Chất Botulinum trong cá chép muối ủ chua gây ra vụ ngộ độc tập thể nguy hiểm thế nào?

Trong vòng 10 ngày qua, đã xảy ra 2 vụ ngộ độc thức ăn tại các xã miền núi huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam khiến 10 người nhập viện, trong đó 1 người tử vong. Các bệnh nhân được xác định bị ngộ độc botulinum do ăn cá chép ủ muối.

Trước đây đã có một số trường hợp bệnh nhân ngộ độc do độc tố botulinum tại Kon Tum, Bình Dương, Hà Nội... Người bệnh bị ngộ độc do botulinum có biểu hiện buồn nôn, nôn, chướng bụng, đau bụng, liệt theo trình tự liệt bắt đầu từ vùng đầu mặt cổ, lan xuống hai tay, sau đó tới hai chân, liệt các cơ hô hấp; liệt nặng có thể gây suy hô hấp là nguyên nhân gây tử vong.

Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) ngộ độc do độc tố botulinum là ngộ độc nặng, nguy cơ tử vong cao hoặc ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe. Đây là độc tố được sinh ra do vi khuẩn Clostridium botulinum trong môi trường thiếu không khí.

Theo dõi cấp cứu bệnh nhân ngộ độc Botulinum.

Tiến sĩ - Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai cho biết, ngộ độc thực phẩm do độc tố botulinum thường chỉ xảy ra với các loại thực phẩm đóng kín trong môi trường thiếu không khí (trong hộp, chai, lọ, can, lon, bao, túi) trong khi điều kiện sản xuất bị nhiễm bẩn và môi trường bên trong thực phẩm không đảm bảo.

Botulinum là chất cực độc. Độc tố này chưa đến 0,1 mg đã có thể gây tử vong, có thể coi là một trong các chất độc độc nhất hiện nay. Đáng nói là ngộ độc thực phẩm do độc tố botulinum trên thực tế xảy ra không thường xuyên, yếu tố dịch tễ và các biểu hiện đặc trưng của bệnh thường khó khai thác nên việc chẩn đoán xác định rất khó khăn.

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên cho biết, vi khuẩn này tồn tại nhiều ở ngoài môi trường và có thể lẫn trong nhiều loại nguyên liệu thực phẩm, lúc này vi khuẩn ở dạng có vỏ bọc chịu đựng tốt với đun nấu thông thường (gọi là bào tử).

Các thực phẩm khi chế biến có thể bị chưa bào tử vi khuẩn. Phổ biến nhất là vi khuẩn trong thịt (chủ yếu với thịt hộp) sau đó trong quy trình sản xuất không đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và được đóng gói kín trong chai, lọ, hộp, lon, túi, không đủ độ chua, độ mặn sẽ tạo điều kiện vi khuẩn phát triển và tiết ra độc tố botulinum.

Các loại thực phẩm từ rau, củ, quả, hải sản cũng có nguy cơ bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum và sinh độc tố botulinum nếu quá trình lên men, đóng hộp không đảm bảo điều kiện an toàn thực phẩm.

Botulinum là chất độc thần kinh cực mạnh, tuy nhiên chúng sẽ nhanh chóng bị phá hủy khi nấu chín. Trường hợp độc tố này hấp thu vào cơ thể chúng sẽ gắn chặt vào vào các dây thần kinh, gây liệt toàn bộ các cơ.

Sau khi ăn thường khoảng 12-36 giờ (có thể tới 1 tuần sau ăn), bệnh nhân biểu hiện liệt theo trình tự liệt bắt đầu từ vùng đầu mặt cổ (khó nuốt, đau họng, khó nói, khàn giọng, mắt không mở được, lan xuống hai tay (yếu tay), sau đó tới hai chân (yếu chân), liệt các cơ hô hấp (khò khè, ứ đọng đờm ở họng, khó thở).

Đặc điểm đặc trưng của liệt là liệt mềm, liệt đối xứng hai bên, lan xuống bắt đầu từ vùng đầu xuống chân. Đặc biệt bệnh nhân không có rối loạn cảm giác và bệnh nhân vẫn tỉnh táo (do độc tố không tác động lên não). Triệu chứng tiêu hóa có thể gặp buồn nôn, nôn, đau bụng, giảm nhu động ruột. Liệt nặng có thể gây suy hô hấp là nguyên nhân tử vong.

Trường hợp liệt hoàn toàn, nhiều bệnh nhân có giãn đồng tử giống như hôn mê sâu, mất não mặc dù vẫn tỉnh và biết xung quanh (với điều kiện được cấp cứu, hồi sức hô hấp và không bị thiếu ôxy não).

Trường hợp nhẹ có thể chỉ yếu mỏi các cơ, giống như suy nhược, không thực hiện được các động tác gắng sức. Thời gian liệt kéo dài, trung bình thời gian thở máy ở các bệnh nhân là 2 tháng, có thể lâu hơn và cần nhiều tháng để hồi phục.

Các chuyên gia của Bệnh viện Chợ Rẫy đến Quảng Nam hỗ trợ điều trị bệnh nhân ngộ độc Botulinum.

Để phòng tránh ngộ độc thực phẩm do độc tố botulinum, Cục An toàn thực phẩm khuyến cáo chỉ sử dụng các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường...

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!