Dù đã được cảnh báo nhiều lần, nhưng hàng năm những con số thương vong vì pháo nổ vẫn chưa có dấu hiệu sụt giảm, mà nạn nhân đa phần lại là những người trẻ. Hiểm họa khôn lường nhưng vì sao nhiều người vẫn bất chấp tất cả những nguy hiểm?
LIÊN TIẾP BẮT GIỮ NHIỀU VỤ BUÔN BÁN, CHẾ TẠO PHÁO TRÁI PHÉP
Trong thời gian gần đây, tình trạng sản xuất, buôn bán pháo nổ có những diễn biến rất phức tạp. Đặc biệt là các vấn đề liên quan đến cháy nổ, có thể gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Nhiều vụ việc thương tâm đã xảy ra trên cả nước. Thực hiện cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm dịp Tết Nhâm Thìn 2024, lực lượng công an cả nước đã tập trung đấu tranh kiên quyết với các hành vi vi phạm liên quan đến sản xuất, buôn bán pháo nổ. Tuy nhiên tình trạng mua bán, chế tạo pháo nổ vẫn diễn ra ở nhiều địa phương.
Hình ảnh trên đây là 20 kg pháo hoa nổ và pháo nổ vừa bị đội cảnh sát kinh tế, Công an huyện Đông Anh, Hà Nội thu giữ. Liên tiếp trong vòng 2 ngày đã có 3 đối tượng của 3 vụ án buôn bán, vận chuyển, tàng trữ pháo nổ trái phép bị phát hiện trên địa bàn. Tất cả đều có chung 1 thủ đoạn là lợi dụng thời điểm cuối năm, nhu cầu của người dân tăng cao để nhập lậu các loại pháo do nước ngoài sản xuất về buôn bán kiếm lời. Thậm chí đối tượng này còn sẵn sàng nhận vận chuyển thuê số lượng lớn pháo nổ từ người không quen biết chỉ với giá 200.000 đồng.
Trong số các loại pháo bị công an huyện Đông Anh thu giữ còn có 7kg pháo nổ được 1 đối tượng chế tạo bằng các loại hóa chất có sẵn trên thị trường. Dù thời gian gần đây, lực lượng công an liên tiếp bắt giữ nhiều đối tượng chế tạo pháo nổ theo hình thức này, tuy nhiên vì lợi nhuận quá cao nên càng gần đến tết nguyên đán thì loại tội phạm này càng gia tăng, bất chấp nguy hiểm đến tính mạng của bản thân và những người xung quanh.
Không có công ăn việc làm ổn định, cũng không có chuyên môn gì liên quan đến hóa học, thế nhưng, thông qua các clip hướng dẫn trên mạng, một đối tượng tại huyện Phú Xuyên cũng đã chế tạo hàng nghìn quả pháo bằng phân bón và các loại hóa chất tổng hợp. Với mỗi quả pháo được bán ra với giá 20.000 đồng, trừ chi phí thì đối tượng này thu về 1 khoản lợi nhuận không nhỏ.
Dù có 1 vợ và 2 con nhỏ, thế nhưng bất chấp sự nguy hiểm đối về người thân về nguy cơ cháy nổ có thể xảy ra bất cứ lúc nào, đối tượng này vẫn quyết định sản xuất pháo nổ lén lút tại nhà . Sử dụng vải để che cửa sổ nhằm tránh sự chú ý của người xung quanh, đồng thời biến căn gác xép trong nhà trở thành công xưởng để sản xuất pháo nổ. Đây cũng là một trong những khó khăn trong quá trình phát hiện của lực lượng chức năng.
Đối tượng chế tạo hàng nghìn quả pháo bằng phân bón và các loại hóa chất tổng hợp.
Từ ngày 15/12 đến nay, Công an thành phố Hà Nội đã phát hiện, bắt giữ gần 20 vụ buôn bán, vận chuyển, tang trữ, sản xuất pháo trái phép; thu giữ hơn 1 tấn pháo nổ các loại. Đây là hoạt động đấu tranh với tội phạm, vi phạm pháp luật về vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và pháo, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự trong dịp Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 trên địa bàn Thành phố.
