Ngày 24/8, Bộ VH-TT&DL, Bộ KH-CN và UBND tỉnh Quảng Nam cùng phối hợp tổ chức hội thảo khoa học "Dinh trấn Thanh Chiêm và chữ Quốc ngữ".
Đáng chú ý, hầu hết các tham luận của gần 70 đại biểu là các nhà khoa học, nghiên cứu… đều cho rằng, chính giáo sĩ Francisco de Pina (người Bồ Đào Nha) là người đầu tiên sáng tạo ra chữ Quốc ngữ, còn giáo sĩ Alexandre de Rhodes là người hoàn thiện chữ Quốc ngữ mà chúng ta dùng ngày nay. Và Thanh Chiêm (thuộc xã Điện Phương, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam ngày nay) chính là nơi ra đời của chữ Quốc ngữ.
Gần 70 nhà khoa học, nghiên cứu và chuyên gia tham gia hội thảo. Các nhà khoa học khẳng định vai trò của Dinh trấn Thanh Chiêm và chữ Quốc ngữ trên đất Quảng Nam
Ông Lê Văn Thanh - Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Nam - cho hay, năm 1617, giáo sĩ Francisco de Pina được cử vào xứ Đàng Trong giúp đỡ những Nhật kiều Công giáo ở Hội An. Sau đó giáo sĩ chú tâm nghiên cứu, sáng tạo chữ Quốc ngữ; như chính giáo sĩ viết rằng: "Về vấn đề học ngôn ngữ thì luôn luôn ở Kẻ Chàm chính là nơi tốt nhất. Đây là kinh đô của triều đình".
Những nghiên cứu của các nhà khoa học trong thời gian qua đã đưa ra những kết luận khoa học có giá trị về vai trò, công lao của Francisco de Pina và Alexandre de Rhodes trong sáng tạo, hoàn thiện chữ Quốc ngữ và đầu thế kỳ XVII.
Đặc biệt, các công trình cũng đã nghiên cứu và có những kết luận về vai trò của những người Quảng Nam đã cộng tác với các giáo sĩ phương Tây trong quá trình hình thành chữ Quốc ngữ.
Liên quan đến Danh trấn Thanh Chiêm; đây là vùng đất có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tổ chức quản lý vùng đất Quảng Nam rộng lớn. Không ít nhà buôn phương Tây khi đến Hội An đều ghi lại là đến "Nước Quảng Nam". Từ sự phồn thịnh đó, chúa Tiên Nguyễn Hoàng làm bàn đạp Nam tiến, mở mang bờ cõi.
Nhà nghiên cứu Phan Thị Lệ Dung (ĐH Sư phạm Hà Nội) cho rằng, Dinh trấn Thanh Chiêm được coi là thủ phủ thứ hai của Đàng Trong (bên cạnh Dinh trấn Thuận Hóa), được chúa Nguyễn Hoàng cho "cơ chế" toàn quyền định đoạt mọi việc của Dinh trấn; là nơi thực tập, đào luyện các thế tử, là nơi thực thi chính sách mở cửa với các điều kiện tối ưu nhằm xây dựng một hậu phương vững chắc làm bàn đạp mở rộng bờ cõi về phương Nam.
Nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng Dinh trấn Thanh Chiêm có vai trò quan trọng, cần được phục dựng, trùng tu để phát triển văn hóa du lịch
Đối với các giáo sĩ dòng Tên khi đến truyền đạo, chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên (1613-1635) đã cho phép họ đến Hội An, đến Thanh Chiêm, Đà Nẵng, Nước Mặn - những trung tâm thương mại sầm uất - để giảng đạo và buôn bán, cho phép họ có thể "xây cất một thành phố với tất cả những gì cần thiết, cũng như người Tàu và người Nhật đã làm".
Nhờ quan hệ tốt với thế tử Nguyễn Phúc Kỳ ở Dinh trấn Thanh Chiêm nên linh mục Francisco de Pina đã lập một trụ sở mới ở đây vào khoảng cuối năm 1624, đầu năm 1625 và đến tháng 5-1625, Pina chính thức trở thành Cha bề trên quản nhiệm trú sở truyền giáo.
Không chỉ có hoạt động nghiên cứu và sáng tạo chữ Quốc ngữ, tại trú sở Thanh Chiêm, Francisco de Pina là thầy dạy tiếng Latinh cho các thầy giảng người Việt, vừa dạy tiếng Việt cho 2 giáo sĩ dưới quyền mới đến hồi cuối năm 1624 là Antonio de Pina Fontes và Đắc Lộ, người mà sau này được Pháp tôn vinh, một cách có dụng ý, như là ông tổ của chữ Quốc ngữ.
Nhiều tham luận phân tích của các nhà nghiên cứu cũng khẳng định Dinh trấn Thanh Chiêm trong việc hình thành và truyền bá chữ Quốc ngữ. Nhiều nhà học giả xác quyết Thanh Chiêm là nơi khai sinh ra chữ Quốc ngữ…
"Nghiên cứu về quá trình truyền giáo của các giáo sĩ phương Tây và sự du nhập, phát triển của Thiên Chú giáo ở Đàng Trong trong đó Quảng Nam nói riêng và Thanh Chiêm nói riêng giữ một vai trò quan trọng", TS. Trần Đức Anh Sơn - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển KT-XH Đà Nẵng, cho hay.