Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa ban hành kết luận điều tra vụ án "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 – Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) và một số đơn vị có liên quan.
Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an chuyển hồ sơ tới VKSND Tối cao đề nghị truy tố 19 bị can về một trong hai tội “vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” và "thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng".
Tất cả những người này đều là cựu lãnh đạo TISCO và Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS), trong đó có Mai Văn Tinh (cựu Chủ tịch HĐQT VNS), Đậu Văn Hùng (cựu Tổng Giám đốc VNS), Trần Trọng Mừng (cựu Tổng Giám đốc TISCO), Trần Văn Khâm (cựu Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc TISCO)…
Theo kết luận điều tra, dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên do Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên làm chủ đầu tư, cấp quyết định đầu tư là HĐQT VNS. Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công Thương), Chính phủ chỉ là cấp có thẩm quyền cho chủ trương đầu tư dự án, không có thẩm quyền quyết định đầu tư cũng như tổ chức đấu thầu, ký hợp đồng, thanh quyết toán dự án.
Sau khi Thủ tướng đồng ý chủ trương đầu tư dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (các nguồn vốn huy động gồm vốn tự có của chủ đầu tư, vốn vay ngân hàng và vay tín dụng ưu đãi của Nhà nước), ông Nguyễn Kim Sơn, chủ tịch HĐQT VNS đã ký quyết định phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi dự án với tổng mức đầu tư là hơn 3.800 tỷ đồng.
Đơn vị trúng thầu là Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC). Tháng 7/2007, TISCO đã ký hợp đồng số 01 EPC với đại diện của MCC. Giá trị hợp đồng hơn 160 triệu USD, là giá trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng.
Từ tháng 8/2008, sau hơn 11 tháng khởi công xây dựng nhưng MCC chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ, chưa triển khai thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu nhưng lại có nhiều văn bản gửi TISCO đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng và đề nghị điều chỉnh giá hợp đồng EPC với tổng chi phí tăng thêm là hơn 138 triệu USD không có cơ sở.
Tuy nhiên, bị can Trần Trọng Mừng đã ký văn bản gửi Bộ Công Thương và VNS đề nghị "cho giải quyết đặc cách" phạm vi được điều chỉnh về giá thiết bị và các chi phí khác đối với dự án. Bị can Nguyễn Trọng Khôi, Phó Tổng giám đốc VNS đã ký văn bản gửi Bộ Công Thương, trong đó có nội dung: "Để cùng chia sẻ khó khăn với MCC, chủ đầu tư sẽ đề nghị lên các cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết điều chỉnh đối với phần xây dựng (phần C) của hợp đồng…".
Theo kết luận điều tra, với chức trách nhiệm vụ được giao, các bị can Trần Trọng Mừng, Mai Văn Tinh, Đậu Văn Hùng và đồng phạm đã không chỉ đạo áp dụng điều khoản để dừng hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét hủy đấu thầu, thu hồi tiền tạm ứng mà quyết tâm bằng mọi biện pháp tiếp tục thực hiện dự án.
Các bị can là người có chức vụ, quyền hạn nhận thức rõ theo quy định pháp luật thì hợp đồng EPC số 01 không được phép điều chỉnh trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng. Theo quy định MCC phải chịu trách nhiệm lựa chọn, ký hợp đồng, trực tiếp thanh toán cho nhà thầu phụ thực hiện phần C hợp đồng nhưng các bị can đã chỉ đạo, tổ chức đàm phán với MCC tách phần "C" ra khỏi hợp đồng để TISCO tổ chức thực hiện và chịu mọi rủi ro.
Các bị can còn chỉ đạo đơn vị có chức năng tại VNS, TISCO tham mưu đề xuất, ký các văn bản báo cáo đề nghị Bộ Công Thương báo cáo Thủ tướng cho điều chỉnh chi phí phần C, điều chỉnh hợp đồng EPC số 01. Việc làm trên đã làm thay đổi bản chất, phá vỡ nguyên tắc quản lý hợp đồng EPC, tạo điều kiện cho MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện hợp đồng EPC số 01.
Cơ quan điều tra xác định, tính đến 31/12/2018, TISCO đã đầu tư cho dự án hơn 4.400 tỷ đồng, trong đó vốn vay VDB Bắc Kạn - Thái Nguyên là 1.400 tỷ đồng, vay Vietinbank Hà Nội 1.600 tỷ đồng. Đến nay dự án đã quá thời hạn được phê duyệt gần 10 năm nhưng vẫn chưa hoàn thành; số tiền hơn 830 tỷ đồng mà TISCO đã trả các ngân hàng từ khi dự án chậm tiến độ, dừng thi công đến thời điểm vụ án bị khởi tố là hậu quả thiệt hại của vụ án.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!