Vụ kiện thuế quan đe dọa các thỏa thuận thương mại của Mỹ

Mỹ có thể phải hủy bỏ các thỏa thuận thương mại đã ký với Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc...

Mỹ có thể phải hủy bỏ các thỏa thuận thương mại đã ký với Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc và một số đối tác khác nếu thua kiện về tính hợp pháp của thuế quan. Đó là cảnh báo vừa được Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra.

Tổng thống Donald Trump đang yêu cầu Tòa án Tối cao nhanh chóng thụ lý và giải quyết đơn kháng cáo của ông đối với Tòa Phúc thẩm Liên bang. Trước đó, hôm 29/8, Tòa Phúc thẩm Liên bang đã ra phán quyết rằng các mức thuế quan của Tổng thống Trump là bất hợp pháp. Nếu thuế quan bị bãi bỏ, Bộ Tài chính Mỹ có thể phải hoàn trả khoản thuế đã thu, ước tính lên tới 210 tỷ USD, tính đến ngày 24/8. Một động thái như vậy có thể mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp, nhưng sẽ gây sức ép lớn lên Chính phủ Mỹ và nền kinh tế. Washington có thể sẽ phải tăng phát hành trái phiếu, đẩy lợi suất trái phiếu và chi phí vay mượn trên toàn nền kinh tế tăng cao. 

Theo The Washington Post, đây được xem là một thất bại lớn cho Nhà Trắng, đe dọa làm tê liệt phần lớn chương trình nghị sự thương mại nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump. Trong những năm qua, ông Trump coi thuế quan là “từ đẹp nhất trong từ điển”, sử dụng chúng như công cụ đàm phán, gây sức ép với đối tác, thậm chí để ngăn ngừa xung đột quốc tế. Ông cũng kỳ vọng nguồn thu từ thuế sẽ bù đắp chi phí gói luật thuế - nhập cư trị giá 4.100 tỷ USD. Tuy nhiên, tòa kết luận IEEPA không trao cho tổng thống quyền áp thuế hay thu nhập ngân sách.

Dù phán quyết không ảnh hưởng tới các mức thuế ngành cụ thể (thép, nhôm, ô tô) vốn dựa trên luật khác, nhưng sẽ vô hiệu nhiều gói thuế áp toàn diện với các quốc gia. Bộ Tư pháp Mỹ cho biết sẽ kháng cáo lên Tòa án Tối cao, trong khi Nhà Trắng khẳng định hành động của Trump là hợp pháp. Các chuyên gia lưu ý rằng ông Trump vẫn có thể tìm cách lách luật, ví dụ điều chỉnh sắc lệnh để phù hợp hơn, ban bố tình trạng khẩn cấp hẹp hơn, hoặc sử dụng các luật thương mại khác dù mất nhiều thời gian. Một số nhà phân tích cho rằng nếu Tòa án Tối cao giữ nguyên phán quyết, Tổng thống Trump sẽ gặp khó khăn trong việc tận dụng thuế quan, nhưng nghịch lý thay, nền kinh tế có thể hưởng lợi khi giảm bớt gánh nặng từ các mức thuế này.

Theo CNBC, phán quyết của Tòa án Phúc thẩm liên bang đã giáng đòn mạnh vào cuộc chiến thương mại của Nhà Trắng, gây hệ lụy cho ngành vận tải và hàng tỷ USD tiền thuế đã thu. Quyết định này mở ra khả năng Mỹ phải hoàn trả hàng chục tỷ USD thuế quan cho doanh nghiệp, đồng thời đặt dấu hỏi về các thỏa thuận thương mại Trump đạt được với nhiều quốc gia. Tuy nhiên, ngành vận tải và chuỗi cung ứng trước mắt vẫn duy trì trạng thái “chờ đợi” vì các mức thuế được giữ nguyên đến 14/10 trong khi chính quyền chuẩn bị kháng cáo lên Tòa án Tối cao.

