Tình hình xung đột tại Trung Đông đang ghi nhận tín hiệu tích cực.
Một nguồn tin chính trị cấp cao của Lebanon cho biết thỏa thuận do đặc phái viên Mỹ Amos Hochstein đàm phán dài 5 trang và bao gồm 13 mục mở đường cho việc chấm dứt cuộc xung đột xuyên biên giới Israel - Lebanon đã khiến hàng nghìn người thiệt mạng kể từ khi bùng phát.
Thỏa thuận ngừng bắn Israel - Hezbollah
Chấm dứt giao tranh
Theo thông báo của Tổng thống Mỹ Joe Biden, lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah bắt đầu lúc 4h sáng 27/11 (theo giờ địa phương).
Theo thỏa thuận, Israel phải ngừng thực hiện bất kỳ hoạt động quân sự nào đối với lãnh thổ Lebanon - bao gồm cả các mục tiêu dân sự và quân sự - và các cơ quan nhà nước của Beirut, trên bộ, trên biển và trên không. Ngược lại, nhóm vũ trang ở Lebanon (tức Hezbollah) và các đồng minh của nhóm này cũng chấm dứt hoạt động chống lại Israel.
Israel rút quân khỏi miền Nam Lebanon
Quân đội Israel sẽ rút toàn bộ lực lượng khỏi miền Nam Lebanon trong thời gian ngừng bắn có hiệu lực theo từng giai đoạn. Dân thường của hai bên có thể trở về nhà.
Thỏa thuận cũng bao gồm điều khoản bảo đảm quyền tự vệ của cả Lebanon và Israel.
Một phần của quả bom chưa nổ nằm trên đường phố tại Lebanon, ngày 27/11 (Ảnh: AP)
Hezbollah rút quân về phía Bắc
Trong khi đó, lực lượng Hezbollah sẽ rời khỏi các vị trí ởmiền Nam Lebanon để di chuyển về phía Bắc sông Litani, cách biên giới Israel khoảng 30 km về phía Bắc. Theo nguồn tin cấp cao Lebanon, đây sẽ là hoạt động không công khai và các cơ sở quân sự của nhóm này sẽ bị tháo dỡ.
Quân đội Lebanon sẽ triển khai binh sĩ quản lý vùng lãnh thổ sát biên giới với Israel để đảm bảo Hezbollah không tái xây dựng cơ sở hạ tầng tại đây.
Cơ chế giám sát
Cơ chế giám sát ba bên hiện có giữa lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, quân đội Lebanon và một ủy ban đa quốc gia, trong đó Mỹ giữ vai trò chủ trì. Israel dự kiến sẽ báo cáo các vi phạm tiềm ẩn đối với cơ chế giám sát này, trong khi Mỹ và Pháp sẽ đánh giá liệu có vi phạm hay không.
Tuyên bố chung của Tổng thống Mỹ Biden và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết hai nước này sẽ hợp tác để đảm bảo thỏa thuận ngừng bắn được thực hiện đầy đủ.
Trước động thái trên, Liên hợp quốc cùng nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đã hoan nghênh thỏa thuận ngừng bắn tại Lebanon, coi đây là bước tiến quan trọng hướng tới chấm dứt cuộc chiến đẫm máu kéo dài gần 14 tháng qua giữa quân đội Israel và Hezbollah.
Tìm kiếm các thi thể trong đống đổ nát của một ngôi nhà bị phá hủy, sau khi lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah có hiệu lực vào ngày 27/11 (Ảnh: AP)
Viễn cảnh sau thỏa thuận ngừng bắn
Sự bền vững của thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah sẽ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Yếu tố cốt lõi của thỏa thuận ngừng bắn này chính là tạo ra một "vùng đệm" giữa Hezbollah và Israel. Theo đó, quân đội Israel sẽ rút khỏi miền Nam Lebanon, trong khi lực lượng Hezbollah phải rút về phía Bắc sông Litani. Con sông dài khoảng 170 km này nằm cách biên giới Lebanon với Israel khoảng 30 km, theo đó lực lượng Israel và Hezbollah nay sẽ phải đóng quân cách nhau 30 km, qua đó giảm thiểu những nguy cơ đụng độ trực tiếp.
