Lo ngại về xã hội già hóa có thể bỏ qua nhiều cơ hội lớn

Người cao tuổi chơi cờ ludo tại một viện dưỡng lão (Ảnh minh họa: Maskot/Getty Images)

Giáo sư Sarah Harper, Giám đốc Oxford Institute of Population Ageing, cho rằng việc dân số già hóa là xu hướng không thể tránh khỏi và cần được nhìn nhận như một thành công hơn là khủng hoảng.

Theo bà Harper, khoảng 2/3 số quốc gia trên thế giới hiện có tỷ suất sinh thấp hơn mức thay thế, đồng nghĩa với việc quy mô dân số trong tương lai khó duy trì như hiện nay. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh điều này phản ánh sự tiến bộ, khi nhiều trẻ em có cơ hội được giáo dục tốt hơn, sống khỏe mạnh và có tuổi thọ cao hơn.

Bà Harper thừa nhận trong tương lai sẽ có nhiều người sống đến độ tuổi 80 - 90 cần được chăm sóc, nhưng cho rằng cơ hội lớn nhất nằm ở nhóm người cao tuổi khỏe mạnh, đặc biệt là nhóm từ 50 - 70 tuổi. Đây là lực lượng có trình độ, kinh nghiệm và khả năng sáng tạo cao, nhưng chưa được khai thác đúng mức.

Theo chuyên gia này, xã hội hiện vẫn bị chi phối bởi các mô hình lao động và thể chế của thế kỷ 20, chưa phù hợp với thực tế dân số già. Vì vậy, cần xây dựng những cách sống và làm việc mới, bao gồm đào tạo lại lao động, mở rộng hình thức làm việc linh hoạt và thay đổi thái độ đối với người lao động lớn tuổi.

Các số liệu chính thức cho thấy dân số Vương quốc Anh vẫn tăng, chủ yếu nhờ nhập cư, nhưng đồng thời cũng đang già hóa nhanh. Dự báo đến năm 2072, khoảng 27% dân số nước này sẽ từ 65 tuổi trở lên. Trong khi thế hệ “bùng nổ trẻ em” chiếm tỷ lệ lớn, các thế hệ trẻ hơn lại có quy mô nhỏ và tương đối đồng đều, khiến cấu trúc dân số trong tương lai giống một “tòa nhà chọc trời” thay vì hình kim tự tháp truyền thống.

Bà Harper cho rằng việc đầu tư vào hệ thống chăm sóc trẻ em chất lượng, chi phí hợp lý là yếu tố then chốt để phát huy tiềm năng của cả người trẻ lẫn người cao tuổi. Tuy nhiên, ngay cả những quốc gia Bắc Âu vốn chú trọng bình đẳng giới và hỗ trợ gia đình cũng chưa thể nâng tỷ suất sinh lên mức thay thế.

Theo bà Harper, xã hội cần chấp nhận thực tế rằng ngày càng nhiều phụ nữ lựa chọn không sinh con vì nhiều lý do khác nhau, và chính sách cần thích ứng với xu hướng này thay vì cố gắng đảo ngược nó. Quan niệm cho rằng các quốc gia giàu cần duy trì tỷ lệ sinh cao, theo bà Harper, bắt nguồn từ tư duy an ninh lỗi thời và không còn phù hợp với nền kinh tế tri thức hiện nay.