Vào những ngày cuối năm, thường từ sau ngày 23 tháng Chạp âm lịch tới 30 Tết, có một nghi lễ mà các gia đình Việt không thể bỏ qua, đó là tục tạ mộ hay nhiều nơi gọi là rước ông bà về ăn Tết. Đây được coi là nghi thức quan trọng và thiêng liêng, thể hiện lòng hiếu kính của con cháu với tổ tiên, dòng họ, giáo dục con cháu về lòng hiếu thuận, sự biết ơn với các bậc tiền nhân. Đây cũng là chủ đề được chiêm nghiệm trong chương trình Góc nhìn văn hóa phát sóng ngày 17/1.
Người xưa có câu - "Con người có tổ có tông/ Như cây có cội, như sông có nguồn", trong tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt, cha ông dù đã mất đi nhưng vẫn luôn ở trong tâm trí của con cháu đời sau. Tục thờ cúng tổ tiên chính là biểu hiện của sự thành kính của người Việt với cha mẹ, ông bà, cụ, kỵ, với đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc Việt Nam. Bởi vậy, tục tạ mộ được truyền từ đời này sang đời khác như một dịp thiêng liêng để gia đình, con cháu hội tụ, sum vầy để dọn dẹp nơi an nghỉ của những người đã khuất trong dòng họ, giãi bày tâm tư tình cảm, chia sẻ niềm vui, nỗi lo, mong mỏi của mình với những người đã khuất.
"Dân ta có tục đi tảo mộ trước Tết. Thanh minh cũng có nhưng trước Tết cũng có và đa phần là đi trước Tết. Đi trước Tết để thăm viếng mộ phần của người đã khuất trong cả một năm. Thứ hai là có nén nhang nói lời mời tổ tiên về ăn Tết. Nhưng giờ do COVID-19 hay hoàn cảnh đặc biệt nào đó mà con cháu không về được, song vẫn nhớ đạo lý uống nước nhớ nguồn, nhớ công lao dưỡng dục, dòng giống tổ tiên nên thực hiện một lễ khấn bái từ xa nhưng cũng là thể hiện tình cảm tốt đẹp", TS Nguyễn Viết Chức – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho biết.
Theo thời gian, tục lệ đã được các gia đình gìn giữ và thực hiện phù hợp hơn với đời sống thực tế như tích cực giữ gìn vệ sinh, làm đẹp cảnh quang nghĩa trang, hạn chế đốt vàng mã. Sau 2 mùa Tết do ảnh hưởng của dịch COVID-19, nhiều gia đình ở xa nên không thể về tạ mộ ngày cuối năm đã áp dụng hình thức bái vọng từ xa. Năm nay, phương thức này tiếp tục được những người xa nhà thực hành như một nén tâm nhang vọng bái tiên tổ từ phương xa. Có thể thấy, ý nghĩa của phong tục tạ mộ đã được người dân gìn giữ hài hòa giữa truyền thông và hiện đại.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!