Tân Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh sau lễ nhậm chức tại Washington, D.C., ngày 20/1/2025. (Ảnh: Getty Images/TTXVN)
Một thẩm phán liên bang tại Seattle ngày 23/1 đã ký lệnh tạm thời ngăn chặn sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Donald Trump về quyền công dân theo nơi sinh.
Thẩm phán liên bang Mỹ John Coughenour đã thụ lý yêu cầu của 4 tiểu bang do đảng Dân chủ lãnh đạo về việc ban hành lệnh tạm thời ngăn chặn sắc lệnh hành pháp do ông Trump ký, trong đó có nội dung hạn chế quyền công dân theo nơi sinh, từ lâu đã được Tu chính án thứ 14 bảo đảm đối với những người có ít nhất một trong hai cha mẹ là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân.
"Tôi đã làm việc tại tòa án trong hơn bốn thập kỷ", Thẩm phán Coughenour, người được Tổng thống Ronald Reagan đề cử vào năm 1981, cho biết. "Tôi không thể nhớ có vụ án nào khác mà câu hỏi được nêu ra lại rõ ràng như ở đây. Đây là một lệnh vi hiến trắng trợn".
Phán quyết này được ví như "thử nghiệm pháp lý" đầu tiên đối với sắc lệnh hành pháp của tân Tổng thống nhằm diễn giải lại quyền công dân theo Hiến pháp thứ 14, điều mà ông Trump đã tuyên bố từ lâu trong chiến dịch tranh cử. Sắc lệnh hành pháp này dự kiến sẽ gây ra một thách thức pháp lý kéo dài có thể định hình chương trình nghị sự toàn diện về vấn đề nhập cư của Tổng thống.
Thẩm phán John C. Coughenour đã ra phán quyết tạm thời phong tỏa 14 ngày đối với sắc lệnh hành pháp của ông Trump về hủy quyền hưởng quốc tịch Mỹ theo nơi sinh.
Ông Coughenour tỏ ra tin tưởng, kết thúc phiên điều trần bằng cách nói rằng ông đã ký lệnh cấm tạm thời và sẽ xem xét liệu có nên ban hành lệnh cấm dài hạn trong những tuần tới hay không.
"Các tiểu bang nguyên đơn cũng đã chỉ ra rằng họ có khả năng phải chịu tổn hại không thể khắc phục được nếu không có biện pháp giải quyết phù hợp", ông Coughenour viết trong lệnh cấm, trích dẫn chi phí chăm sóc y tế, dịch vụ xã hội và công việc hành chính... có thể bị ảnh hưởng mà bốn tiểu bang đã căn cứ để khởi kiện sắc lệnh mới.
Tuy vậy, ông Trump tỏ ra tự tin khi được hỏi về phán quyết vào chiều ngày 23/1. "Rõ ràng là chúng tôi sẽ kháng cáo", ông Trump nói tại Phòng Bầu dục.
"Bộ Tư pháp sẽ bảo vệ mạnh mẽ sắc lệnh của Tổng thống Trump, trong đó diễn giải đúng Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Hoa Kỳ", một tuyên bố từ Bộ Tư pháp cho biết. "Chúng tôi mong muốn trình bày một lập luận đầy đủ về công trạng trước Tòa án và người dân Mỹ, những người đang rất mong muốn luật pháp của Quốc gia chúng ta được thực thi".
Sắc lệnh mới của Tổng thống Trump sẽ tước bỏ quyền công dân của ít nhất 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm theo luật liên bang và Tu chính án thứ 14. (Ảnh: Guardian)
Trước đó, các tổng chưởng lý đảng Dân chủ từ 22 tiểu bang và hai thành phố đã khởi kiện ông Trump về sắc lệnh hành pháp mới, và Tổng thống cũng phải đối mặt với ít nhất 5 vụ kiện riêng biệt về chính sách này.
Trong một cuộc phỏng vấn với ABC News sau phiên điều trần, Tổng chưởng lý tiểu bang Washington Nick Brown cho biết ông có kế hoạch tiếp tục đấu tranh chống lại sắc lệnh hành pháp nếu chính quyền Tổng thống Donald Trump kháng cáo lên tòa án cấp cao hơn.
Thẩm phán Coughenour đã lên lịch phiên điều trần trực tiếp trong vụ kiện do các tổng chưởng lý của Arizona, Oregon, Washington và Illinois đệ trình. Trong một đơn khiếu nại liên bang được đệ trình vào ngày 23/1, bốn tổng chưởng lý lập luận rằng chính sách của Tổng thống Trump sẽ tước bỏ quyền công dân của ít nhất 150.000 trẻ sơ sinh mỗi năm theo luật liên bang và Tu chính án thứ 14.
"Những đứa trẻ này sẽ mất quyền bỏ phiếu, phục vụ trong bồi thẩm đoàn và ứng cử vào một số chức vụ nhất định", đơn khiếu nại nêu rõ. "Và chúng sẽ bị đưa vào những vị trí bất ổn và bất an suốt đời như một phần của tầng lớp thấp kém mới ở Mỹ".
Dự kiến có hiệu lực vào tháng tới, sắc lệnh hành pháp của ông Trump tìm cách diễn giải lại quyền công dân theo quyền bẩm sinh của Tu chính án thứ 14 bằng cách lập luận rằng một đứa trẻ sinh ra tại Mỹ với một người mẹ không có giấy tờ sẽ không được cấp quyền công dân trừ khi cha của đứa trẻ đó là công dân hoặc người sở hữu thẻ xanh.
Trong khi hầu hết các quốc gia trao quyền công dân cho trẻ em dựa trên cha mẹ của chúng, Mỹ và hơn 20 quốc gia, bao gồm Canada và Mexico, tuân theo nguyên tắc jus soli hoặc "quyền của đất đai".
Sau Nội chiến, Mỹ đã mã hóa jus soli thông qua việc thông qua Tu chính án thứ 14, bác bỏ phán quyết của Tòa án Tối cao trong vụ kiện người Mỹ gốc Phi không đủ điều kiện để được cấp quyền công dân.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!