Giáo trình in lậu ngang nhiên rao bán quanh trường đại học
Tự học, tự nghiên cứu giáo trình, tài liệu tham khảo là yếu tố rất quan trọng đối với mỗi sinh viên trong mỗi học phần tại đại học. Thay vì tìm kiếm các nguồn tài liệu chính thống tại thư viện, nhà sách; các cửa hàng photo lại là lựa chọn được ưu tiên.
Theo quan sát thực tế của nhóm phóng viên tại các cửa hàng photo gần các trường đại học tại Hà Nội, những cuốn giáo trình in lậu ngang nhiên được rao bán. Bất kỳ cuốn nào sinh viên yêu cầu, từ giáo trình, các tài liệu nghiên cứu khoa học, cho dù có là giáo trình lưu hành nội bộ cũng đều có. Một chủ cửa hàng photo tự tin cho biết: "Mỗi môn nhà chị có 1, 2 quyển… em muốn môn nào nhà chị cũng có…".
Được biết, mỗi cuốn giáo trình, tài liệu khoa học photo chỉ được chủ cơ sở này bán với giá từ 15 - 45.000 đồng tùy số trang của giáo trình. Mức giá này rẻ gấp 2 – 3 lần so với một cuốn giáo trình chính thống.
Tuy nhiên, quá trình in ấn giáo trình, tài liệu photo đều chưa được sự đồng ý của tác giả hay nhóm tác giả, không phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học mà phục vụ cho các hoạt động mang mục đích thương mại. Điều đáng nói, các chủ cơ sở photo biết hành vi của mình là hành vi "ăn cắp chất xám", không được pháp luật cho phép nhưng vẫn tiếp tục.
Không chỉ các chủ cơ sở photo mà chính những sinh viên sau khi đã "qua môn" cũng trở thành những người bán hàng với sản phẩm là những cuốn giáo trình photo. Nhiều giáo trình photo với đa dạng các môn được dao bán tràn lan trên nhiều diễn đàn mạng xã hội.
Giáo trình photo tràn lan trên chợ mạng với "giá rẻ bất ngờ" (Ảnh chụp màn hình).
Mỗi cuốn giáo trình photo khi này chỉ có giá 10-25.000 đồng/cuốn, tùy môn. Những bài đăng rao bán những cuốn giáo trình photo này thường thu hút lượng tương tác lớn và thường xuyên "cháy hàng" do nhu cầu sử dụng cao mà giá thành thậm chí còn rẻ hơn ở những cửa hàng photo.
Điều đáng nói, không phải sinh viên nào cũng nhận thức được hành vi của mình có đang vi phạm gì hay không. Theo khảo sát của nhóm phóng viên (Khảo sát được thực hiện với 200 sinh viên tại Hà Nội), có tới hơn một nửa (59,2%) câu trả lời cho rằng việc mua bán giáo trình photo không phải là hành vi vi phạm pháp luật và 64,5% số sinh viên được khảo sát trả lời chưa từng tìm hiểu về việc mua bán giáo trình photo có phải là hành vi vi phạm pháp luật.
"Rẻ" nhưng "đủ"
Theo khảo sát trên của nhóm phóng viên, gần 95% sinh viên được khảo sát đã từng ít nhất một lần sử dụng giáo trình tài liệu photo. Nguyên nhân được đưa ra chủ yếu là do giá thành rẻ mà vẫn đáp ứng được đầy đủ kiến thức hoặc do nhu cầu sử dụng không lâu dài. Thậm chí nhiều sinh viên còn cho rằng, "chỉ cần học qua môn nên mua giáo trình chính thống là tốn tiền…".
Giáo trình photo là sự lựa chọn hàng đầu của nhiều sinh viên khi xây dựng ngân hàng học liệu (Ảnh: Minh Toàn).
Bạn Vũ Thị Thu Trinh (Trường Đại học Y Dược- Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: "Mình ít khi chủ động xây dựng ngân hàng học liệu cho các môn học. Đa phần khi các thầy cô giới thiệu giáo trình hoặc tài liệu tham khảo, hoặc đó là môn học bắt buộc phải có giáo trình mới được lên lớp mình mới tìm kiếm mua. Ưu tiên của mình luôn là những giáo trình tài liệu có thể photo để tiết kiệm chi phí. Nhiều khi mình cũng tự hỏi bản thân có thể bỏ ra vài trăm nghìn đồng để ăn uống hoặc mua sắm nhưng vài chục nghìn đồng mua giáo trình lại phải phân vân".
Giống với Thu Trinh, không ít sinh viên đã tìm đến giáo trình photo như một "cứu cánh" bởi đủ kiến thức mà giá thành lại rẻ gấp 2-3 lần so với các cuốn giáo trình chính thống. Hoặc khá hơn, có những sinh viên sử dụng giáo trình chính thống với các môn học chuyên ngành, còn với những môn học họ coi là không quan trọng như đại cương thì sẽ sử dụng giáo trình photo.
Đáng chú ý, qua khảo sát của nhóm phóng viên, khoảng gần 80% sinh viên cho biết nhận thức được việc sử dụng giáo trình photo sẽ gây ảnh hưởng tới quyền lợi của tác giả hoặc nhà xuất bản. Nhưng vì điều kiện kinh tế hoặc cố tình, giáo trình photo vẫn là lựa chọn được ưu tiên với họ.
"Mình biết đây là hành động không nên nhưng việc sử dụng giáo trình tài liệu photo vào mục đích học tập không vi phạm pháp luật. Tri thức là của chung nhân loại. Theo mình, chia sẻ tri thức là nền tảng căn bản để tạo ra tri thức mới. Do đó, cả xã hội được lợi từ việc tri thức được chia sẻ", bạn Nguyễn Ngọc Ánh, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ.
