Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 09, yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu sửa đổi hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền chỉnh sửa các quy định pháp luật về thương mại điện tử, nhằm định danh người bán trên các sàn giao dịch thông qua VNeID. Thống kê cho thấy, trung bình mỗi tháng, người Việt chi gần 1 tỷ USD (tương đương khoảng 24 nghìn tỷ đồng) để mua sắm trực tuyến. Việt Nam cũng nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, song song với sự phát triển nhanh chóng này, tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và thất thoát thuế cũng ngày càng tinh vi, phức tạp.
Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 09, yêu cầu Bộ Công Thương nghiên cứu sửa đổi hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền chỉnh sửa các quy định pháp luật về thương mại điện tử, nhằm định danh người bán trên các sàn giao dịch thông qua VNeID
"Luật Giao dịch điện tử, sửa đổi vào năm 2023, sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2024. Đồng thời, các luật liên quan như Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Căn cước công dân, và các quy định về Thương mại điện tử cũng đã được cập nhật. Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả, cần cụ thể hóa bằng các nghị định hướng dẫn. Việc áp dụng định danh qua VNeID sẽ cải thiện đáng kể khả năng xác định danh tính người tham gia giao dịch, giúp giải quyết tranh chấp dễ dàng hơn khi xảy ra sự cố, vì có thể xác định rõ người mua và người bán, đặc biệt là các cá nhân kinh doanh trên sàn thương mại điện tử. Hơn nữa, khi sử dụng định danh điện tử qua VNeID, mỗi cá nhân sẽ ý thức rõ hơn về trách nhiệm của mình, góp phần giảm thiểu vi phạm và nâng cao tính minh bạch trong thương mại điện tử", ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam nhận định.
Ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam, chia sẻ về việc định danh người bán hàng trên các sàn thương mại điện tử hiện nay
Theo ông Nguyễn Bình Minh, hệ thống VNeID có bảo mật cao, tương tự các mô hình quốc tế như đăng nhập bằng tài khoản Google hoặc Facebook, nhưng cung cấp định danh chính xác và đáng tin cậy hơn vì được xác thực bởi cơ quan quản lý, thay vì thông tin tự kê khai của người dùng. VNeID đảm bảo mỗi cá nhân chỉ có một định danh duy nhất, loại bỏ nguy cơ sử dụng nhiều định danh khác nhau. Đồng thời, với năng lực bảo mật và an ninh thông tin của các cơ quan quản lý tại Việt Nam, dữ liệu cá nhân được bảo vệ an toàn hơn, đặc biệt khi người dùng giao dịch trên các sàn thương mại điện tử mới chưa rõ độ tin cậy. VNeID giúp người dùng tránh phải khai báo toàn bộ thông tin cá nhân trực tiếp, tăng tính an toàn và bảo mật.
Các sàn thương mại điện tử nổi bật tại Việt Nam như Shopee, Lazada, và TikTok. Năm 2024 quy mô thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam đã vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023. Tuy nhiên, theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, số vụ vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái và cạnh tranh không lành mạnh trên không gian mạng đã tăng 2,4 lần, trong khi số tiền xử phạt tăng gần 3 lần so với năm trước.
Cụ thể, năm 2024, cả nước đã phát hiện và xử lý 3.124 vụ vi phạm, tăng 2,6 lần so với năm 2023, với trị giá hàng hóa vi phạm cao gấp 4,4 lần. Lực lượng chức năng đã áp dụng chuyển đổi số, sử dụng công cụ và phương tiện kỹ thuật để phát hiện và xử lý vi phạm trên các nền tảng thương mại điện tử. Điều này ảnh hưởng đáng kể đến lợi ích của nhiều người nổi tiếng tham gia quảng cáo trên không gian mạng, với hàng triệu lượt theo dõi. Tuy nhiên, cơ quan chức năng khẳng định không có vùng cấm trong xử lý vi phạm. Đáng chú ý, theo Tổng cục Thuế, năm 2024 ghi nhận 30.000 cá nhân kinh doanh online vi phạm về thuế, với tổng số tiền xử phạt lên đến 1.223 tỷ đồng.
Trong năm 2024. Tổng cục Thuế ghi nhận 30.000 cá nhân kinh doanh online vi phạm về thuế, với tổng số tiền xử phạt lên đến 1.223 tỷ đồng
"Tháng 11/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định 147 yêu cầu người bán hàng qua livestream phải định danh. Việc định danh cho người nổi tiếng trên mạng xã hội đã trở thành yêu cầu bắt buộc, do họ có ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực thương mại điện tử. Sử dụng VNeID không chỉ giới hạn trong các mạng xã hội mà còn có thể áp dụng trên tất cả các sàn thương mại điện tử. Phạm vi định danh nhờ đó được mở rộng, bao trùm nhiều đối tượng hơn, không chỉ dừng lại ở những người nổi tiếng hoặc có ảnh hưởng lớn", ông Minh cho biết.