Giới kho vận (logistics) cho biết, phần lớn doanh nghiệp chưa thay đổi kế hoạch. Nhiều hãng đã nhập hàng sớm từ đầu năm để tránh thuế, nên tác động ngắn hạn hạn chế. Các khách hàng lớn quan tâm nhất đến khả năng hoàn thuế: liệu có được tự động xử lý qua Hải quan hay phải qua thủ tục phức tạp. Nếu phải bồi hoàn, khối lượng công việc cho các công ty môi giới và hải quan sẽ tăng vọt. Đồng thời, hoàn thuế sẽ làm thâm hụt ngân sách liên bang, vốn đang ghi nhận 142 tỷ USD thu nhập từ thuế quan trong năm tài khóa này.

Các chuyên gia nhận định dù Tòa án Tối cao có thể bác bỏ thuế IEEPA, Nhà Trắng đã sẵn sàng thay thế bằng cơ chế khác: Xin Quốc hội trao quyền tạm thời, hoặc mở rộng loạt thuế ngành cụ thể theo Mục 232. Do đó, bất ổn về chính sách thương mại sẽ tiếp tục kéo dài, khiến doanh nghiệp ngần ngại đầu tư chuỗi cung ứng dài hạn.

Theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (cfr.org), ảnh hưởng trước mắt từ phán quyết là các doanh nghiệp Mỹ, vốn đang gánh hàng tỷ USD chi phí nhập khẩu, có thể được hoàn trả. Tuy nhiên, sự bất định sẽ kéo dài vì chính quyền có thể tái lập thuế bằng cơ chế pháp lý khác. Các mức thuế ngành cụ thể theo Mục 232 (thép, nhôm, ô tô, đồng) vẫn nguyên hiệu lực, và chính quyền có thể mở rộng sang lĩnh vực khác như đồ gỗ. Ngoài ra, Mục 301 hoặc Mục 122 của Đạo luật Thương mại 1974 (cho phép áp thuế 15% trong 150 ngày với lý do mất cân bằng thanh toán) cũng có thể được vận dụng.

Về dài hạn, phán quyết này đặt câu hỏi lớn về tính hợp hiến của việc Tổng thống sử dụng IEEPA để giành quyền đánh thuế vốn thuộc Quốc hội. Tòa lưu ý IEEPA chưa bao giờ được dùng cho thuế quan, mà chủ yếu cho trừng phạt tài chính, và việc coi thâm hụt thương mại là “tình trạng khẩn cấp quốc tế” bị đánh giá là quá rộng. Theo chuyên gia Brad Setser (CFR), việc hủy bỏ thuế IEEPA nhìn chung có lợi cho Mỹ, vì các mức thuế này thiếu mục tiêu cụ thể, tạo bất ổn chuỗi cung ứng và dựa trên những cam kết đầu tư từ đối tác khó thành hiện thực. Tuy nhiên, chính quyền Trump chắc chắn sẽ tìm mọi cách thay thế để duy trì áp lực thương mại, dù khó có thể tái lập phạm vi rộng như hiện nay.

Theo Inside Trade, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer ngày 31/8 khẳng định trên Fox News rằng phán quyết bất lợi của Tòa án Phúc thẩm Liên bang về thuế quan khẩn cấp của Tổng thống Trump chỉ là một “trở ngại nhỏ”, không làm chệch hướng chính sách thương mại hiện nay. Ông Greer nhấn mạnh rằng các đối tác thương mại hiểu rõ thuế quan đã trở thành “một phần của bối cảnh thương mại” và không thể phớt lờ, viện dẫn các thuế quan theo Mục 232 Đạo luật Mở rộng Thương mại 1962 và nhiều mức thuế khác vẫn đang được áp dụng. Chính nhờ sức ép từ thuế quan mà nhiều nước sẵn sàng nhượng bộ, ký kết các thỏa thuận mới.

Tuy nhiên, ông Greer cảnh báo rằng nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết bác bỏ hoàn toàn thuế IEEPA, hậu quả sẽ “thảm khốc” vì thâm hụt thương mại Mỹ quá lớn và nhiều thỏa thuận đã đạt được – như với Liên minh châu Âu (EU) – đều dựa trên cơ sở tồn tại các mức thuế này. Ông khẳng định: “Cuộc chơi chưa kết thúc. Tất cả thuế quan vẫn còn hiệu lực, và đây rõ ràng là công cụ linh hoạt nhất để Tổng thống sử dụng cho chính sách thuế quan có đi có lại”.