Trong thời gian vừa qua, trên các tuyến đường cao tốc, liên tiếp xảy ra nhiều vụ tai nạn thương tâm. Nguyên nhân có nhiều, từ làn đường cao tốc còn hẹp, chưa có hệ thống giám sát tốc độ, chưa có làn dừng khẩn cấp... Thế nhưng, có một nguyên nhân không nhỏ là ý thức chấp hành luật lệ của người tham gia giao thông còn yếu kém. Cần hiểu rõ đường cao tốc là loại hình giao thông hiện đại và văn minh, đòi hỏi người tham gia giao thông phải có kỹ năng, kiến thức pháp luật và cả ý thức văn hóa, nếu không hậu quả sẽ khôn lường.
Có những hành vi không dễ bị phạt hoặc không mấy khi bị xử phạt thế nhưng nó thể hiện trình độ văn minh trong giao thông, chẳng hạn như việc tài xế bám làn trái cao tốc để đỡ phải tăng giảm tốc độ, đỡ phải quan sát cả hai bên. Thế nhưng, nhiều ý kiến cho rằng hiện tượng này thể hiện hai tính xấu là ích ỷ và suy nghĩ ngắn. Ích kỷ ở chỗ họ chỉ nghĩ tới bản thân, các xe khác thì mặc kệ. Suy nghĩ ngắn ở chỗ họ cho rằng chạy chậm là việc của mình, không nghĩ tới việc khi xảy ra sự cố thì rủi ro mà họ gặp phải cũng là cao nhất.
"Văn hóa giao thông hình thành từ thói quen. Với người Việt, việc di chuyển trong những khu phố chật hẹp hay đường làng, ngõ xóm đã trở thành thói quen ăn sâu bám rễ biết bao đời nay. Chính vì vậy, khi tham gia giao thông, phương tiện hiện đại như ô tô trên đường cao tốc, thói quen này dẫn đến văn hóa giao thông di chuyển trên cao tốc gặp nhiều vấn đề", PGS.TS Phạm Mạnh Hà - Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ.
Sau khi xảy ra liên tiếp các vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng, mới đây, Cục Đường bộ Việt Nam đã yêu cầu các Sở Giao thông vận tải chỉ đạo các cơ sở đạo tạo chú trọng giảng dạy các kỹ năng lái xe trên cao tốc, đặc biệt là cao tốc phân kỳ đầu tư. Cục cũng yêu cầu các cơ sở này tuyên truyền kiến thức tham gia giao thông an toàn, tuân thủ quy định và xử lý tình huống khi xảy ra tai nạn trên cao tốc.
Ở Việt Nam, sự phát triển hạ tầng giao thông cao tốc những năm gần đây rất ấn tượng. Với phương châm giao thông đi trước mở đường, mục tiêu tới năm 2030 cả nước có khoảng 5.000km cao tốc. Nhìn từ kinh nghiệm của Nhật Bản và một số bài bài học khác, những quy tắc căn bản được rút ra như tôn trọng làn vượt, tôn trọng tốc độ theo làn và nguyên tắc nhập làn, xây dựng nền tảng văn hóa giao thông tốt, nơi các lái xe tôn trọng tuyệt đối các nguyên tắc giao thông, đi cùng với thái độ ứng xử chuẩn mức trên xa lộ. Có như vậy, tỷ lệ tai nạn mới có thể giảm, song hành với quá trình phát triển hạ tầng giao thông.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!