TP. Hồ Chí Minh hiện đang đứng trước hàng loạt thách thức lớn khi bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu để TP Hồ Chí Minh bắt kịp với thế giới trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, dù đã đạt nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế, TP. vẫn đang đối mặt với hàng loạt thách thức trong quá trình chuyển đổi số. Để chuyển đổi số thành công, thành phố cần có những ưu tiên mới và chính sách đột phá nhằm vượt qua những rào cản hiện tại.
Nhiều thách thức, trở ngại
TP Hồ Chí Minh hiện đang đứng trước hàng loạt thách thức lớn khi bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Những yếu tố như hạ tầng công nghệ còn lạc hậu, sự phụ thuộc vào gia công lắp ráp, công nghiệp hỗ trợ kém phát triển và nhân lực không đáp ứng được yêu cầu là những trở ngại hàng đầu.
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo ra nhiều cơ hội cho các nước như Việt Nam, nhưng đồng thời cũng mang đến vô số thách thức. Ảnh minh họa
Phát biểu tại phiên đối thoại chính sách ở Diễn đàn Kinh tế TP Hồ Chí Minh 2024 vừa được tổ chức, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh, ông Võ Văn Hoan nhấn mạnh: "Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo ra nhiều cơ hội cho các nước như Việt Nam, nhưng đồng thời cũng mang đến vô số thách thức. Để thực hiện thành công, quyết tâm cao là cần thiết, song không thể thiếu nguồn lực lớn, nhân lực dồi dào và sự hoàn thiện của hệ thống chính sách pháp luật".
Thực tế cho thấy, TP Hồ Chí Minh có nhiều khu công nghiệp và khu chế xuất đã thành lập từ nhiều năm, nhưng việc phát triển còn thiếu bền vững. Công nghệ lạc hậu, phụ thuộc vào gia công lắp ráp khiến giá trị gia tăng thấp. Đặc biệt, nhiều khu công nghiệp, như KCN Tân Thuận Quận 7, dù đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế nhưng lại ở vùng lõi đô thị, làm hạn chế khả năng mở rộng và phát triển.
Bên cạnh đó, chất lượng hạ tầng công nghệ và công nghiệp hỗ trợ của TP Hồ Chí Minh vẫn đang phát triển chậm. Phát biểu tại các Diễn đàn kinh tế, Tiến sĩ Trần Du Lịch, Chuyên gia kinh tế, nêu rõ: "TP. Hồ Chí Minh có tiềm năng rất lớn trong việc phát triển các ngành công nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nhưng những ngành này lại chưa được đầu tư đúng mức. Chúng ta vẫn đang tập trung quá nhiều vào các ngành sử dụng tài nguyên và lao động thâm dụng, trong khi nguồn lực cho các ngành công nghiệp mới vẫn còn quá hạn chế".
Một vấn đề khác mà TP Hồ Chí Minh đang đối mặt là sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các ngành công nghiệp công nghệ cao, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data). Nhiều doanh nghiệp tại khu công nghệ cao TP Hồ Chí Minh chia sẻ rằng họ phải tuyển dụng chuyên gia nước ngoài do nguồn nhân lực trong nước chưa đủ năng lực để đáp ứng các yêu cầu của chuyển đổi số.
Cụ thể, ông Nguyễn Hữu Tuấn, Phó Giám Đốc Viettel Solutions cho biết: Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 không chỉ là một bước ngoặt công nghệ mà còn mở ra cơ hội thay đổi căn bản cách chúng ta sản xuất, kinh doanh và sống. Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), và mạng di động 5G, nền sản xuất toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, đem lại hiệu quả vượt trội cho các doanh nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội lớn này, Việt Nam cũng đối diện với nhiều thách thức. Khả năng số hóa của doanh nghiệp trong nước còn hạn chế, việc ứng dụng công nghệ trong tự động hóa sản xuất còn thấp và phần lớn người lao động chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng để làm việc trong môi trường nhà máy thông minh.
Một chuyên gia khách mời khác của diễn đàn là ông Đỗ Đức, Giám đốc điều hành ETLabs (Úc), đã chỉ ra thêm một thách thức lớn khác mà TP Hồ Chí Minh nói riêng và Việt Nam nói chung là sự gián đoạn kinh doanh trong bối cảnh chuyển đổi số nhanh chóng. Chuyển đổi số không chỉ là cơ hội mà còn là một rủi ro lớn nếu các doanh nghiệp không sẵn sàng thích ứng với sự thay đổi này. "Các doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt là ở TP Hồ Chí Minh, đang phải đối mặt với những gián đoạn từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Nếu không có chiến lược rõ ràng và nguồn lực đủ mạnh, những gián đoạn này có thể khiến doanh nghiệp bị loại khỏi cuộc chơi" - ông Đức lưu ý.
