Lừa đảo thương mại gia tăng: Doanh nghiệp cần nâng cao kỹ năng, tăng cường cảnh giác

Lừa đảo ngày càng tinh vi và gia tăng mạnh

Trao đổi với phóng viên VTVTimes, chuyên viên Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công thương) cho hay, hiện nay, nhiều ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam hiện nay đang có vị trí hàng đầu thế giới, các doanh nghiệp tích cực xúc tiến thị trường mới, mở rộng quan hệ giao thương. Tuy nhiên, trong quá trình đó, doanh nghiệp gặp không ít rủi ro lừa đảo, gây tổn thất nặng nề về tài chính. Hơn thế nữa, khi những rủi ro, kiện cáo xảy ra thì doanh nghiệp rất thiếu kinh nghiệm về tranh chấp thương mại quốc tế bởi đa phần doanh nghiệp có nội lực yếu, quy mô nhỏ. 

Điển hình, thời gian qua, các doanh nghiệp nông sản liên tục bị dính vào các vụ lừa đảo quốc tế. Chúng ta vẫn chưa quên câu chuyện kêu cứu của 100 container hạt điều xuất khẩu sang Italia, trị giá gần 1.000 tỷ đồng. Đây được nhận định là vụ lừa đảo xuyên quốc gia, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp.

Đã từng có 5 container hồ tiêu, quế, điều và hoa hồi giá trị gần nửa triệu USD đã bị lừa đảo tại thị trường Dubai.

Thực tế cho thấy, tình trạng lừa đảo qua mạng diễn ra phổ biến nhất ở khu vực Trung Đông và châu Phi. Theo thông tin từ Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công thương) cho biết, gần đây nhất, một doanh nghiệp Việt Nam khi nhập khẩu lô hàng trị giá hàng hóa khoảng 500 nghìn USD nhập khẩu từ UAE nghi vấn có dấu hiệu lừa đảo. 

Cụ thể, doanh nghiệp cho hay, từ tháng 1/2024 đến thág 2/2024, doanh nghiệp Việt Nam đã ký 3 hợp đồng mua hàng với đối tác UAE, tổng lượng mua là 1.000 tấn nhựa PET, giá trị theo hợp đồng là 665.500 USD giao hàng tại Hải Phòng. Đến ngày 13/3, doanh nghiệp Việt Nam đã thanh toán cho đối tác số tiền là 526.257 USD. Sau khi nhận đặt cọc, đối tác UAE đã tiến hành giao 25 container hàng. Tuy nhiên sau khi mở tờ khai và nhập hàng vào kho, doanh nghiệp Việt Nam phát hiện trọng lượng hàng thực tế trong mỗi container chỉ bằng 15-20% so với hóa đơn chứng từ. Trong quá trình kiểm hóa, nhập hàng, doanh nghiệp Việt Nam có tiến hành với sự phối hợp của đơn vị giám định độc lập và dưới sự chứng kiến của Chi cục Hải quan ở địa phương. Ngay sau đó, cơ quan chức năng đã hỗ trợ kịp thời và giải quyết hiệu quả cho doanh nghiệp.

Trước đó, đã có 5 container hồ tiêu, quế, điều và hoa hồi giá trị gần nửa triệu USD đã bị lừa đảo tại thị trường Dubai. Sau đó, nhờ sự hỗ trợ can thiệp của các cơ quan chức năng, các lô hàng đã được đưa về, song thiệt hại để theo đuổi các vụ kiện rất lớn.

Mới đây nhất, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam đã đăng thông tin công bố tên 39 doanh nghiệp có dấu hiệu lừa đảo đối với xuất khẩu hàng hóa. Qua đó, lưu ý cảnh báo đối với các doanh nghiệp nước ta và đề nghị doanh nghiệp thận trọng khi giao dịch với các đối tác này.

Theo ông Trần Trọng Kim - Tham tán thương mại Việt Nam tại Arab Saudi, rất nhiều doanh nghiệp Việt xuất khẩu đã sập bẫy lừa đảo ở Trung Đông. Các đối tượng thường đưa ra các đơn hàng lớn, có giá trị hàng triệu USD, yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu Việt phải trả trước phí phát hành hợp đồng, phí luật sư, phí môi giới.

Bên cạnh đó, các đối tượng lừa đảo tại đây thường không đàm phán về giá mà chấp nhận ký hợp đồng ngay khi doanh nghiệp chào hàng. Sau đó yêu cầu doanh nghiệp đóng hàng và gửi hàng nhanh chóng với lý do cần thiết phục vụ cho dự án lớn của cơ quan, tổ chức...Thậm chí, nhiều đối tượng mạo danh đại diện các tổ chức đứng ra đặt hàng với số lượng lớn rồi chiếm đoạt hàng.

Nhiều thị trường uy tín cũng xuất hiện lừa đảo

Bộ Công thương cũng cho biết, thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo qua mạng ngày càng phổ biến, ngay cả tại các thị trường lớn, có uy tín như Mỹ, Hà Lan, Italia, Na Uy…Do đó, thương vụ Việt Nam tại một số nước châu Âu đã liên tục thông tin cảnh báo về các hiện tượng lừa đảo, rủi ro khi doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu với các đối tác tại thị trường này.

