Phát biểu khai mạc hội nghị, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định, Nga quan tâm đến việc tăng cường quan hệ nhiều mặt với tất cả các hiệp hội và cấu trúc hội nhập kinh tế khu vực đang hoạt động tại châu Phi. Nga ủng hộ việc thiết lập quan hệ hợp tác giữa Liên minh kinh tế Á-Âu và khu vực thương mại tự do châu Phi được hình thành trong khuôn khổ của Liên minh châu Phi. Moscow sẵn sàng hợp tác với châu Phi để phát triển tài chính và sử dụng các loại tiền tệ trong khu vực để thanh toán thương mại.
Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh: "Để tiếp tục mở rộng toàn bộ phạm vi quan hệ thương mại và kinh tế, điều quan trọng là phải chuyển đổi mạnh mẽ hơn các giao dịch thương mại sang các loại tiền tệ quốc gia, bao gồm cả đồng ruble. Về vấn đề này, chúng tôi sẵn sàng hợp tác với các quốc gia châu Phi để phát triển cơ sở hạ tầng tài chính của họ, kết nối các tổ chức ngân hàng với hệ thống truyền thông tin tài chính được tạo ra ở Nga, cho phép thanh toán xuyên biên giới bất chấp một số hệ thống hạn chế hiện có của phương Tây. Điều này sẽ giúp tăng tính ổn định, khả năng dự đoán và bảo mật của các trao đổi thương mại giữa hai bên".
Hội nghị Thượng đỉnh Nga - châu Phi lần này sẽ tập trung vào nhiều vấn đề từ thương mại đến an ninh, thỏa thuận vũ khí và cung cấp ngũ cốc. Dự kiến Tổng thống Nga sẽ công bố một số sáng kiến nhằm giúp châu Phi phát triển có chủ quyền, bao gồm tiếp cận lương thực, phân bón, công nghệ hiện đại và năng lượng.
Hội nghị diễn ra chỉ 10 ngày sau khi Nga quyết định không gia hạn Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen, vốn rất quan trọng với an ninh lương thực của nhiều quốc gia châu Phi. Nhà lãnh đạo Nga đã cam kết cung cấp miễn phí ngũ cốc và phân bón cho châu Phi để giải quyết tình trạng mất an ninh lương thực. Trong nửa đầu năm nay, Nga đã vận chuyển gần 10 triệu tấn ngũ cốc tới châu Phi.
Nga đẩy mạnh "ngoại giao ngũ cốc"
Mối quan tâm đến châu Phi sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Nga. Theo giới phân tích, thông qua bước đi "ngoại giao ngũ cốc" cùng với tuyên bố đầy thiện chí "sẵn sàng cung cấp ngũ cốc miễn phí cho các quốc gia nghèo ở châu Phi", Nga đang củng cố uy tín của mình trên lục địa này. Trong những năm gần đây, châu Phi đã vươn lên vị trí hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Nga. Trước hết là từ góc độ kinh tế, gần 1,5 tỷ người sống ở đây, một con số tương đương với Trung Quốc. Năm 2022, kim ngạch thương mại giữa Nga và châu Phi đạt 18 tỷ USD, mặc dù chỉ số này đang là rất thấp so với Trung Quốc, EU hay Mỹ, nhưng đây được xem là thị trường rất có tiềm năng với giới doanh nghiệp Nga.
Châu lục này được coi là dẫn đầu thế giới về tốc độ tăng trưởng tiêu dùng, chưa kể đến trữ lượng khoáng sản lớn, giàu tài nguyên thiên nhiên cũng như nhu cầu phát triển công nghiệp, công nghệ. Bên cạnh đó là những thay đổi địa chính trị, nhiều chuyên gia cho rằng, trong khi châu Phi đang tìm kiếm đồng minh mới thì Tổng thống Nga Putin nhìn thấy ở châu Phi khả năng "sẽ trở thành một trong những đầu tàu của thế giới đa cực".
Mối quan hệ đối tác giữa Nga với châu Phi có nguồn gốc sâu xa, bền chặt
Trong bài viết với nhan đề: "Nga và châu Phi: Hợp lực vì hòa bình, tiến bộ và tương lai thành công", đăng trên trang web của Điện Kremlin, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho rằng, mối quan hệ đối tác giữa Nga với châu Phi có nguồn gốc sâu xa, bền chặt và luôn nổi bật với sự ổn định, tin cậy và thiện chí.
