TP Hồ Chí Minh giải bài toán an cư với thiết kế nhà ở xã hội bền vững

Ảnh: Thời báo VTV

Cuộc thi do Bộ Xây dựng chỉ đạo, Hội Kiến trúc sư Việt Nam chủ trì tổ chức, nhằm triển khai Kết luận của Thủ tướng tại Hội nghị trực tuyến về tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội.

Nhà ở xã hội: Từ quan niệm tạm thời đến lựa chọn lâu dài

Phát biểu tại tọa đàm, KTS Nguyễn Trường Lưu - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP Hồ Chí Minh -nhấn mạnh: "Có thể coi nhà ở xã hội là lựa chọn lâu dài và khoản đầu tư tích lũy cho người dân. Vì vậy, các kiến trúc sư không nên rụt rè mà cần mạnh dạn đề xuất các thiết kế bền vững, vị trí phù hợp, đảm bảo chất lượng sống lâu dài".

TS Phạm Trần Hải - Viện Nghiên cứu Phát triển TP Hồ Chí Minh - cho rằng, nhà ở xã hội phải đặt trong mối liên kết với toàn bộ hệ sinh thái đô thị. Theo ông, chính sách cần khuyến khích xu hướng mua để ở lâu dài thay vì chỉ coi đây là chỗ ở tạm thời; đồng thời việc phát triển phải gắn liền với hạ tầng giao thông công cộng, các khu vực việc làm mới và định hướng quy hoạch bền vững".

Ông Trần Sĩ Nam - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh - lưu ý, không đánh giá nhà ở xã hội là nhà ở chất lượng thấp. "Từ những nghiên cứu, chúng ta cần xây dựng các mẫu nhà đặc thù cho từng đối tượng và địa hình, để doanh nghiệp nhanh chóng áp dụng vào thực tế".

Theo ông Nam, trong năm 2025, TP Hồ Chí Minh đã hoàn thành 2 dự án nhà ở xã hội với hơn 1.500 căn hộ. Hiện thành phố có 11 dự án đang thi công với quy mô hơn 11.800 căn, cùng 17 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với hơn 13.900 căn. TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu trong 3 tháng cuối năm sẽ khởi công gần 20 dự án mới. Đặc biệt, có khoảng 10 khu đất dự kiến xây dựng gần 4.200 căn hộ dành cho lực lượng công an và quân đội. Thành phố cũng dành quỹ đất riêng cho nhà ở xã hội, rút gọn thủ tục hành chính, đồng thời áp dụng cơ chế ưu đãi cho nhà đầu tư như giảm chi phí hạ tầng, hỗ trợ kết nối giao thông và nghiên cứu hạ lãi suất vay.

Về tài chính, Chính phủ cùng các địa phương đang lập Quỹ nhà ở, dự kiến ban hành quy định vào đầu tháng 11. Quỹ này sẽ hình thành từ 20% quỹ nhà ở xã hội trong các dự án thương mại hoặc nguồn vốn xã hội hóa, được quản lý độc lập và kết nối với ngân hàng để hỗ trợ chính sách nhà ở.

Thiết kế mẫu - chìa khóa thúc đẩy phát triển bền vững

Cuộc thi thiết kế mẫu nhà ở xã hội quy định rõ các loại hình thiết kế là nhà chung cư, nhà thấp tầng, nhà ở riêng lẻ, được phát triển dưới hình thức bán hoặc cho thuê, nhằm cung cấp chỗ ở ổn định cho các đối tượng ưu tiên và người thu nhập thấp.

Các Hội Kiến trúc sư địa phương như Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ, Bình Phước (trước đây)… cũng nhấn mạnh nhà ở xã hội không đồng nghĩa với chất lượng thấp, mà phải bảo đảm tiện ích, công bằng xã hội và xây dựng cộng đồng đa dạng, nhân văn.

Ông Nguyễn Ngọc Thanh - Giám đốc chuyên môn Nam Long Group - cho rằng, nhà ở xã hội cần "sống hữu cơ" với khu đô thị, nghĩa là cư dân được hưởng chung tiện ích, và giá trị căn hộ cần tính theo tổng giá căn, thay vì đơn thuần theo m2, để phù hợp khả năng chi trả thực tế.

KTS Nguyễn Trường Lưu dẫn chứng từ Singapore, nơi tầng trệt chung cư được bố trí dịch vụ, thương mại để tạo nguồn thu hỗ trợ cư dân. Đây là giải pháp vừa tăng tiện ích vừa giảm gánh nặng tài chính. Ông Nguyễn Minh Bình - Chủ tịch Hội KTS tỉnh Bình Phước (trước đây) - bổ sung, cần thiết kế để nhiều nhóm đối tượng cùng sinh sống, tạo cộng đồng đa dạng, thay vì chỉ giới hạn cho người thu nhập thấp.

TS Phạm Trần Hải cho rằng, thiết kế nhà ở xã hội cần được phân nhóm đối tượng, như: người có công với cách mạng, hộ nghèo - cận nghèo, người thu nhập ổn định làm công ăn lương, hoặc nhóm lưu trú ngắn hạn như học sinh - sinh viên.

Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh - Trần Sĩ Nam - khẳng định: "Khi có thiết kế mẫu hợp lý, Bộ Xây dựng sẽ ban hành để áp dụng ngay, không cần phê duyệt thiết kế lại cho từng dự án. Đây là bước đột phá giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và thúc đẩy nhanh tiến độ triển khai." Ông cũng nhấn mạnh, để giải quyết bài toán an cư lâu dài, TP Hồ Chí Minh buộc phải giãn dân về các khu vực vệ tinh, đồng thời đầu tư mạnh cho metro, xe buýt, đường sắt đô thị, nhằm bảo đảm bán kính di chuyển hợp lý, tối đa trong một giờ.

Thực tế, nhu cầu nhà ở xã hội tại TP Hồ Chí Minh là rất lớn. Đến hết năm 2024, thành phố mới hoàn tất 5.103 căn hộ trên tổng số 194.000 căn theo mục tiêu đề ra. Trong khi theo ước tính có gần 900.000 hộ gia đình có nhu cầu và đủ điều kiện mua nhà ở xã hội. Đa số người dân có nhu cầu mua hoặc thuê căn hộ từ 2 - 3 phòng ngủ. TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ xây dựng gần 200.000 căn nhà ở xã hội. Con số này cũng mới chỉ đáp ứng hơn 20% nhu cầu thực tế.