Trong 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ, ông Trump đã ký số lượng sắc lệnh nhiều nhất so với mọi tổng thống Mỹ trong hơn 40 năm qua. (Ảnh: AFP/Getty Images)
Tổng thống Donald Trump đã ban hành một loạt sắc lệnh hành pháp ngay khi ông trở lại Phòng Bầu dục ngày 20/1/2025, từ việc rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris về khí hậu cho đến việc chấm dứt các chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập của chính phủ liên bang.
Các bước đi này nhằm thực hiện nhiều lời hứa mà ông đã đưa ra trong chiến dịch tái tranh cử tổng thống của mình.
"Các bạn sẽ thấy các sắc lệnh hành pháp khiến mình cực kỳ vui vẻ", ông Trump từng phát biểu tại một cuộc mít-tinh diễn ra vào ngày trước lễ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai. "Rất nhiều sắc lệnh như vậy", ông mỉm cười đầy tự hào.
Tuy nhiên, các sắc lệnh hành pháp mà ông Trump ban hành trên thực tế đã khiến nhiều người cảm thấy không mấy vui vẻ và các vụ kiện tụng ngay lập tức bắt đầu chồng chất.
Ông Trump cùng cố vấn thân cận, tỷ phú Elon Musk tại Nhà Trắng. (Ảnh: Getty Images)
Cho đến thời điểm này, các vụ kiện thách thức một số sắc lệnh hành pháp lớn nhất của Tổng thống Trump, có thể kể đến:
- Sắc lệnh kết thúc quyền công dân theo nơi sinh
- Sắc lệnh tinh giản nhân sự, sa thải nhân viên liên bang
- Sắc lệnh kết thúc các nỗ lực DEI (Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập) của chính phủ
- Sắc lệnh kết thúc hỗ trợ của liên bang cho việc chăm sóc khẳng định giới tính
- Sắc lệnh cấm người chuyển giới phục vụ trong quân đội
- Sắc lệnh đảo ngược lệnh cấm khoan dầu ngoài khơi
- Sắc lệnh đóng băng viện trợ nước ngoài
- Sắc lệnh tạm dừng chương trình tị nạn
Theo Hiến pháp Mỹ, Tổng thống có quyền ban hành sắc lệnh hành pháp để thực thi chính sách mà không cần sự phê duyệt của Quốc hội. Tuy nhiên, các sắc lệnh này vẫn phải tuân thủ Hiến pháp, không vi phạm quyền lập pháp của Quốc hội và không mâu thuẫn với các nguyên tắc tư pháp. Đây là nền tảng của cơ chế "kiểm soát và cân bằng quyền lực" trong hệ thống chính trị Mỹ.
Những vụ kiện tụng, ngăn chặn từ các tòa án liên bang đối với sắc lệnh của ông Trump không chỉ đơn thuần là các vấn đề pháp lý riêng lẻ, mà còn phản ánh cuộc đấu tranh quyền lực giữa Tổng thống và hệ thống tư pháp. Theo Giáo sư luật William Barrington tại Đại học Georgetown, "cuộc đối đầu giữa Tổng thống và tòa án liên bang không chỉ xảy ra trong nhiệm kỳ của ông Donald Trump, mà còn là một đặc điểm cố hữu trong hệ thống chính trị Mỹ. Sự phân quyền khiến không một nhánh nào có thể toàn quyền quyết định, ngay cả khi đó là Tổng thống".
Mặc dù không phải chưa từng có tiền lệ, song dưới thời Tổng thống Donald Trump, số lượng sắc lệnh bị thách thức có phần gia tăng. Trong 100 ngày đầu tiên của nhiệm kỳ, ông đã ký số lượng sắc lệnh nhiều nhất so với mọi tổng thống Mỹ trong hơn 40 năm qua. Điều này tạo ra hàng loạt tranh cãi pháp lý, khi nhiều sắc lệnh bị cho là vượt quá thẩm quyền của nhánh hành pháp.
Nhiều người biểu tình đã tụ tập tại các thành phố trên khắp nước Mỹ hồi tháng 2/2025 để phản đối các hành động ban đầu của chính quyền Tổng thống Trump. (Ảnh: AP)
Những rào cản pháp lý đối với sắc lệnh hành pháp không chỉ mang tính thủ tục mà còn có tác động sâu rộng đến đời sống xã hội và bối cảnh chính trị Mỹ. Chẳng hạn, việc chặn sắc lệnh cấm người chuyển giới phục vụ trong quân đội hay cấm sử dụng quỹ liên bang cho các dịch vụ y tế liên quan đến xác định lại giới tính đã dẫn đến các cuộc tranh luận gay gắt về quyền con người và chính sách xã hội.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!