Với mục tiêu tiếp sức cho những dự án phim xuất sắc, những tài năng điện ảnh trẻ, Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh đã từng được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch ấp ủ 15 năm. Tuy nhiên, đến nay kế hoạch này vẫn chưa thành hiện thực.
Trong dự thảo Luật Điện ảnh sửa đổi đang được xây dựng, Quỹ này được tiếp tục đề xuất thành lập, kèm theo một nghị định hướng dẫn thực hiện. Theo đó, nguồn kinh phí ban đầu từ ngân sách, còn lại là từ trích doanh thu phim chiếu rạp, thuê bao truyền hình trả tiền và quảng cáo phim truyền hình. Dù vậy, đề xuất này một lần nữa lại vấp phải nhiều lo ngại về tính hợp lý cũng như khả thi của Quỹ, thậm chí lợi bất cập hại.
Theo dự thảo, nguồn kinh phí của Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh sẽ gồm 3% doanh thu bán vé phim nhập khẩu chiếu rạp, 1% tiền thuê bao các ứng dụng xem phim xuyên biên giới, 0.05% thuê bao truyền hình trả tiền, 0.5% doanh thu quảng cáo phim truyền hình. Đây là các nguồn thu cố định để duy trì Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh. Chỉ tính riêng mảng phim chiếu rạp, số tiền xung quỹ có thể lên tới hàng trăm tỷ đồng một năm. Theo đánh giá của các nhà phát hành, giá vé xem phim theo đó buộc phải tăng lên sẽ tác động tiêu cực nhiều mặt.
"Vé tại Việt Nam hiện đang rẻ nhất trong khu vực, trong khi tỷ lệ ra rạp của chúng ta mới đạt 0.6 người ra rạp/năm. Việc tăng giá đột xuất như vậy vô hình chung sẽ dừng đà tăng trưởng về số lượng người ra rạp xem phim", ông Nguyễn Hoàng Hải - Giám đốc nội dung công ty CJ CGV Việt Nam chia sẻ.
Bà Nguyễn Thị Mai Hoa - TGĐ Công ty cổ phần phim Thiên Ngân (Galaxy) - cũng có phân tích về vấn đề này: "Các studio, nhà sản xuất nước ngoài hoàn toàn có thể xem xét không phát hành tại Việt Nam. Đây sẽ là thiệt thòi cho khán giả Việt Nam. Điều thứ 2 là các doanh nghiệp Việt Nam khi phải chịu chi phí này sẽ thành gánh nặng, ngày càng tụt hậu và đi ngược lại với tiêu chí là phát triển điện ảnh Việt".
Những năm qua, nguồn thu quảng cáo trên truyền hình liên tục sụt giảm mạnh, trung bình giảm 5%/ năm, thậm chí năm ngoái nguồn thu này của nhiều đài phát thanh truyền hình giảm từ 25-30%, vì thế việc phải gánh thêm một khoản đóng góp không nhỏ, theo họ là thiếu căn cứ.
"Nguồn thu từ quảng cáo của truyền hình truyền thống, trong đó có phim truyền hình không đủ để duy trì tái đầu tư sản xuất, phát sóng phim truyền hình Việt Nam cũng như mua bản quyền. Việc dự kiến trích tỷ lệ % doanh thu cho Quỹ phát triển điện ảnh là không khả thi và thậm chí sẽ là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động của truyền hình truyền thống", ông Thái Thành Chung - Phó Tổng giám đốc Đài Truyền hình TP. Hồ Chí Minh cho hay.
Theo nhiều chuyên gia, thông lệ quốc tế về những quỹ phát triển điện ảnh đều dùng ngân sách hoặc khuyến khích doanh nghiệp đóng góp thông qua cơ chế ưu đãi thuế. Hơn nữa, về mặt pháp lý, việc bắt buộc các doanh nghiệp đóng góp vào quỹ là chưa phù hợp với tinh thần của dự thảo Luật Điện ảnh sửa đổi.
Ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông cho biết, hiện tại trong Luật Điện ảnh mới chỉ đề cập đến dạng quỹ như thế này, chưa nói đến vấn đề yêu cầu doanh nghiệp bắt buộc phải đóng góp. Nếu luật chưa đề ra yêu cầu bắt buộc đóng góp thì dự thảo nghị định là chưa đủ căn cứ pháp lý.
Trong khi đó, cơ chế nào đảm bảo tính minh bạch của Quỹ Hỗ trợ phát triển điện ảnh vẫn còn khá mơ hồ. Mới đây, Ủy ban Văn hóa giáo dục của Quốc hội đề nghị cân nhắc lại Quỹ này, vì nội dung có phần trùng lắp với nhiệm vụ chi ngân sách và chưa có đánh giá tác động. Hầu hết các đối tượng chịu tác động trực tiếp như các đài truyền hình, nhà sản xuất hay phát hành phim... lại chưa hề được tham khảo ý kiến.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!