mê, có cơ hội được định hướng đúng nghề nghiệp, trở thành một thế hệ tri thức có tầm nhìn và lối sống bền vững hài hòa với thiên nhiên. Đó chính là những giá trị mà một người phụ nữ yêu trẻ con, khao khát giữ gìn môi trường như chị Hằng đã và đang nỗ lực theo đuổi để góp phần tạo nên một xã hội đáng sống hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!