Tổng thống Nga nêu rõ: "Chúng tôi chân thành đánh giá cao tình hữu nghị và sự hợp tác được tích lũy một cách chân chính, truyền thống tin cậy và hỗ trợ lẫn nhau đã phát triển giữa Nga và các nước châu Phi". Ông Putin cũng lưu ý rằng, cả hai bên cùng mong muốn hình thành một hệ thống quan hệ chủ yếu dựa trên luật pháp quốc tế, có tính đến lợi ích quốc gia, tính không thể chia cắt của an ninh và cũng công nhận vai trò điều phối trung tâm của Liên hợp quốc.
Africa News dẫn lời ông Vsevolod Sviridov, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu châu Phi, Đại học HSE cho biết: "Mục tiêu chính của Hội nghị Thượng đỉnh Nga - châu Phi lần thứ hai là xem xét những gì đã được thực hiện trong những năm gần đây. Nền kinh tế và chính trị thế giới đã thay đổi, đầu tiên là đại dịch COVID-19, sau đó là chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine.
Khuôn khổ của quan hệ Nga và châu Phi đã thay đổi rất nhiều. Vì vậy, cần phải hàn gắn lại mối quan hệ giữa hai bên để tìm ra những điểm chung để giải thích cho nhau về quan điểm đối với các vấn đề thời sự, chẳng hạn như về thỏa thuận ngũ cốc".
al Jazeera nhận định, tham vọng địa chiến lược ngày càng gia tăng của Moscow đối với châu Phi vẫn chưa chuyển thành những khoản đầu tư tương xứng vào châu lục này.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Nga - châu Phi lần thứ nhất diễn ra vào năm 2019, Tổng thống Putin tuyên bố sẽ tăng gấp đôi thương mại của Nga với châu Phi trong vòng 5 năm. Nhưng kim ngạch thương mại song phương mới dừng ở mức 18 tỷ USD/năm. Đầu tư vào châu Phi của Nga chiếm chưa đến 1% đầu tư trực tiếp nước ngoài và hầu như không có viện trợ nhân đạo. Những hạn chế này cũng dự kiến nằm trong chương trình nghị sự của hội nghị thượng đỉnh lần này.
Không chỉ Nga đang cố gắng xây dựng thêm đồng minh, các nước châu Phi cũng nhận thức rõ Nga là một đối tác quan trọng, không chỉ cung cấp lương thực, giúp ổn định chính trị - kinh tế cho châu Phi, mà còn là đối tác có thể hợp tác trong nhiều lĩnh vực.
Deutsche Welle của Đức cho rằng, điều mà các nước châu Phi mong muốn đạt được là một thỏa thuận an ninh với Nga, không bao gồm các nhà thầu quân sự tư nhân như lực lượng Wagner.
Lãnh đạo các nước châu Phi hiểu rõ tác động của an ninh lương thực đối với ổn định chính trị, nên rất cần phân bón và ngũ cốc của Nga. Hơn nữa, các nước châu Phi muốn tìm kiếm các biện pháp cụ thể để giảm tác động của cuộc xung đột Ukraine đối với châu Phi, vì châu lục này bị ảnh hưởng lớn nhất từ cuộc chiến do giá lương thực tăng. Tình trạng thiếu vốn là thách thức tài chính lớn nhất thúc đẩy châu Phi phải tìm kiếm thêm các nhà đầu tư và Nga cũng là một lựa chọn.
Diễn ra song song với Hội nghị Thượng đỉnh Nga - châu Phi là Diễn đàn Kinh tế và nhân đạo. Sự kiện nhằm kết nối các doanh nhân, truyền thông, xã hội dân sự, nhà khoa học và chuyên gia Nga và châu Phi trong các lĩnh vực khác nhau, từ nông nghiệp, khai thác mỏ và tài chính đến cơ sở hạ tầng, công nghệ và y học. Nhiều thỏa thuận dự kiến sẽ được ký kết, tạo tiền đề cho việc tăng cường hợp tác mạnh mẽ hơn nữa giữa hai bên.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!