Từ vụ cầu Sông Lô: Lộ rõ lỗ hổng trong quản lý đầu tư xây dựng

Đoàn công tác của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội khảo sát thực tế tại cầu Sông Lô, tỉnh Phú Thọ. Ảnh Quốc Hưng

Chiều 11/11, đoàn khảo sát của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội do Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (UBKH,CN&MT) Nguyễn Thanh Hải làm trưởng đoàn đã tổ chức khảo sát thực tế về tình trạng xuống cấp trụ cầu Sông Lô thuộc địa phận xã Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ để phục vụ việc thẩm tra, hoàn thiện dự án Luật Xây dựng (sửa đổi), trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10.

Tại hiện trường, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cùng các thành viên đoàn công tác đã trực tiếp kiểm tra và nghe địa phương báo cáo về tình hình hư hỏng của các trụ cầu Sông Lô, đặc biệt là trụ T3 và T6.

Lỗ hổng trong chuỗi quản lý đầu tư

Sau khi khảo sát thực tế tại cầu Sông Lô, làm việc với lãnh đạo UBND tỉnh Phú Thọ và các bộ, ngành, đơn vị liên quan, Chủ nhiệm UBKH,CN&MT Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh: Trong dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), Quốc hội đặc biệt quan tâm đến việc phân cấp, giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm nhưng phải đảm bảo tuyệt đối chất lượng, an toàn công trình, nhất là công trình hạ tầng có tính cộng đồng cao. Thời điểm này Luật đã đi đến giai đoạn cuối, báo cáo thẩm tra đã trình Quốc hội và nội dung này cũng được thảo luận tại tổ, nhưng đúng trong thời gian đó xảy ra vụ trụ cầu Sông Lô hư hỏng, nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội bày tỏ lo ngại về việc quản lý, chất lượng các công trình, nên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường với trách nhiệm của cơ quan thẩm tra thấy cần trực tiếp đi khảo sát thực tế.

Từ vụ cầu Sông Lô xuống cấp nghiêm trọng, bà Hải nhận định có lỗ hổng trong chuỗi quản lý đầu tư, thi công, nghiệm thu và kiểm định công trình. Với những công trình có tính năng sử dụng lớn như cầu Sông Lô, việc hậu kiểm nên tiến hành từng phần công trình hay hoàn thành xong công trình mới hậu kiểm, đề nghị các đơn vị đưa ra ý kiến về phương pháp hậu kiểm công trình.

Tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Quách Tất Liêm thông tin một số nét khái quát về dự án cầu Sông Lô, tình trạng xuống cấp một số trụ cầu và sự quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo của tỉnh Phú Thọ để xử lý tình trạng xuống cấp trụ cầu Sông Lô. 

Cụ thể, cầu Sông Lô được khởi công xây dựng vào tháng 8/2010, hoàn thành năm 2015. Công trình có tổng mức đầu tư 231 tỷ đồng, bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước. Dự án do Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Phú Thọ (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) làm chủ đầu tư.

Năm 2024, UBND tỉnh Phú Thọ đã chỉ đạo Sở Xây dựng tổ chức thực hiện công tác kiểm định, đánh giá an toàn 47 cầu trên hệ thống đường tỉnh, trong đó có cầu Sông Lô. Theo kết quả kiểm định của Trung tâm kỹ thuật đường bộ, Cục đường bộ Việt Nam ngày 20/12/2024 và kết quả kiểm tra cầu định kỳ cầu thường xuyên của Công ty cổ phần đường bộ Phú Thọ sau mùa mưa bão năm 2024, cầu Sông Lô đã phát sinh một số hư hỏng tại các trụ T3, T4,T5,T6; rạn nứt mặt đường bê tông...

Năm 2025, do ảnh hưởng của các cơn bão số 5, 10 và 11, cọc khoan nhồi tại trụ T3 và 2 vị trí cọc khoan nhồi tại trụ T6 tiếp tục phát sinh hư hỏng thêm, bê tông bị bong tróc, bục, thủng thân cọc, lộ han gỉ cốt thép. UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Xây dựng tổ chức phân luồng giao thông qua cầu Sông Lô để bảo đảm an toàn cho người dân. Đặc biệt từ ngày 27/10, Sở Xây dựng đã có thông báo tạm dừng khai thác công trình cầu, phân luồng tổ chức giao thông qua cầu Sông Lô.

Tỉnh đã thuê các đơn vị tư vấn, chuyên gia đầu ngành lĩnh vực cầu đường để đánh giá tình hình, tìm giải pháp khắc phục. Hướng sửa chữa là chỉ đạo các cơ quan chuyên môn trong tháng 11 hoàn thành công tác kiểm định, đưa ra giải pháp về thi công để đơn vị nhà thầu triển khai, hoàn thành trước mùa mưa.

Khi các đơn vị vào cuộc xác minh, nhà thầu thi công dự án cầu Sông Lô đã nhận trách nhiệm và có văn bản khẳng định sẽ bỏ tiền ra để khắc phục.

