Từ trước tới nay, thị trường sản xuất vaccine được kiểm soát bởi 4 tập đoàn sản xuất dược lớn hay Big 4, chiếm đến 80% thị phần là Pfizer của Mỹ, Sanofi của Pháp, Glaxo-Smith-Kline - hay GSK của Anh và cuối cùng là Merck của Mỹ.
Tuy nhiên trong 4 tập đoàn này, mới chỉ có Pfizer là sở hữu vaccine ngừa COVID-19 trong khi 3 ông lớn còn lại chưa ghi nhận kết quả đặc biệt nào dù họ cũng đã đổ rất nhiều tiền nghiên cứu. Tại sao lại như vậy? Một con virus nhỏ bé gây ra bệnh COVID-19 lại đang được cho là làm đảo lộn trật tự trên bàn cờ của nền công nghệ dược phẩm thế giới… vốn đã được định hình suốt cả trăm năm qua chỉ trong vòng chưa đầy 10 tháng.
mRNA đang được xem là công nghệ sản xuất vaccine tiên tiến nhất hiện nay, với tham vọng ứng dụng không chỉ cho vaccine COVID-19 mà còn cho những dịch bệnh khác, cũng như nhiều bệnh nan y như ung thư và bệnh tim mạch.
Song đi đầu trong công nghệ này lại là 2 cái tên vẫn còn khá "vô danh" trong ngành dược thế giới: BioNTech – một công ty nhỏ được sáng lập bởi 2 nhà khoa học nhập cư và Moderna – một doanh nghiệp không tên tuổi tại Mỹ, chỉ có duy nhất một sản phẩm thương mại hóa là vaccine COVID-19.
Việc chế tạo thành công "vũ khí" cho đại dịch giống như một khoảnh khắc "đổi đời". Cổ phiếu tăng vọt hàng trăm %, các nhà sáng lập và CEO gia nhập danh sách tỷ phú đô la, vốn hóa 2 công ty cũng đồng loạt tiến sát và vượt qua cột mốc 100 tỷ USD.
Ở chiều ngược lại, đây như một "cú đấm trực diện" với nhiều ông lớn ngành khi họ đã tỏ ra bảo thủ và chậm chạp theo đuổi các công nghệ mới.
Ông Pierre-Yves Geoffard, Giáo sư Trường Kinh tế Paris (Pháp), cho biết: "Trong nhiều năm, ngành dược phẩm bị chỉ trích là thiếu đổi mới sáng tạo, chỉ muốn dựa vào những công nghệ sẵn có. Chỉ đến khi công nghệ mRNA ra đời và cho thấy tiềm năng từ COVID-19, mọi chuyện mới bắt đầu thay đổi".
Một thay đổi quan trọng khác liên quan đến mô hình kinh doanh trong giới dược phẩm. Thông thường một hãng lớn như Pfizer, Sanofi, GSK… sẽ mua lại các công ty khởi nghiệp hoặc mua hẳn bằng sáng chế của các hãng nhỏ như Moderna, BioNTech. Nhưng thời đó đã qua.
Một mô hình hợp tác và kinh doanh mới đã xuất hiện. Dễ nhận thấy nhát là sự hợp tác thành công giữa Pfizer - BioNTech hay AstraZeneca - Đại học Oxford: Đó là các đơn vị công nghệ sinh học thì phát triển sản phẩm trong khi tập đoàn dược thì tiến hành thử nghiệm diện rộng, xin cấp phép và sản xuất số lượng lớn. Đôi bên cùng có lợi.
Vaccine ngừa COVID-19 được cho là làm thay đổi cục diện ngành sản xuất vaccine thế giới. (Ảnh: AP).
Ông Jean-Francois Brochard, Tổng Giám đốc chi nhánh Pháp, hãng dược phẩm Roche, nói: "Chúng tôi cần tốc độ phát triển của các hãng công nghệ sinh học và ngược lại, họ cũng cần tới kỹ nghệ và quy mô của chúng tôi. Mối quan hệ cộng sinh này không mới, nhưng đây là lần đầu tiên được đưa vào áp dụng trên quy mô lớn như vậy".
Một minh chứng gần nhất cho xu thế này, là việc ông lớn Sanofi tuyên bố sẽ sản xuất vaccine cho cả 2 tân binh là BioNTech và Moderna. Khi giới công nghệ sinh học "bước ra ánh sáng" và đủ lực bắt tay với các ông lớn, lĩnh vực sản xuất vaccine cũng đứng trước cơ hội chuyển mình.
Cục diện ngành sản xuất vaccine thế giới đang dịch chuyển vì COVID-19.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!