Xử lý từ gốc
Ngân hàng học liệu là tài liệu lưu hành nội bộ của mỗi cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, những chủ cơ sở photocopy này từ đâu mà có nguồn học liệu, giáo trình vẫn đang còn là một dấu hỏi lớn.
Trao đổi với nhóm phóng viên về thực trạng giáo trình in lậu tại giảng đường đại học, PGS.TS Phạm Ngọc Trung, nguyên Trưởng khoa Văn hóa Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền tiết lộ: "Tôi thì cấm sinh viên không ra quán photo mua giáo trình. Nhưng có những giảng viên thông đồng với quán photo. Có thể họ viết giáo trình họ lại đưa giáo trình ấy ra các quán photo để in ấn hoặc có thể họ lấy cả những giáo trình của người khác trong trường. Tôi biết cả giảng viên nào làm điều đó và từng đấu tranh rất gay gắt với những biểu hiện tiêu cực như vậy. Chỉ vì lợi ích cá nhân mà vi phạm đạo đức, vi phạm những điều pháp luật quy định, làm xấu hình ảnh đơn vị giảng viên đó giảng dạy".
Theo PGS.TS Phạm Ngọc Trung, việc sử dụng giáo trình nào học tập, giảng dạy chỉ có giảng viên trong trường, trong khoa mới biết. Đó là lý cho câu trả lời về việc tại sao những cửa hàng photo có thể in lậu sẵn số lượng lớn những cuốn giáo trình. Bởi họ biết chắc chắn đây là số giáo trình sinh viên cần sử dụng nên in số lượng lớn như vậy có thể bán hết được.
PGS. TS Phạm Ngọc Trung cho rằng: "Xét về mặt nguyên lý, tri thức đúng là của chung. Nhưng rõ ràng các công trình nghiên cứu, được các giảng viên viết thành sách và chúng ta sẽ lấy đó làm tài liệu để học tập, nghiên cứu. Đó là công lao, trí tuệ của người viết kết tinh ở trong đó, sao có thể gọi là của chung được. Thời nào đi học mà không mất tiền. Những cách lý giải để biện minh cho việc sử dụng giáo trình không chính thống là sai hoàn toàn. Thậm chí là không hiểu biết gì về việc sử dụng học liệu ở các trường đại học hiện nay".
PGS .TS Phạm Ngọc Trung cho rằng đừng vì tiếc tiền mà sử dụng tài liệu không chính thống, bởi có thể nội dung trong các tài liệu này có thể bị sai lệch (Ảnh: NVCC).
Trên cương vị là một người viết giáo trình, PGS.TS Phạm Ngọc Trung cho biết, ông cũng đã từng bắt gặp rất nhiều lần những cuốn giáo trình do chính ông độc lập viết hoặc chủ biên bị photo, in ấn lậu.
"Tất nhiên là tôi chỉ nhắc nhở các sinh viên của mình thôi, vì tôi thấy rất nhiều nội dung bị sai lệch đi trong các cuốn giáo trình đó. Thực ra việc giáo trình tài liệu bị sao chép thì quá nhiều rồi. Nhưng đó là những vấn đề bên ngoài nhà trường, chỉ có các cơ quan thanh tra, của những cơ quan ban ngành khác. Tôi cũng chỉ phàn nàn thôi chứ cũng không có đủ thời gian để kiện tụng, thắc mắc. Còn chúng tôi viết giáo trình không phải là vì tiền, có những cái viết ra không bán cơ mà. Chúng tôi viết sách là vì khoa học", PGS.TS Phạm Ngọc Trung bộc bạch.
Theo PGS.TS Phạm Ngọc Trung, nếu không đủ tiền mua giáo trình chính thống với giá cao, sinh viên hoàn toàn có thể mượn tại thư viện của trường hoặc thời điểm hiện tại, trường đại học nào cũng đã số hóa những giáo trình, tài liệu tham khảo ở các thư viện số, thư viện điện tử. Chưa kể, những giáo trình photo, in ấn lậu khó có thể bảo đảm chất lượng tuyệt đối bởi không có khâu kiểm duyệt nội dung. Về mặt phẩm chất đạo đức, việc sử dụng tài liệu photo, không chính thống đã vô tình ủng hộ cho những cái xấu, cái lậu lĩnh, những hành vi vi phạm pháp luật.
"Chúng ta là những sinh viên đã đi học tới trình độ đại học rồi, nên tiếp cận với những tài liệu chính thống tài liệu tốt. Đừng chỉ vì tiếc mấy đồng bạc mà hạ thấp giá trị của mình, tiếp tay cho những người in ấn trái phép", nguyên Trưởng khoa Văn hóa & Phát triển bộc bạch.
Về giải pháp để giảm thiểu được tình trạng giáo trình photo đang ngày càng thâm nhập sâu vào giảng đường, PGS.TS Phạm Ngọc Trung cho biết, điều quan trọng nhất là phải thay đổi được nhận thức của sinh viên. Khi sinh viên nâng cao được nhận thức, không sử dụng thì những cửa hàng photo tự nhiên sẽ không còn xuất hiện những giáo trình photo.
Bên cạnh đó, ông Trung cho rằng, để giải quyết dứt điểm, Bộ Giáo dục, lãnh đạo các trường, học viện nên có những công văn, giấy tờ, kiến nghị các cơ quan chức năng vào cuộc, nghiêm khắc xử lý những trường hợp vi phạm. Bởi những người giảng viên dù có muốn cũng chỉ có thể khuyên bảo sinh viên, không thể có chức năng để giải quyết vấn đề này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!