Không phải cứ hỏng chỉ cần bỏ tiền ra sửa là xong

Dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi) quy định việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, song theo Phó Chủ nhiệm UBKH,CN&MT Trần Văn Khải, nếu nhà thầu thi công không có năng lực, khi công trình xảy ra sự cố phải xử lý rất phức tạp. Vì thế, cần cân nhắc kiểm định bắt buộc với các công trình lớn, đồng thời tăng chế tài và trách nhiệm của các chủ thể liên quan.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường) cho rằng từ bài học cầu Phong Châu, cầu Sông Lô cho thấy có những lỗ hổng trong quản lý đầu tư, thi công, nghiệm thu, hậu kiểm công trình.

Điều 9 của dự thảo luật quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của chủ đầu tư nhưng theo ông Sơn, lại không quy định rõ tiêu chí năng lực của chủ đầu tư. Ông đề nghị xem xét quy định tiêu chí năng lực của chủ đầu tư ngay trong dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi.

Hiện nay trách nhiệm cá nhân của các tổ chức trong chuỗi thi công, giám sát chất lượng công trình đã được quy định trong dự thảo luật, nhưng ông Sơn băn khoăn khi hồ sơ năng lực của các nhà thầu thi công chủ yếu vẫn do doanh nghiệp tự kê khai nên cần cơ chế thẩm định thực tế, đánh giá độc lập năng lực nhà thầu để ràng buộc trách nhiệm.

Nếu công trình hư hỏng, ví dụ do lỗi của giám sát thì chế tài xử lý nếu phát hiện sai phạm ở các khâu liên quan thế nào? Hiện nay nhà thầu nói sẵn sàng bỏ tiền ra để sửa cầu sông Lô nhưng quy định ở đâu cho phép doanh nghiệp bỏ tiền ra sửa, không phải cứ hỏng chỉ cần bỏ tiền ra sửa là xong. Chính vì vậy cần quy định cụ thể về nội dung này.

Cầu Sông Lô nhiều năm không được kiểm định, đến năm 2024 khi mưa lũ xói vào chân cầu, nhà chức trách mới tiến hành kiểm định và phát hiện ra sự cố. Vì vậy, theo ông Sơn, dự thảo Luật nghiên cứu quy định về chu kỳ kiểm định bắt buộc và chế tài nếu doanh nghiệp, chủ đầu tư không thực hiện.

Đại biểu Vương Đức Thắng (đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường) cho rằng cần quản lý được năng lực của các chủ đầu tư, đơn vị thiết kế. "Chủ đầu tư phải đủ năng lực, nếu không chất lượng công trình sẽ kém", ông Thắng cũng băn khoăn khi năng lực chủ đầu tư hiện nay chủ yếu do tự kê khai.

Ủng hộ định hướng phân cấp, phân quyền, song ông Thắng lưu ý phải rà soát kỹ, tránh việc cứ phân cấp phân quyền nhưng ở dưới không đủ năng lực để làm, vì nếu phân cấp phân quyền không nghiên cứu kỹ sẽ gây lãng phí, không hiệu quả.

Phân cấp, phân quyền phải gắn trách nhiệm với chính quyền địa phương

Phát biểu tại buổi làm việc, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ Trần Duy Đông đề nghị Luật Xây dựng (sửa đổi) cần quy định rõ việc phân cấp, phân quyền phải gắn trách nhiệm với chính quyền địa phương được phân quyền; cho phép thành lập Ban Quản lý dự án xây dựng cấp xã phù hợp với điều kiện thực tế, gắn với năng lực, nguồn lực của cấp xã, phường; có quy định về chi phí để lựa chọn đơn vị tư vấn khi xây dựng dự án; cấp đủ kinh phí duy tu bảo dưỡng các công trình sau khi đưa vào sử dụng; có quy định về quy trình thuê tư vấn và có cơ chế đặc thù để xử lý các công trình trong tình trạng khẩn cấp; có quy định cụ thể về việc thuê chuyên gia có đủ năng lực, trình độ để giám sát công trình trong suốt quá trình thực hiện dự án.

Kết luận buổi làm việc, Chủ nhiệm UBKH,CN&MT Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh đến những đổi mới trong công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội, mang hơi thở từ cuộc sống vào Luật. Việc sửa đổi Luật Xây dựng sẽ tạo nền tảng pháp lý mới, góp phần hoàn thiện thể chế, thúc đẩy đổi mới phương thức quản lý, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát, nâng cao hiệu quả và an toàn trong hoạt động đầu tư xây dựng và chất lượng các công trình. Qua khảo sát thực tế tại Phú Thọ để bổ sung những căn cứ từ thực tiễn vào báo cáo thẩm tra dự án Luật Xây dựng (sửa đổi) trình Quốc hội xem xét, quyết nghị. 

Chủ nhiệm UBKH,CN&MT của Quốc hội cũng nêu rõ, việc phân cấp, phân quyền phải gắn chặt với năng lực thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời đề nghị UBND tỉnh Phú Thọ cần khẩn trương triển khai các giải pháp khắc phục sự cố để bảo đảm sinh hoạt và an toàn cho người dân khi tham gia lưu thông qua cầu Sông Lô. Cùng với đó tiếp tục làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm những vi phạm liên quan đến sự cố cầu Sông Lô; tiếp tục rà soát, kiểm tra, đánh giá lại độ an toàn của hệ thống cầu đường bộ trên địa bàn tỉnh...

Đối với các ý kiến đóng góp của tỉnh Phú Thọ và các bộ, ngành liên quan, đoàn công tác sẽ tổng hợp đưa vào dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi), trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10.