Vì sao tấn công bằng dao trở thành vấn đề xã hội nhức nhối tại Anh?

Những con dao bị Cảnh sát Thủ đô London tịch thu được trưng bày bởi tổ chức từ thiện chống tội phạm bằng dao Steel Warriors của Anh (Ảnh: AFP)

Gia tăng số vụ đâm dao tại Anh

Theo cảnh sát, nghi phạm là một người đàn ông 32 tuổi, mang quốc tịch Anh, đã bị truy tố với 10 tội danh mưu sát liên quan đến vụ việc. Giới chức khẳng định đây là vụ tấn công có tính chất đặc biệt nghiêm trọng và gây chấn động dư luận.

Bộ trưởng Nội vụ Shabana Mahmood phát biểu trước Hạ viện ngày 3/11 nhấn mạnh rằng tội phạm dùng dao đang cướp đi quá nhiều sinh mạng vô tội ở đất nước này, đồng thời cam kết chính phủ sẽ tăng cường các biện pháp ngăn chặn. Tuy nhiên, bất chấp nhiều nỗ lực từ các đời chính phủ, tình trạng bạo lực bằng dao vẫn là vấn đề nổi cộm trong xã hội Anh - nơi việc sở hữu súng và vũ khí sát thương khác bị kiểm soát rất chặt chẽ.

Theo số liệu của Cơ quan Thống kê Quốc gia Anh (ONS), tính đến tháng 6/2025, có tổng cộng 51.527 vụ phạm tội liên quan đến đâm dao ở Anh và xứ Wales (không bao gồm khu vực Greater Manchester). Trong số này, 196 vụ dẫn đến án mạng. Dù vậy, tổng số vụ được ghi nhận đã giảm 5% so với cùng kỳ năm trước.

Các thống kê của ONS cho thấy, trong giai đoạn từ tháng 3/2023 đến tháng 3/2024, nước Anh ghi nhận 570 vụ giết người, trong đó 262 vụ có liên quan đến dao hoặc vật sắc nhọn. Loại hung khí được sử dụng phổ biến nhất là dao bếp. Số nạn nhân thiệt mạng do súng đạn chỉ chiếm 22 trường hợp. Đáng chú ý, trong số 64 nạn nhân ở độ tuổi từ 13 - 19, có tới 83% bị sát hại bởi dao hoặc vật sắc nhọn.

Các chuyên gia nhận định, không phải mọi vụ tội phạm dùng dao đều được báo cáo với cảnh sát, do đó, dữ liệu từ bệnh viện cũng phản ánh phần nào mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Từ tháng 4/2024 đến tháng 4/2025, các bệnh viện tại Anh đã tiếp nhận 3.494 trường hợp nhập viện vì bị tấn công bằng vật sắc nhọn, trong đó gần 90% là nam giới và 16% là thanh thiếu niên dưới 18 tuổi.

Tỷ lệ giết người ở Anh và xứ Wales hiện ở mức 9,5 người trên 1 triệu dân - thấp hơn nhiều so với Mỹ (68 người/1 triệu dân). Tuy nhiên, trong bối cảnh các vụ bạo lực mang tính ngẫu nhiên tăng cao, vấn đề này vẫn gây lo ngại sâu sắc trong xã hội Anh.

Nguyên nhân sâu xa của nạn bạo lực bằng dao

Theo Hiệp hội Chính quyền địa phương Anh (LGA), tội phạm dùng dao là một vấn đề đa chiều, không thể giải quyết chỉ bằng biện pháp cưỡng chế. Các yếu tố như nghèo đói, rối loạn tâm lý, bị đuổi học, bạo lực gia đình và thiếu sự hỗ trợ xã hội… được cho là những nguyên nhân góp phần đẩy một bộ phận thanh niên vào con đường phạm pháp.

Giáo sư Siddhartha Bandyopadhyay thuộc Đại học Birmingham cho rằng, nếu như 1 thập kỷ trước, tội phạm dùng dao chủ yếu gắn với các băng nhóm, thì hiện nay, nhiều vụ lại xảy ra một cách ngẫu nhiên, với những đối tượng không có tiền án tiền sự. "Ngày nay, nhiều thanh niên mang dao không phải để tấn công người khác, mà vì sợ hãi, muốn tự vệ trong môi trường đầy bất an", ông Bandyopadhyay nhận định.

Nhiều chuyên gia cảnh báo, văn hóa bạo lực đang dần ăn sâu trong một bộ phận giới trẻ Anh. "Khi những người trẻ lớn lên trong môi trường coi bạo lực là bình thường, họ dễ dàng mang theo hành vi đó khi trưởng thành", ông James Alexander - chuyên gia tội phạm học tại Đại học London Metropolitan - cho biết.

Trong nỗ lực giải quyết vấn đề, Chính phủ Anh do Công đảng lãnh đạo đã đặt mục tiêu giảm một nửa tội phạm dùng dao trong vòng 10 năm. Bộ Nội vụ Anh cho biết, kể từ khi Thủ tướng Keir Starmer lên nắm quyền, gần 60.000 con dao đã được thu hồi qua các chiến dịch "Nộp dao tự nguyện" và các cuộc truy quét. Chính phủ cũng đã cấm lưu hành các loại dao nguy hiểm như "dao zombie" và "kiếm ninja", đồng thời siết chặt việc bán dao trực tuyến.

Số liệu mới nhất cho thấy các biện pháp này bước đầu mang lại kết quả khi tổng số vụ phạm tội dùng dao giảm 5%, trong đó số vụ giết người bằng dao giảm 18%.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng biện pháp cưỡng chế chỉ giải quyết phần ngọn. Ông Iain Overton, Giám đốc tổ chức phi chính phủ Hành động chống bạo lực vũ trang, cho rằng: "Cắt giảm dịch vụ hỗ trợ thanh thiếu niên, thiếu chăm sóc sức khỏe tâm thần, nghèo đói và việc trẻ em bị các đường dây ma túy lợi dụng - tất cả đã tạo điều kiện cho bạo lực lan rộng. Giải pháp thực sự nằm ở phòng ngừa, thông qua giáo dục và đầu tư cộng đồng".

Một trong những chương trình phòng ngừa hiệu quả là "Chiến dịch Divan" ở hạt North Yorkshire, do cảnh sát chủ trì, nhằm ngăn chặn thanh thiếu niên mang theo dao. Khi phát hiện nguy cơ, cảnh sát phối hợp với nhà trường và gia đình để trao đổi với thanh niên, giúp họ nhận thức được hậu quả của việc sử dụng dao.

Các chuyên gia cho rằng, những mô hình như vậy cần được nhân rộng trên phạm vi toàn quốc, vì "phòng ngừa sớm là cách duy nhất để kéo thanh thiếu niên ra khỏi vòng xoáy bạo lực". Tuy nhiên, theo chuyên gia Alexander, nhiều chương trình can thiệp hiệu quả lại thường phải dừng hoạt động sau vài năm vì thiếu kinh phí.

"Khi nói đến các biện pháp cứng rắn, chính phủ đang làm khá tốt. Nhưng điều quan trọng hơn là hỗ trợ những thanh niên bị tổn thương, giúp họ có nơi an toàn để được là chính mình, thay vì mang theo con dao trong túi vì sợ hãi", ông Alexander nói.