Trong cuộc trò chuyện với VTV News trước giờ bộ phim tài liệu Những cuộc gặp trong tù lên sóng VTV Đặc biệt, nhà báo Trần Quang Minh - Trưởng phòng Tương tác, Ban Thanh thiếu niên - tâm sự, điều anh muốn khi khán giả theo dõi bộ phim này là "xem để sợ".
"Đây là bộ phim rất đáng xem nhưng hãy suy nghĩ kỹ trước khi xem, bởi tôi muốn khán giả xem xong để suy nghĩ tiếp và không bao giờ trở thành nhân vật chính trong bộ phim này. Đây là bộ phim xem để sợ", nhà báo Quang Minh nói.
Phòng thăm gặp - Bối cảnh chính diễn ra các cuộc gặp gỡ trong phim
Từ đâu anh có ý tưởng thực hiện bộ phim Những cuộc gặp trong tù?
Nhà báo Trần Quang Minh: Từ lâu tôi đã có mong muốn thực hiện một bộ phim về đề tài này. Khi mới nghĩ ra ý tưởng thì tôi chưa định làm thành một bộ phim tài liệu thực tế. Thay vào đó, tôi muốn làm chương trình truyền hình thực tế. Trong đó, chúng ta sẽ đưa phạm nhân đi làm việc này, việc khác, thậm chí ra khỏi trại để tham gia một chương trình truyền hình thực tế có tính nhân văn, tính răn đe lớn. Tuy nhiên, chúng ta không thể làm được vì vướng vấn đề pháp lý, các phạm nhân đã mất quyền công dân, buộc phải giam giữ trong các trại giam và không thể ra khỏi đây. Sau nhiều năm, tôi vẫn khắc khoải với ý tưởng muốn làm một điều gì đó gắn với thực tế về cuộc sống của các phạm nhân trong trại giam, cùng với hệ lụy mà gia đình và xã hội đang gánh chịu nhưng không thể thực hiện được.
Tới năm 2017, trong Ngày hội sáng tạo của VTV, tôi đã nghĩ tới đề tài nói về những cuộc điện thoại, thăm gặp của gia đình trong trại giam. Bởi lẽ theo tôi, nhà thăm gặp là nơi chất chứa nhiều cảm xúc và câu chuyện, trong đó có thật thà, dối trá, ân hận và cả tội ác được kể ra. Nó là ranh giới giữa tự do và mất tự do. Bước qua bên ngoài vách kính là tự do nhưng ở bên trong vách kính là sự mất tự do, đi vào một thế giới tù tội hoàn toàn khác. Chính vì lẽ đó tôi muốn các cảnh quay đều bắt đầu từ phòng thăm gặp. Trong tất cả các cuộc gặp gỡ ở đây, các phạm nhân sẽ trao đổi về cuộc sống trong tù với gia đình, còn người thân lại kể về cuộc sống của họ bị tác động thế nào sau những bản án.
Từ phòng thăm gặp, câu chuyện sẽ phát triển sang hai hướng. Một bên là những người tù tội, bên còn lại là những hệ lụy xã hội. Khi đề xuất, đề tài này đã được lãnh đạo Đài ủng hộ thực hiện lên sóng VTV Đặc biệt. Tôi đã được giải Nhất ý tưởng tại Ngày hội sáng tạo VTV.
Thực ra, mỗi phạm nhân đều mang trong mình một câu chuyện có thể làm thành phim nhưng nhìn ở những góc độ khác nhau mà thôi. Đề tài tù tội không phải mới nhưng cách mình truyền tải thông điệp tới khán giả qua bộ phim này lại mới.
Quá trình anh triển khai đề tài này như thế nào? Có gặp nhiều khó khăn?
