Đây là thỏa thuận thương mại hậu Brexit mà London đã ký về Bắc Ireland. Theo dự luật sửa đổi, Anh dự định sẽ dỡ bỏ hầu hết các điểm kiểm soát hàng hóa từ các vùng còn lại sang Bắc Ireland, trong khi vẫn ưu tiên mục tiêu không thiết lập biên giới cứng giữa lãnh thổ này và Cộng hòa Ireland là một thành viên của Liên minh châu Âu.
Bên cạnh đó, EU được tiếp cận dữ liệu thời gian thực của Anh về dòng chảy hàng hóa sang Bắc Ireland. Chỉ những doanh nghiệp có dự định giao thương với EU thông qua tuyến đường qua đảo Ireland mới phải thực hiện các thủ tục hải quan. Anh cũng cam kết phạt mạnh tay những công ty có ý định lợi dụng hệ thống mới để làm sai.
Điểm gây tranh cãi nhiều nhất của dự luật mới chính là việc Chính phủ Anh thúc đẩy một cơ chế trọng tài cho các tranh chấp, trong khi hạn chế vai trò của Tòa án Công lý châu Âu. Dự luật mới loại bỏ quyền giám sát nghị định thư của Tòa án Tư pháp châu Âu, một điều mà EU luôn phản đối.
Theo Bộ trưởng phụ trách vấn đề Bắc Ireland của Anh - ông Brandon Lewis, dự luật này hoàn toàn phù hợp với luật pháp quốc tế và là cần thiết để sửa chữa những vấn đề về thương mại ở Bắc Ireland.
Vậy Nghị định thư Bắc Ireland là gì? Và văn kiện này có ý nghĩa như thế nào trong mối quan hệ giữa Bắc Ireland và các vùng lãnh thổ khác của Vương quốc Anh cũng như giữa Anh và EU?
Nghị định thư Bắc Ireland là một trong những cam kết của Anh về vùng Bắc Ireland trong thỏa thuận Brexit đưa Anh ra khỏi EU. Nghị định thư có hiệu lực vào tháng 1/2021.
Theo nghị định thư này, để tránh thiết lập đường biên giới trên bộ giữa vùng Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland - một thành viên EU, mà vẫn bảo đảm hàng hóa từ Anh sang EU phù hợp các tiêu chuẩn của thị trường chung châu Âu, các bên nhất trí thiết lập các điểm kiểm soát hàng hóa từ các vùng còn lại của Anh sang Bắc Ireland.
Theo dự luật sửa đổi, Anh dự định sẽ dỡ bỏ hầu hết các điểm kiểm soát hàng hóa từ các vùng còn lại sang Bắc Ireland
Việc không thiết lập đường biên giới cứng trên đảo Ireland là nguyên tắc quan trọng của thỏa thuận Ngày thứ sáu tốt lành đạt được vào năm 1998 giúp lập lại hòa bình tại vùng Bắc Ireland sau hơn 30 năm xung đột, giữa một phe ủng hộ ở lại nước Anh và phe còn lại ủng hộ sáp nhập với Cộng hòa Ireland.
Kể từ khi được áp dụng vào đầu năm ngoái, các hoạt động kiểm soát đã khiến lưu thông hàng hóa từ phần còn lại của Anh đến Bắc Ireland đình trệ nghiêm trọng, càng khiến phe ủng hộ Anh tại Bắc Ireland phản ứng vì cho rằng nghị định thư này làm chia cắt đất nước.
Từ nhiều tháng qua, Anh đe dọa sẽ đơn phương sửa đổi nghị định thư này nếu EU không đồng ý điều chỉnh văn kiện. Về phần mình, EU tin rằng mọi thay đổi đơn phương đều sẽ vi phạm luật pháp quốc tế và có thể sẽ sử dụng một hành động pháp lý hoặc áp thuế, gây thêm bất lợi cho nền kinh tế Anh đang suy giảm khi lạm phát có thể lên tới mức 10%.
