Vào tháng trước, hãng dược Gilead đã công bố một kết quả nghiên cứu cho thấy, lenacapavir, một loại thuốc kháng virus thế hệ mới được dùng để điều trị cho bệnh nhân nhiễm HIV, có hiệu quả phòng ngừa lên 100% trong việc ngăn ngừa căn bệnh thế kỷ nếu được tiêm 2 mũi/năm.
Thuốc lenacapavir đã được bán dưới tên thương hiệu Sunlenca để điều trị HIV tại Mỹ, Canada, châu Âu. Gilead cho biết có kế hoạch sớm xin cấp phép sử dụng Sunlenca để phòng ngừa HIV.
Sunlenca đã chứng minh hiệu quả trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV ở phụ nữ và gần đạt mức tương tự ở nam giới. Điểm đặc biệt của loại thuốc này là chỉ cần tiêm hai lần mỗi năm, giúp thuận tiện hơn cho người dùng, đặc biệt là những nhóm đối tượng dễ bị kỳ thị như nam giới đồng tính, phụ nữ mại dâm và thanh niên, so với việc phải uống thuốc hằng ngày hoặc dùng các biện pháp khác.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn đặt ra là liệu tất cả những người cần đến thuốc này có dễ dàng tiếp cận hay không?
Theo báo cáo của Chương trình Phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), số ca tử vong do AIDS trên toàn cầu năm 2023 đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2004, mở ra cơ hội lịch sử để chấm dứt đại dịch này.
Hãng dược Gilead, nhà sản xuất Sunlenca, đã cho phép sản xuất phiên bản giá rẻ của thuốc tại 120 quốc gia có tỷ lệ HIV cao, chủ yếu ở châu Phi, Đông Nam Á và vùng Caribe. Tuy nhiên, khu vực Mỹ Latinh, nơi tỷ lệ nhiễm HIV đang gia tăng, lại không nằm trong danh sách. Điều này làm dấy lên lo ngại về sự bất bình đẳng trong việc tiếp cận thuốc phòng ngừa HIV.
"Nếu thuốc này được đưa vào sử dụng rộng rãi, chúng ta có thể ngăn chặn một cách hiệu quả các ca nhiễm HIV mới" - bà Winnie Byanyima, Giám đốc điều hành UNAIDS, nhận định.
Tại Mexico, nơi tỷ lệ kỳ thị liên quan đến HIV còn cao, các chuyên gia cho rằng việc đưa Sunlenca vào hệ thống y tế công cộng có thể tạo ra bước đột phá. Tuy nhiên, hiện chưa có thông báo chính thức từ chính phủ về kế hoạch này.
Ngoài Sunlenca, một loại thuốc tiêm khác tên là Apretude, do Viiv Healthcare sản xuất, cũng đã được triển khai tại một số quốc gia. Tuy nhiên, cả hai loại thuốc này đều chưa được phổ biến tại hầu hết các nước Mỹ Latinh, nơi tỷ lệ lây nhiễm HIV đang tăng.
Một số tổ chức và chuyên gia đã kêu gọi các quốc gia như Mexico và Brazil sử dụng cơ chế cấp phép bắt buộc, cho phép sản xuất thuốc mà không cần sự đồng ý của nhà sản xuất trong tình huống khẩn cấp về y tế.
Với hơn 1 triệu ca nhiễm HIV mới mỗi năm trên toàn thế giới, các biện pháp phòng ngừa hiện tại là chưa đủ. Tiến sĩ Salim Abdool Karim, một chuyên gia AIDS tại Đại học KwaZulu-Natal (Nam Phi), nhấn mạnh: "Thuốc Sunlenca là một bước tiến vượt bậc, nhưng mảnh ghép còn thiếu là làm thế nào để mọi người cần đến nó đều có thể tiếp cận".
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!