Theo vị chuyên gia này, Việt Nam cần xây dựng chiến lược phản ứng nhanh chóng với các biến đổi về công nghệ và thị trường. Ông dẫn chứng rằng, tại Australia, tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa áp dụng các công nghệ số để cải thiện hoạt động sản xuất đã tăng 35% trong ba năm qua, giúp họ tránh được nhiều cú sốc từ gián đoạn kinh doanh. Ngược lại, tại Việt Nam, chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp nhỏ và vừa đang sử dụng các giải pháp công nghệ một cách hiệu quả. Đây là một trong những lý do khiến quá trình chuyển đổi số của Việt Nam nói chung và TP Hồ Chí Minh nói riêng gặp khó khăn.
Cần những ưu tiên mới
Để vượt qua những thách thức trên, theo các chuyên gia, TP Hồ Chí Minh cần có những chính sách đột phá và ưu tiên những mục tiêu mới. Một trong những yếu tố then chốt là hoàn thiện hệ thống pháp lý, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư tiếp cận hiệu quả hơn với nguồn lực trong quá trình chuyển đổi số.
Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương chia sẻ tại diễn đàn, chuyển đổi số cần phải đi kèm với chuyển đổi xanh. Điều này không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là yếu tố cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Hiện nay, nhiều quốc gia, đặc biệt là châu Âu và Mỹ, đã đặt ra những tiêu chuẩn khắt khe về môi trường và công nghệ. Do đó, việc chuyển đổi số cần gắn liền với những giải pháp công nghệ xanh, bền vững.
Một trong những ưu tiên cấp bách mà TP. Hồ Chí Minh cần tập trung là đầu tư mạnh mẽ hơn vào hạ tầng số và các ngành công nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Ông Đỗ Đức cũng nhấn mạnh, việc đầu tư vào hạ tầng số là yếu tố tiên quyết để hỗ trợ các doanh nghiệp đối phó với gián đoạn kinh doanh. Ông chia sẻ: "Nếu không có hệ thống công nghệ thông tin mạnh mẽ, các doanh nghiệp sẽ dễ bị gián đoạn khi thị trường thay đổi hoặc khi gặp phải các vấn đề như thiên tai hoặc đại dịch. Chuyển đổi số không chỉ là vấn đề của ngày hôm nay mà là yêu cầu cho sự sống còn trong tương lai."
Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) đã hỗ trợ nhiều doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất và dịch vụ. Cụ thể, một số công ty ở TP Hồ Chí Minh đã áp dụng AI vào việc quản lý chuỗi cung ứng, giảm thiểu thời gian giao hàng tới 30% và tăng hiệu quả hoạt động lên tới 25%.
Cũng trong khuôn khổ diễn đàn, ông Nguyễn Hữu Tuấn, Phó Giám Đốc Viettel Solutions, cho biết hiện nay, TP Hồ Chí Minh đang có khoảng 12 triệu người dân và hàng trăm ngàn doanh nghiệp, điều này tạo ra một môi trường lý tưởng để phát triển các dịch vụ số. Viettel nhận định rằng việc ứng dụng công nghệ số vào quản lý đô thị thông minh sẽ không chỉ cải thiện chất lượng sống của người dân mà còn tăng cường hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là tốc độ thay đổi quá nhanh của công nghệ. Chỉ trong vòng 2-3 năm, những công nghệ như 5G, AI, hay điện toán đám mây đã hoàn toàn thay đổi cách mà doanh nghiệp vận hành. "Do đó, các doanh nghiệp cần đầu tư mạnh vào hạ tầng công nghệ để duy trì tính cạnh tranh và không bị tụt lại phía sau" - ông Tuấn lưu ý.
Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, tỷ lệ doanh nghiệp áp dụng chuyển đổi số tại Việt Nam chỉ mới đạt khoảng 30% vào năm 2023, trong khi mục tiêu của chính phủ là 50% vào năm 2025. TP Hồ Chí Minh với vai trò đầu tàu kinh tế đang chịu áp lực lớn trong việc đạt mục tiêu này.
Để đạt được sự thành công trong quá trình chuyển đổi số, các chuyên gia đều nhấn mạnh sự cần thiết của một chiến lược toàn diện và cụ thể. Các doanh nghiệp không chỉ cần cập nhật công nghệ mà còn phải thay đổi tư duy quản trị, đào tạo lại nhân lực và tăng cường kết nối với hệ sinh thái số.
Một chiến lược khả thi cho các doanh nghiệp là đầu tư vào công nghệ đám mây, giúp giảm chi phí vận hành và tăng cường khả năng mở rộng hoạt động. "Chỉ cần tăng cường sử dụng công nghệ điện toán đám mây, doanh nghiệp có thể giảm chi phí vận hành tới 25% và tăng khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường nhanh chóng hơn" - ông Đỗ Đức cho biết.
Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu sống còn đối với TP Hồ Chí Minh để duy trì vị thế là trung tâm kinh tế lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, thành công trong quá trình này đòi hỏi phải có những thay đổi toàn diện và mạnh mẽ từ cả phía chính quyền thành phố và cộng đồng doanh nghiệp.
Việc hoàn thiện hệ thống pháp lý, đầu tư vào hạ tầng số, và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là những ưu tiên không thể thiếu. Với sự đồng hành của Chính phủ và các tổ chức quốc tế, TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể vượt qua những thách thức hiện tại để trở thành một đô thị thông minh, phát triển bền vững trong tương lai.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!