"Văn hóa tẩy chay" trở nên thịnh hành những năm gần đây và phát triển rất mạnh mẽ, dưới nhiều hình thức. Trong đó những người trẻ tuổi cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội được xem là đối tượng tích cực lan tỏa "văn hóa tẩy chay" đối với những nhân vật, hiện tượng, sự việc "lệch chuẩn", đi ngược lại với các giá trị về chủ quyền, lịch sử, truyền thống, đạo đức…
Quyền lực của văn hóa tẩy chay
Thời gian này, những người chuyên "hóng drama" liên tục có đề tài mới, nhân vật chính mới để thảo luận tương tác. Ồn ào từ thiện của Phạm Thoại, mẹ Bắp chưa dứt thì vụ kẹo KERA đã chiếm lĩnh sự chú ý. Scandal nghiêm trọng chưa từng có trong sự nghiệp của nam thần tượng xứ Hàn - Kim Soo Hyun - còn đang chưa ngã ngũ thì mạng xã hội lại rúng động với chuyện đời tư của một trong những streamer nổi tiếng, có sức hàng đầu ở Việt Nam - ViruSs (tên thật là Đặng Tiến Hoàng)... Nữ rapper Pháo (Diệu Huyền) bất ngờ bước vào tâm điểm cùng ca khúc Sự nghiệp chướng với sức hút cực lớn, giữ vị trí số 1 trong Top thịnh hành âm nhạc của Youtube và ViruSs trở thành đối tượng được liên hệ nhiều nhất với nhân vật "anh" đa tình mà tệ bạc trong ca khúc. Trước đó không lâu chính ViruSs là người đã góp phần tạo nên phong trào tẩy chay những sản phẩm Baby Three bị cho là liên quan đến hình ảnh "đường lưỡi bò".
Pháo và bản rap Sự nghiệp chướng làm bùng nổ mạng xã hội (ảnh: Youtube)
Vừa liên tục cập nhật diễn biến mới, cư dân mạng cũng ồ ạt đáp trả các nhân vật chính trong những scandal bằng động thái tẩy chay dưới nhiều hình thức, mức độ khác nhau. Những "ông hoàng streamer", "chiến thần livestream" phải đối diện với "án phạt" về cả kinh tế lẫn uy tín, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh họ từng xây dựng thành công trước đó. Cư dân mạng Việt còn thể hiện độ "hóng drama" xuyên biên giới trong vụ việc của nam diễn viên Kim Soo Hyun khiến cho Viện Garosero (Hàn Quốc) gửi lời chào tới fan Việt ngay trong livestream tố tội.
"Văn hóa tẩy chay" hiện nổi lên một cách mạnh mẽ, tạo thành trào lưu mang tính ảnh hưởng rất lớn. Trong lĩnh vực văn hóa đại chúng, đây được xem là cách mà người hâm mộ áp đặt ngược lại quyền lực của mình đối với người được tung hô, được ngợi ca, được trao cho đặc quyền của sự nổi tiếng, hào quang ngôi sao.
Thần tượng nhưng vẫn cần tỉnh táo
Văn hóa thần tượng của giới trẻ Việt đang có sự thay đổi rất lớn so với trước kia khi mà những người trẻ tuổi sẵn sàng bạo tay chi, cực kỳ nhiệt tình để "đu idol". Sức nóng của hai đêm concert Anh trai vượt ngàn chông gai mới đây có thể xem là minh chứng nổi bật. Bỏ tiền mua vé xem concert, mua vé máy bay để đi từ các tỉnh thành khác đã là chuyện bình thường, các fan còn hợp sức biến sự kiện hòa nhạc trở thành lễ hội, điểm hẹn văn hóa với quy mô lớn, cùng nhau xác lập kỷ lục thế giới về số lượng người mặc trang phục truyền thống Việt Nam… Những ngày diễn ra concert, thời tiết tại TP Hồ Chí Minh nắng nóng nhưng theo ước tính từ nơi tổ chức concert, ước tính đã có hơn 150.000 người từ khắp nơi đổ về.