Ông Minh cho rằng hiện tại, hầu hết người dân sử dụng smartphone (điện thoại thông minh) với mức độ định danh cấp 2, đủ để tích hợp với các nền tảng số, đặc biệt là các nền tảng lớn. Tuy nhiên, cần có thời gian để phối hợp giữa các cơ quan, như Bộ Công an với các sàn thương mại điện tử và các doanh nghiệp có nhu cầu tích hợp VNeID vào hệ thống của họ. Sự phối hợp này phải chặt chẽ để đảm bảo hệ thống vận hành trơn tru.
"Thương mại điện tử phát triển kéo theo lượng người đăng nhập lớn và giao dịch diễn ra với tần suất cao. Vì vậy, nếu không đảm bảo sự đồng bộ trong hệ thống hoặc xử lý tốt các sự cố kỹ thuật, việc triển khai VNeID có thể gặp trục trặc, gây ảnh hưởng đến hoạt động giao dịch và làm giảm hiệu quả của các nền tảng thương mại điện tử", ông Minh chia sẻ.
Theo thống kê, Việt Nam hiện có hơn 61 triệu người sử dụng thương mại điện tử. Tức là, cứ 5 người thì có 3 người đã tham gia mua bán trên nền tảng này. Để xác thực số lượng lớn như vậy, cần rất nhiều thời gian và công sức. Không có cách nào khác ngoài việc áp dụng giải pháp công nghệ. Tại các quốc gia phát triển, hệ thống định danh đã hoàn thiện. Các hệ thống này giúp quản lý hiệu quả hơn và giảm sai sót. Việt Nam cần học hỏi để sớm triển khai một hệ thống tương tự. Điều này sẽ tạo nền tảng cho quản lý thương mại điện tử tốt hơn.
Việt Nam hiện có hơn 61 triệu người sử dụng thương mại điện tử
Hiện nay, việc sử dụng định danh điện tử đang phổ biến trên thế giới. Trung Quốc đã triển khai mạnh mẽ hệ thống định danh điện tử, tương tự như hệ thống mà Việt Nam bắt đầu áp dụng vào năm 2024. Nhiều quốc gia khác, như ở Úc và các nước châu Âu, cũng đang sử dụng các hệ thống định danh điện tử để quản lý giao dịch thương mại điện tử, nhằm giảm thiểu rủi ro và tranh chấp. Số trường hợp vi phạm về hàng giả, hàng nhái tại Việt Nam thấp hơn Trung Quốc, nên việc xây dựng các giải pháp phù hợp vẫn rất cần thiết.
"Một trong những biện pháp quan trọng là phát triển hệ thống chấm điểm người bán từ các tổ chức uy tín, thay vì chỉ dựa vào đánh giá (review) như hiện tại. Hệ thống này sẽ đánh giá mức độ nghiêm túc của người bán hàng, số lượng giao dịch gặp sự cố, và củng cố uy tín thương hiệu, hỗ trợ họ kinh doanh trên nhiều sàn thương mại điện tử. Trong tương lai, việc thiết lập các tiêu chí chấm điểm có thể được thực hiện thông qua các hiệp hội, tổ chức hoặc doanh nghiệp, tương tự như cách đánh giá mức độ nghiêm túc của nghệ sĩ hay thương nhân trong môi trường trực tuyến. Điều này sẽ nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý thương mại điện tử", ông Minh nhấn mạnh.
Tại Trung Quốc, người đăng ký bán hàng phải chính chủ để đảm bảo cho quá trình thanh toán, hậu mãi hàng hóa với bên mua, cũng như chịu trách nhiệm trước pháp luật
Cũng theo ông Minh, cần xây dựng các quy định cụ thể để xác định thế nào là một doanh nhân uy tín và kinh doanh có trách nhiệm trên môi trường internet. Đồng thời, cần thiết lập hệ thống đánh giá rõ ràng và tổ chức tập huấn để người kinh doanh hiểu và tuân thủ quy trình này. Lộ trình thực hiện có thể bắt đầu với những người bán hàng có doanh số lớn trên các sàn thương mại điện tử. Sau đó, chương trình sẽ mở rộng dần, bao gồm những người bán có doanh số thấp hơn, và cuối cùng là những người mới tham gia. Việc đánh giá, chấm điểm không chỉ giúp nâng cao uy tín và trách nhiệm của người kinh doanh, mà còn khuyến khích họ cải thiện chất lượng dịch vụ và sản phẩm để xây dựng hình ảnh lâu dài.
Dự báo năm 2025, thương mại điện tử Việt Nam sẽ cán mốc 30 tỷ USD, chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ và đóng góp vào mục tiêu 20% GDP của nền kinh tế. Điều này cho thấy việc thực hiện định danh trên các sàn thương mại điện tử là hết sức cấp thiết. Việc xác thực danh tính không chỉ giúp thị trường minh bạch hơn, cạnh tranh lành mạnh hơn, mà còn tạo sự an tâm cho người bán đầu tư kinh doanh, đồng thời đảm bảo quyền lợi của người mua. Chỉ khi xây dựng được niềm tin và tính minh bạch, thương mại điện tử mới có thể phát triển một cách lành mạnh và bền vững.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!