LIÊN TIẾP XẢY RA TAI NẠN PHÁO NỔ
Trong năm 2023, toàn quốc đã phát hiện 2.354 vụ mua bán, vận chuyển pháo trái phép, bắt giữ hơn 3.000 đối tượng, thu hơn 40.000kg pháo. Nhiều loại pháo bị thu giữ do các đối tượng tự chế tạo theo công thức học được trên mạng. Cũng vì trào lưu này mà chỉ trong vòng vài tháng cuối năm đã xảy ra rất nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng do pháo nổ, có thể thống kê nhanh những vụ tai nạn đã xảy ra chỉ trong tháng 12/2023:
Sáng 3/12, một nam sinh lớp 11 tại Lục Ngạn - Bắc Giang nhập viện trong tình trạng sốc, mất máu, chấn thương mặt, dập nát bàn tay và nhiều bộ phận khác do tự chế pháo nổ.
4 ngày sau vào chiều tối ngày 7/12, một vụ nổ do chế tạo pháo trái phép xảy ra tại xã Kim Mỹ, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình đã khiến cho 2 nhân công được thuê chế tạo pháo tử vong , 1cháu bé bị thương, 1 căn nhà bị phá sập hoàn toàn.
16h15 ngày 13/12, một vụ nổ khiến mái tôn gian bếp ngôi nhà số 1 đường Tân Vũ, phường Tràng Cát, quận Hải An - TP. Hải Phòng bị giật tung, đồ đạc rơi vỡ. Người dân tìm thấy nạn nhân 18 tuổi bị thương ở mặt và tay trái. Nạn nhân được đưa đến Bệnh viện, nhưng không qua khỏi. Nhận định ban đầu vụ nổ do quấn pháo, bởi hiện trường có nhiều mảnh giấy, mùi thuốc pháo.
HIỂM HỌA TỪ PHÁO NỔ TỰ CHẾ
Hầu hết các vụ tai nạn pháo nổ đều có nạn nhân là các em học sinh - đối tượng rất dễ học theo các clip hướng dẫn chế tạo pháo vốn tràn lan trên mạng internet.
Chỉ với từ khóa pháo nổ tự chế, dễ dàng tìm thấy hàng trăm clip hướng dẫn cách chế tạo pháo từ A đến Z trên các trang mạng xã hội. Mua nguyên liệu ở đâu, pha trộn như thế nào, tỷ lệ bao nhiêu để pháo nổ to nhất đều được hướng dẫn một cách tỉ mỉ và trực quan. Dễ dàng đến mức một học sinh lớp 5 cũng có thể chế tạo thành công nếu làm theo đúng hướng dẫn. Thế nhưng điều quan trọng nhất là các quy tắc an toàn thì không có bất cứ khuyến cáo nào. Thậm chí, đối tượng này còn sẵn sàng đốt thử thuốc pháo vừa trộn xong ngay trong phòng.
Bất chấp nguy hiểm, mỗi ngày vẫn có vô số loại pháo nổ, pháo hoa nổ được tạo ra từ các phòng ngủ, gian bếp, gác xép, bằng các loại thuốc pháo tự chế.
KCL03 và bột nhôm - những hóa chất được mua rất dễ dàng trên mạng - nhưng khi trộn chúng với nhau sẽ tạo ra một hỗn hợp chất nổ cực mạnh. Bằng cách cho vào những ống giấy, các đối tượng đã tạo ra những dây pháo để bán ra thị trường kiếm lời.
Hình ảnh trên đây là hiện trường vụ nổ thuốc pháo xảy ra tại xã Kim Mỹ, huyện Kim Sơn, Ninh Bình. Một căn nhà cấp 4 bị phá sập hoàn toàn, bán kính 50m xung quanh không có bất cứ thứ gì còn nguyên vẹn. Hai công nhân được thuê đóng gói thuốc nổ tử vong ngay tại chỗ, 1 cháu bé bị thương. Chỉ vì học công thức chế tạo pháo trên mạng, sau đó chia nhỏ thuốc pháo bán kiếm lời, đối tượng này đã gây ra đau thương tang tóc cho cả một vùng quê nghèo.
Đi làm ăn xa trong miền Nam, để vợ ở nhà với 3 đứa con nhỏ, anh Phan Văn Chuyên - Xã Kim Mỹ - Kim Sơn - Ninh Bình không hề biết rằng vợ mình đi làm thuê cho đối tượng tự chế pháo nổ. Lần cuối cùng gặp vợ anh cũng chẳng còn cơ hội nhìn mặt, do sức công phá khủng khiếp của hơn 10kg thuốc nổ. Đứa con nhỏ may mắn thoát nạn nhưng cũng bị ảnh hưởng nặng nề từ những mảnh vụn của vụ nổ.