Điển hình, mới đây, Thương vụ Việt Nam tại Hà Lan đã cảnh báo những trường hợp lừa đảo qua mạng, nhất là đối với các sản phẩm xăng dầu. Các đối tượng lừa đảo thường lập một trang web giả mạo với các thông tin bịa đặt hoàn toàn, hoặc lập một trang web giả danh các công ty xuất nhập khẩu hoặc công ty cung cấp dịch vụ cho thuê bồn chứa xăng dầu có thật, với đầu mối liên hệ thường là số điện thoại di động hoặc số điện thoại dùng Internet (số SIM 4G). Một số doanh nghiệp khi thấy hợp đồng có điều khoản hấp dẫn nên đã tiến hành gấp, sợ mất cơ hội nên không kiểm tra kỹ thông tin về đối tác. Khi các doanh nghiệp này có ý định xác minh tư cách pháp nhân thì họ cung cấp thông tin qua sao chép dữ liệu giấy phép đăng ký kinh doanh trích xuất từ cơ quan có thẩm quyền hoặc cho phép các doanh nghiệp tiến hành xác minh trực tiếp bởi bên thứ ba độc lập nhưng thực tế thì không thể xác minh vì không có thật.

Thương vụ Việt Nam tại Tây Ban Nhacũng thông tin nhận được phản ánh của một số doanh nghiệp trong nước kinh doanh xuất khẩu hạt điều và hạt tiêu sang Tây Ban Nha. Lấy lý do hàng của doanh nghiệp Việt Nam không bảo đảm chất lượng hàng hóa tại cảng đến, hay bị lâm vào tình trạng thua lỗ do giá thị trường sở tại sụt giảm để không thực hiện đúng theo hợp đồng mua bán, chây ì trong thanh toán tiền hàng…gây khó khăn, tổn hại thời gian, chi phí lưu kho và phải kéo hàng về đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Doanh nghiệp cần nâng cao kỹ năng, tăng cường cảnh giác

Chia sẻ về câu chuyện trên với phóng viên VTVTimes, ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) đánh giá, doanh nghiệp Việt thường rất chủ quan khi ký hợp đồng hợp tác xuất nhập khẩu. Bên cạnh đó, đa số các doanh nghiệp chưa nắm được một cách đầy đủ các quy định quốc tế. Trong quá trình giao thương, rất ít doanh nghiệp có kế hoạch về các biện pháp quản trị rủi ro, phòng ngừa và giải quyết tranh chấp. Vì vậy, khi xảy ra vấn đề doanh nghiệp khá loay hoay và thường chịu thiệt hại lớn.

Do đó, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam muốn có quan hệ làm ăn bền vững phải hiểu quy định và luật lệ của các thị trường. Đồng thời chủ động bám sát các quy định quốc tế và cần đầu tư cho việc thuê chuyên gia hỗ trợ. 

Bên cạnh đó, doanh nghiệp xuất khẩu cần nâng cao năng lực pháp luật, nghiêm túc đầu tư và đưa vào chiến lược, kế hoạch của doanh nghiệp nội dung về quản trị rủi ro, phòng ngừa và giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế.

Theo Bộ Công thương, để giảm thiểu rủi ro trong giao dịch kinh doanh thương mại với đối tác các nước ngoài, doanh nghiệp hết sức lưu ý đối với các hợp đồng giá trị lớn, các đối tác tìm kiếm qua mạng. Cụ thể, doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ thông tin về đối tác, chú ý các điều khoản về chế tài trong hợp đồng ký kết, có tính đến rủi ro có thể phát sinh tranh chấp trong quá trình thực hiện giao dịch.

Bên cạnh đó, Tham tán thương mại Việt Nam tại Arab Saudi khuyến cáo, khi giao dịch với các doanh nghiệp nhập khẩu hàng ở khu vực này, doanh nghiệp Việt Nam cần ký hợp đồng thanh toán qua dạng thư tín dụng L/C, ký hợp đồng bảo đảm và ưu tiên khách hàng thanh toán trước. Doanh nghiệp cần lưu ý, không trả trước bất kỳ một khoản phí nào như phí môi giới hợp đồng, phí hóa đơn vì đây là lừa đảo. Ngoài ra, các hoạt động mời tham gia đơn hàng lớn, giá tốt cho các mục tiêu nhân đạo, cứu trợ cần được xác minh qua kênh Đại sứ quán và thương vụ Việt Nam tđể được hỗ trợ, tránh bị lừa đảo.

Về phía cơ quan quản lý, Bộ Công thương đã tích cực chỉ đạo các đơn vị chức năng thuộc Bộ, hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, phối hợp với các cơ quan liên quan thường xuyên cập nhật thông tin, cảnh báo cho các địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp về các hình thức lừa đảo, gian lận thương mại phổ biến hoặc mới xuất hiện. Đồng thời, tăng cường hướng dẫn, tăng cường bồi dưỡng kiến thức thương mại, tài chính quốc tế, đào tạo kỹ năng giao dịch quốc tế cho các địa phương, doanh nghiệp Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ để nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong giao dịch thương mại quốc tế./.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!