Nhà báo Trần Quang Minh: Từ tháng 5/2017 đến tháng 3/2018 là thời gian chúng tôi ấp ủ cách làm, liên hệ với Bộ Công an, với các trại giam. Đây cũng là một trong những khó khăn khi làm phim trong trại giam bởi pháp luật có quy định rõ ràng nên chúng tôi phải phối hợp chặt chẽ với lực lượng công an, để vừa tuân thủ theo pháp luật, vừa phải có những thước phim thực sự ấn tượng, thực tế nhất, có tính răn đe xã hội. Vì thế, tôi cũng mất rất nhiều thời gian để tìm hiểu những câu chuyện trong trại giam.
Từ tháng 3/2018, chúng tôi mất hơn 1 tháng để đi tới 13 trại giam trong cả nước, trò chuyện với phạm nhân, tìm hiểu tâm lý của họ và tìm những câu chuyện phù hợp với chương trình. May mắn là tôi đã tìm được những nhân vật có câu chuyện đắt giá. Đây là bộ phim đáng xem, đáng suy ngẫm.
Phim có 3 – 5 nhân vật. Mỗi người có câu chuyện riêng nhưng điểm chung giữa họ là đều dính vào những án liên quan tới ma túy. Điều cay đắng nhất ở đây không chỉ là những bản án họ đang phải trả mà sâu xa hơn, họ còn kéo theo bản án lương tâm, bản án hệ lụy xã hội mà gia đình họ phải gánh chịu. Xem phim, khán giả sẽ có sự đồng cảm với gia đình phạm nhân nhưng ngược lại sự phê phán tội ác của các phạm nhân cũng cực kỳ nặng nề.
Điều anh ấn tượng trong quá trình thực hiện bộ phim này?
Nhà báo Trần Quang Minh: Trại giam không phải nơi xấu của xã hội, nó là nơi giam giữ những người xấu của xã hội. Nó giống như trường học, có người học được và có người không học được. Trại giam là một xã hội thu nhỏ.
Bộ phim đã cho tôi cái nhìn khác về trại giam. Nó không phải môi trường tốt với tất cả mọi người nhưng ở đó, những người mắc lỗi lầm, thậm chí là cặn bã của xã hội đang phải trả giá cho tội lỗi của mình. Nhà tù nên là nơi đáng sợ nhất mà mọi người biết đến. Bộ phim sẽ thể hiện sự đáng sợ đó. Nó không thông qua màu sắc, vật chất mà nó là nơi khiến bạn bị dằn vặt lương tâm, để từ đó nó khiến người ta thay đổi hành vi.
Thông điệp anh và ê-kíp muốn truyền tải qua bộ phim là gì?
Nhà báo Trần Quang Minh: Trong bộ phim này, chúng tôi không nói tới yếu tố vui – buồn mà hơn hết là yếu tố răn đe, xem để sợ. Đó cũng là điều tôi mong muốn truyền tải khi làm phim. Đây là bộ phim rất đáng xem nhưng hãy suy nghĩ kỹ trước khi xem, bởi tôi muốn khán giả xem xong để suy nghĩ tiếp và không bao giờ trở thành nhân vật chính trong bộ phim này.
Nhắc tới bộ phim, cá nhân tôi sẽ nhớ tới nỗi đau. Nỗi đau đến từ cả hai bên trong phòng thăm gặp. Đó chính là lý do tôi nghĩ rằng bộ phim này buồn. Nhân vật đau bởi bản án họ gây ra, đau bởi những điều họ mang đến cho gia đình mình. Còn những thân nhân đau bởi gia đình có những người gây ra tội ác cho xã hội. Nỗi đau đi theo họ suốt cả cuộc đời còn lại. Tôi muốn mọi người xem để đừng làm cho ai đau cả.
Xin cảm ơn những chia sẻ của anh!
Phim tài liệu Những cuộc gặp trong tù sẽ lên sóng khung giờ VTV Đặc biệt tháng 9 lúc 20h10 ngày 29/9 trên kênh VTV1. Mời quý vị chú ý đón xem!