Lực lượng quân đội của Chính phủ Lebanon sẽ đảm nhiệm vai trò canh giữ khu vực vùng đệm này để đảm bảo hai bên không vượt qua ranh giới đã được vạch ra trong thỏa thuận ngừng bắn. Israel đã từ lâu thường nhấn mạnh rằng việc rút lực lượng Hezbollah khỏi khu vực phía Nam sông Litani là điều kiện tiên quyết để đảm bảo an ninh biên giới. Israel xem sông Litani như một tuyến phòng thủ tự nhiên quan trọng để hạn chế khả năng di chuyển quân sự của Hezbollah.
Do đó, có thể thấy với Israel, việc đảm bảo được vùng đệm này được coi là đã đáp ứng được một phần không nhỏ trong chiến lược đối phó với Hezbollah. Trong khi đó, Hezbollah cũng rất cần một thỏa thuận ngừng bắn để tạo ra một khoảng nghỉ cần thiết nhằm củng cố lực lượng.
Cuộc xung đột Israel - Hamas vẫn tiếp diễn, đẩy người dân ở Dải Gaza vào cảnh khốn cùng (Ảnh: AP)
Các nhà phân tích khu vực đánh giá như thế nào về cơ hội cho các cuộc đàm phán hòa bình lâu dài giữa Israel và các nhóm vũ trang khác trong khu vực như Hamas và Houthi?
Ngay sau khi đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Hezbollah, một số nhân vật thuộc phe đối lập tại Israel đã kêu gọi Chính phủ nước này cũng phải đạt được một thỏa thuận ngừng bắn với Hamas tại dải Gaza ngay lập tức. Lập luận mà họ đưa ra là xét về ý nghĩa, thỏa thuận ngừng bắn với Hamas quan trọng hơn nhiều so với thỏa thuận ngừng bắn với Hezbollah. Nguyên nhân là bởi chính Hamas mới là lực lược đang bắt giữ các con tin người Israel trong suốt khoảng thời gian từ ngày 7/10/2023 tới nay.
Như vậy, có thể thấy ở một mức độ nhất định, thỏa thuận ngừng bắn Israel - Hezbollah có thể tạo động lực và cả sức ép để Chính phủ Israel tiến tới một thỏa thuận ngừng bắn với lực lượng Hamas. Tuy nhiên, viễn cảnh này cho tới nay vẫn còn khá mờ mịt.
Israel đã cho thấy những mục tiêu chiến lược của nước này tại Dải Gaza và Lebanon là rất khác nhau. Bên cạnh đó, thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah trên thực tế cũng rất mong manh. Việc đảm bảo một vùng đệm 30 km từ phía Bắc sông Litani tới biên giới Israel - Lebanon chủ yếu phụ thuộc vào thiện chí của cả hai bên. Quân đội Lebanon dự kiến sẽ huy động 5.000 binh sĩ để canh giữ vùng đệm này - quân số không đáng kể trước sức mạnh của lực lượng Israel hay Hezbollah.
Bên cạnh thúc đẩy ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah, Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đang nỗ lực tìm kiếm một lệnh ngừng bắn mới ở Gaza vào những ngày cuối cùng trong nhiệm kỳ của ông.
Hezbollah trước đây tuyên bố chỉ ngừng bắn với Israel nếu Israel chấp nhận lệnh ngừng bắn ở Gaza. Do đó, việc thúc đẩy các cuộc đàm phán bị đình trệ tại Gaza sẽ là bước đi hợp lý tiếp theo để đạt được một triển vọng hòa bình giữa Israel với cả Hezbollah và Hamas.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!