Bất đồng quan điểm chưa thể hóa giải
Với tính toán lợi ích còn khác biệt như vậy, đến thời điểm này, Anh và EU chưa thể thống nhất cách xử lý vấn đề liên quan nghị định thư. Quyết định đưa ra dự luật mới của Anh đã ngay lập tức vấp phải sự phản ứng của Liên minh châu Âu và dự báo làm dấy lên một cuộc chiến thương mại giữa hai bên.
Sau đây là một số ý kiến của các nhà lãnh đạo Anh và EU, cũng như phân tích của chuyên gia về vấn đề này.
Bà Liz Truss - Bộ trưởng Ngoại giao Anh: Chúng tôi hoàn toàn nghiêm túc với dự luật này, nó không những giúp giải quyết các vấn đề này sinh trong Nghị định thư Bắc Ireland mà còn bảo vệ thị trường chung Liên minh châu Âu. Do đó, Liên minh châu Âu sẽ không thiệt hại nặng nề khi có luật mới này.
Ông Brandon Lewis - Bộ trưởng phụ trách vấn đề Bắc Ireland của Anh: Những gì chúng tôi đang tìm kiếm là khắc phục những vấn đề của Nghị định thư Bắc Ireland, đó là cách thức thực hiện nghị định thư, là sự thiếu linh hoạt mà Liên minh châu Âu đã cho thấy trong các cuộc đàm phán hơn một năm rưỡi qua. Thực tế là những gì mà Liên minh châu Âu đề xuất đến thời điểm này chỉ khiến chúng ta bị tụt hậu và không bền vững. Chúng tôi muốn sửa đổi văn kiện này để nó phù hợp hơn với người dân ở Bắc Ireland, cũng như tôn trọng tất cả các khía cạnh của thỏa thuận Ngày thứ 6 tốt lành.
Ông Maros Sefcovic - Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu
Ông Maros Sefcovic - Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu: Bất cứ hoạt động nào nhằm đàm phán lại nghị định thư sẽ mang thêm bất ổn cho người dân và doanh nghiệp Bắc Ireland. Vì vậy, Liên minh châu Âu sẽ không đàm phán lại nghị định thư. Ủy ban châu Âu cũng cân nhắc tái khởi động thủ tục pháp lý chống lại Anh và mở ra các vụ kiện mới nhằm bảo vệ thị trường chung EU trước rủi ro từ việc vi phạm các quy định về doanh nghiệp, đảm bảo sức khỏe và an toàn của người dân trong khối.
Thủ tướng Đức Olaf Scholz: Ủy ban châu Âu đã đưa ra nhiều đề xuất rất thực tế về cách thức tổ chức hợp tác hiệu quả và trong khuôn khổ các thỏa thuận mà chúng tôi đã đạt được, đảm bảo thương mại giữa Vương quốc Anh và Bắc Ireland, đồng thời đảm bảo sự hội nhập của Bắc Ireland vào Liên minh châu Âu. Đây là một đặc quyền giúp Bắc Ireland được hưởng lợi rất nhiều về mặt kinh tế. Vì vậy, không có lý do cho hành động này của Anh. Liên minh châu Âu sẽ phản hồi theo một cách thống nhất và EU có đầy đủ các công cụ cần thiết để làm điều đó.
Ông Alan Wager - Nhà nghiên cứu tại Trường Đại học King's College London: Việc EU có thể muốn đáp trả như thế nào là tùy thuộc vào EU, nhưng đó có thể sẽ là sự khởi đầu của cuộc chiến thương mại giữa Anh và EU, điều này sẽ gây ra những hậu quả kinh tế đáng kể, đặc biệt là đối với Vương quốc Anh.
Trong bối cảnh nền kinh tế Anh đang đứng trước nguy cơ trì trệ trong năm tới và có thể dễ dàng rơi vào suy thoái do giá cả tăng, Liên đoàn Công nghiệp Anh (CBI) hôm qua đã đưa ra khuyến nghị với chính phủ nước này nên tránh thực hiện hành động đơn phương trong tranh chấp với EU về các quy định thương mại hậu Brexit của Bắc Ireland.
Anh và EU đạt thỏa thuận về bắc Ireland VTV.vn - Anh và Liên minh châu Âu (EU) hôm qua đã đạt "một thỏa thuận về nguyên tắc" liên quan cách thức xử lí vấn đề biên giới giữa vùng Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!