Nằm trong chuỗi các sự kiện chào đón Năm Du lịch Quốc gia 2022, sáng 14/3, tỉnh Quảng Nam tổ chức Lễ đón nhận Bằng chứng nhận Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia Lễ hội Bà Thu Bồn, một trong những nghi lễ văn hóa, tâm linh mang đậm dấu ấn đời sống tín ngưỡng dân gian của cư dân gắn với sông Thu lớn nhất tỉnh Quảng Nam.
Lễ hội Bà Thu Bồn có vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân vùng thượng lưu sông Thu Bồn; mang màu sắc tín ngưỡng dân gian có từ bao đời của cộng đồng cư dân sinh sống vùng thượng lưu sông Thu Bồn; thể hiện lòng thành kính, tôn vinh, tri ân công đức của Bà và các vị tiền nhân trong công cuộc mở cõi, lập làng; đồng thời thể hiện tinh thần đoàn kết của cộng đồng các dân tộc Chăm, Cơ Tu, Kinh sinh sống vùng thượng lưu sông Thu Bồn.
Có nhiều truyền thuyết về hoàn cảnh xuất thân cũng như quá trình sinh sống của Bà Thu Bồn. Người xưa lưu truyền Bà là nữ tướng người Chăm xinh đẹp, có tài điều binh khiển tướng, từng chinh chiến nhiều trận mạc. Trong một lần giao chiến, đến lúc thế cùng lực kiệt, Bà gieo mình xuống dòng sông để tuẫn tiết, xác Bà trôi theo dòng nước về dưới miền xuôi. Thời nhà Nguyễn, Bà Thu Bồn được ban sắc phong là "Mỹ đức thục hạnh Bô Bô phu nhân thượng đẳng thần".
Để ghi nhớ công ơn của Bà Thu Bồn, từ bao đời nay dân làng Thu Bồn đã góp công, góp của xây dựng Lăng Bà và hằng năm tổ chức các hoạt động tế lễ vào hai ngày 11 và 12 tháng 2 âm lịch để tạ ơn Bà đã che chở, phù hộ và đó là cơ sở, là nền tảng văn hóa tâm linh để hình thành nên các hoạt động mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Trần Văn Tân (bên trái) trao Bằng chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Bà Thu Bồn cho đại diện UBND huyện Duy Xuyên
Lăng Bà được trùng tu mới hoàn toàn vào năm 2003 và được trùng tu lại lần 2 vào năm 2016 theo kiến trúc hiện đại gồm có tiền đường và hậu tẩm. Lăng được xây dựng trên một khuôn viên rộng về hướng Đông, phía trước có bình phong, bên phải lăng có tấm bia đá khắc chữ Chăm cổ và một tấm bia đá khắc ghi nội dung di tích đã được UBND tỉnh Quảng Nam ban hành Quyết định số 436, ngày 15/02/2005, xếp hạng di tích cấp tỉnh.
Trong phần lễ của Lễ hội Bà Thu Bồn bao giờ cũng đầy đủ các nghi thức: Lễ rước Sắc, Lễ rước nước, Lễ đại tế tại Lăng Bà. Trong đó, Lễ rước Sắc được tiến hành trên cạn vào chiều ngày 11 tháng 02 (âm lịch) với 9 đội hình gồm: lân; cờ đại; cờ ngũ sắc; nhạc cổ; trống chiêng; kiệu rước Sắc; lính hộ tống; đội hình phụ nữ và bô lão. Lễ rước nước là phần sôi động nhất, rực rỡ nhất của Lễ hội Bà Thu Bồn, được tiến hành từ sáng sớm ngày chính lễ (12/2 âm lịch) trên không gian rộng lớn từ thượng nguồn sông Thu Bồn về tới Lăng Bà bằng cả thuyền và đám rước bộ với hàng trăm người tham gia. Phần hội với nhiều hoạt động văn hóa thể thao sôi nổi như hô hát bài chòi, hội hoa đăng, hội thi ẩm thực, các trò chơi dân gian và đặc biệt là hoạt động đua thuyền.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Thế Đức, Phó Chủ tịch UBND huyện Duy Xuyên khẳng định: Lễ hội Bà Thu Bồn hội tụ những giá trị nhân văn vô cùng quý giá, mang đậm màu sắc tín ngưỡng, lịch sử, văn hóa rất cần được bảo tồn, phát huy và khai thác để góp phần giáo dục lòng yêu thương con người, yêu quê hương đất nước, góp phần phát triển du lịch trên địa bàn huyện Duy Xuyên thành ngành kinh tế mũi nhọn theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXI, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Nam lần thứ XXII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đề ra... Đảng bộ và nhân dân huyện Duy Xuyên sẽ tiếp tục nỗ lực, phấn đấu hơn nữa trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị của Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!