Giữ lửa di sản Then cho thế hệ trẻ

Lớp dạy học hát then, đàn tính tại Trường Tiểu học và THCS Trùng Khánh, xã Thụy Hùng, tỉnh Lạng Sơn. (Ảnh: Viết Học)

Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhưng với những người con xứ Lạng, Then không chỉ là tấm bằng chứng nhận quốc tế mà còn là hồn cốt, là hơi thở của bản làng.

Thời gian qua, tỉnh Lạng Sơn đã triển khai các kế hoạch bảo tồn, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Không còn bó hẹp trong không gian tâm linh hay các buổi sinh hoạt tại bàn còn, Then dần bước lên bục giảng, trở thành những giờ ngoại khóa.

Nghệ nhân ưu tú Hoàng Thị Thúy (xã Na Sầm, tỉnh Lạng Sơn), người đã dành cả đời gắn bó với cây đàn Tính, không giấu được niềm trăn trở xen lẫn hy vọng khi nói về công tác truyền dạy.

"Dạy cho người già thì dễ vì họ hiểu, nhưng dạy cho trẻ nhỏ mới là gieo mầm cho tương lai", bà Thúy tâm sự. Dù lớp học không quá đông, nhưng sự say mê của các em là động lực để những nghệ nhân như bà tiếp tục cống hiến.

Một thực tế đáng buồn mà Nghệ nhân ưu tú Hoàng Thị Thúy chỉ ra, đó là tình trạng mất gốc ngôn ngữ bản địa ở nhóm trẻ trên địa bàn. "Xã hội ngày càng phát triển, ở thôn bản nhỏ như này nhiều em học sinh, hoặc thậm chí từ khi mới sinh ra, khi ra ngoài học thì quên tiếng mẹ đẻ", bà Thúy nghẹn ngào.

Chính vì vậy, những lớp học Then trong nhà trường mang một sứ mệnh kép, vừa dạy hát, vừa dạy tiếng. Người dân tộc mình phải biết nói tiếng dân tộc mình là lời khẳng định của nữ nghệ nhân cũng chính là thông điệp cốt lõi của việc bảo tồn.

Lương Xuân Bắc (học sinh lớp 6, Trường Tiểu học và THCS Trùng Khánh, xã Thụy Hùng, tỉnh Lạng Sơn) thêm yêu và tự hào vì tiếng nói dân tộc, tự hào về di sản quê hương sau khi tham gia lớp học hát Then trong một tháng.

Bên cạnh việc đào tạo hạt nhân nòng cốt, nguyện vọng lớn nhất của các nghệ nhân là tạo ra nhiều sân chơi. Đó là những cuộc thi, những buổi giao lưu cọ xát giữa các CLB, các nhóm trường học. Chỉ khi được biểu diễn, được thi đua, các em học sinh mới thấy được cái hay, cái đẹp và vinh dự của người giữ gìn di sản.

Tiếng đàn Tính vẫn vang lên trong các ngôi trường ở Văn Lãng, Trùng Khánh và nhiều nơi khác trên mảnh đất Xứ Lạng. Đó là tín hiệu vui cho thấy di sản Then đang có một sức sống mới, trẻ trung và bền bỉ.

Việc đưa hát Then vào trường học không chỉ là bảo tồn một hình thức nghệ thuật, mà là cách chúng ta giáo dục thế hệ trẻ về lòng tự tôn dân tộc. Để mai này, dù đi đâu, về đâu, những đứa trẻ người Tày, người Nùng vẫn tự hào nói tiếng mẹ đẻ và ngân nga điệu Then của quê hương mình.