Lợi nhuận từ việc bán pháo nổ rất lớn, chính vì vậy bất chấp sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng, tình trạng mua bán, sản xuất pháo nổ trái phép vẫn chưa có dấu hiệu thuyên giảm. Nếu vẫn còn tràn lan các clip hướng dẫn chế tạo pháo trên mạng, các hóa chất sử dụng làm nguyên liệu chế tạo pháo vẫn có thể mua bán dễ dàng, và ý thức của người dân chưa được nâng cao thì những cái chết thương tâm do pháo vẫn còn tiềm ẩn.
QUY TRÌNH SẢN XUẤT PHÁO HOA NỔ TẦM CAO
Quy trình chế tạo pháo, đặc biệt là pháo nổ đòi hỏi dây chuyền công nghệ cũng như những nguyên tắc an toàn vô cùng nghiêm ngặt. Chính vì vậy, sau rất nhiều năm nhà nước cấm sử dụng pháo nổ, hiện nay cũng chỉ có duy nhất nhà máy Z121 được phép sản xuất pháo hoa không tiếng nổ và pháo hoa nổ. Mặt hàng pháo hoa không tiếng nổ được sản xuất theo những quy tắc an toàn do Bộ Công an quy định, người dân được phép sử dụng. Còn pháo hoa nổ chỉ có các đơn vị quân đội được phép sử dụng trong những dịp lễ Tết trọng đại của đất nước và các địa phương.
Tổ viên màu thuộc phân xưởng A17 - nhà máy Z121 là nơi sản xuất ra bộ phận quan trọng nhất trong một quả pháo hoa - những viên màu tạo nên hàng chục loại màu sắc rực rỡ trên bầu trời đêm.
Giống như tất cả các phân xưởng khác trong nhà máy, ở đây điện thoại di động và tất cả các loại dụng cụ dễ gây cháy nổ đều bị cấm. Công nhân được trang bị đầy đủ các thiết bị bảo hộ lao động và phải sản xuất theo đúng quy trình, vị trí đã được phân công. Nhiệt độ và độ ẩm trong phòng làm việc đều được giám sát chặt chẽ. Bất cứ nguồn nhiệt bất thường nào phát sinh cũng sẽ kích hoạt hệ thống chữa cháy tự động làm việc.
Những viên màu sau khi hoàn thành theo đúng kích cỡ, màu sắc quy định sẽ được chuyển sang tổ lắp quả. Với đôi bàn tay khéo léo của các nữ công nhân có nhiều năm kinh nghiệm, những viên màu này sẽ được sắp xếp, tạo hình thành rất nhiều hình dạng, màu sắc khác nhau theo những khuân mẫu đã được chuẩn bị sẵn.
Sau khi hoàn thiện công đoạn tạo hình, những quả pháo hoa nổ sẽ được chuyển đến máy bồi quả tự động. Những chiếc máy này sẽ cuốn nhiều lớp giấy bồi được dán keo để tạo nên kích cỡ quả pháo vừa khít với các ống phóng. Lớp giấy bồi này cũng giữ cho quả pháo tạo được áp lực đủ lớn trước khi thuốc pháo nổ tung, tạo nên những bông pháo hoa tròn đều, đẹp mắt. Mỗi quả pháo sau khi hoàn thiện sẽ được đóng mã số, dán mẫu mã, chủng loại, tên gọi , sẵn sàng vận chuyển đến các điểm bắn pháo hoa tầm cao đón giao thừa.
Đại tá Trần Anh Mạnh - Phó Giám đốc nhà máy Z121 - Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng cho biết: "Sản xuất pháo hoa nổ đòi hỏi yêu cầu kỹ thuật cao, quy trình sản xuất dài ngày, nhiều mẫu mã chủng loại theo từng kịch bản. Để đảm bảo pháo hoa nổ cho Tết Nguyên đán, chúng tôi phải sản xuất ngay từ đầu năm. Hiện nay, mọi công việc đã sẵn sàng để đảm bảo cơ số chủng loại pháo hoa cho các điểm bắn. Đảm bảo các địa phương bắn pháo hoa cách tốt nhất, sẵn sàng phục vụ người dân trong đêm giao thừa 2024".
Hiện nhà máy Z121 đã sản xuất được gần 100 loại pháo hoa nổ với các loại mẫu mã, chủng loại khác nhau, không chỉ phục vụ nhu cầu của các địa phương trong cả nước mà còn xuất khẩu ra nhiều thị trường trên thế giới như Nhật, Mỹ, Dubai, Tây Ban Nha. Dự kiến trong dịp Tết Nguyên đán năm nay sẽ có hàng chục nghìn giàn pháo hoa tầm thấp và tầm cao được nhà máy Z121 bố trí tại gần 400 điểm bắn pháo hoa trên toàn quốc phục vụ người dân đón năm mới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!