Hơn 5.000 người hâm mộ mặc trang phục truyền thống cùng xác lập kỷ lục thế giới với Anh trai vượt ngàn chông gai (Ảnh: BTC)
Nhưng cũng chính những bạn trẻ ấy cũng có sự nghiêm khắc với thần tượng. Họ mong muốn các ngôi sao phải "chất" cả trên sân khấu và trong cách xây dựng hình ảnh trong đời thường, có suy nghĩ hành động, phát ngôn đúng đắn, chuẩn mực. Vì thế bên cạnh việc được tận hưởng sự hâm mộ cuồng nhiệt như những gì thường được gắn với thần tượng xứ Hàn, xứ Trung thì các ngôi sao quốc nội cũng đối diện với áp lực nhiều khi rất khắc nghiệt. Trong đó có cả làn sóng tẩy chay khi "lệch chuẩn".
Sức mạnh từ động thái tẩy chay của cộng đồng mạng là không thể phủ nhận, trong nhiều trường hợp đã tạo nên hiệu ứng xã hội rất lớn, gắn kết những tiếng nói, ý kiến đơn lẻ trở thành làn sóng mạnh mẽ, thành hành động kiên quyết.
Lê Uyên, một nhân viên văn phòng ở TP Hồ Chí Minh cho biết, khi hâm mộ, coi ai đó như thần tượng, bạn mong muốn đó là một hình mẫu đáng để học tập, với làm việc chuyên nghiệp, kính nghiệp, không vi phạm đạo đức, pháp luật. Khi những người nổi tiếng vướng scandal thì người hâm mộ có lý do để tẩy chay nhưng cách tẩy chay thế nào lại là lựa chọn khác nhau. Trong trường hợp của mình, Lê Uyên cho rằng sẽ không tham gia vào các cuộc công kích, tẩy chay trên mạng xã hội dù đây là chủ đề nóng vì sẽ khiến cuộc sống trở nên căng thẳng hơn, tốn nhiều thời gian cho việc cuốn vào những tranh cãi đem lại năng lượng tiêu cực, độc hại. Đây cũng là quan điểm được phóng viên Thời báo VTV ghi nhận từ các bạn trẻ ở sự kiện concert Anh trai vượt ngàn chông gai. Họ bộc lộ sự sẵn sàng lên tiếng, có động thái quyết liệt để bảo vệ những gì thuộc về chủ quyền, lợi ích, bản sắc của quốc gia, dân tộc đồng thời nồng nhiệt thể hiện tình yêu với các giá trị truyền thống, chẳng hạn như trang phục của dân tộc.
Bùi Thị Duyên và Nguyễn Thị Tuyết Lan tại ngày hội xác lập kỷ lục thế giới của Anh trai vượt ngàn chông gai (Ảnh: Hoàng Hường)
Bùi Thị Duyên, Nguyễn Thị Tuyết Lan là 2 trong số hàng chục ngàn người hâm mộ đã đổ về 2 đêm concert Anh trai vượt ngàn chông gai tổ chức tại TP Hồ Chí Minh. Họ đi từ Hà Nội và dành hẳn 4 ngày để vừa "đu idol" vừa tham gia sự kiện xác lập Kỷ lục Thế giới về trang phục truyền thống. Dù thể hiện sự hâm mộ cuồng nhiệt với các Anh tài nhưng hai fan nữ cho biết, họ cũng đồng thời mong muốn thần tượng phải là những hình mẫu có sức ảnh hưởng tích cực, có kiến thức, có hiểu biết, tôn trọng pháp luật. Nếu đi ngược lại các chuẩn mực, người hâm mộ sẵn sàng bỏ theo dõi, ra khỏi cộng đồng fan. Với mức độ tẩy chay, hai bạn trẻ chung quan điểm rằng, thay vì vội vàng chạy theo việc "ném đá" và có những bình luận, động thái gay gắt thì sẽ chọn chậm lại một chút lắng nghe, tìm hiểu thông tin trước khi lên tiếng bày tỏ thái độ. Giả sử, một thần tượng trở thành đối tượng tẩy chay, Duyên và Lan cho biết trước tiên sẽ chờ đợi phát ngôn chính thức từ những người liên quan sau đó quan tâm đến cách khắc phục, sửa chữa, xử lý khủng hoảng với quan điểm "đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại".
"Tẩy trắng"... sau "tẩy chay"? VTV.vn - Bên cạnh làn sóng phản đối, một số ý kiến cũng tỏ ra hoài nghi về tính bền vững của phong trào tẩy chay các thương hiệu vi phạm chủ quyền quốc gia.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!