Nhằm tiếp tục tôn vinh, quảng bá và giới thiệu những nét đặc sắc, độc đáo giá trị của bảo vật đến đông đảo công chúng trong và ngoài nước, ngày 28/7/2024, Bộ Thông tin và Truyền thông, Tổng công ty Bưu điện Việt Nam phát hành bộ tem "Bảo vật quốc gia (bộ 3): Đồ gốm" gồm 4 mẫu, giới thiệu các hiện vật: Bình gốm Đầu Rằm; Bộ Sưu tập bình gốm đất nung Long Thạnh; Bình gốm Nhơn Thành; Thống gốm hoa nâu.
Mẫu 4-1: Bình gốm Đầu Rằm
Bình gốm Đầu Rằm (hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh) được công nhận là Bảo vật Quốc gia đợt 7 - tháng 12/2018. Bình gốm được phát hiện vào năm 1998 tại khu di chỉ khảo cổ học Đầu Rằm (xã Hoàng Tân, thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh), là hiện vật gốc độc bản có hình dáng chiếc gùi tre duy nhất của thời đại đồng thau sơ kỳ được phát hiện trong khảo cổ học, được làm từ đất sét, nung ở nhiệt độ khoảng 700-800oC, xương gốm màu xám đen làm bằng đất sét pha vụn vỏ nhuyễn thể, áo gốm màu đỏ sẫm làm bằng đất sét mịn pha bột thổ hoàng. Các nhà nghiên cứu đều nhận định Bình gốm Đầu Rằm thuộc giai đoạn muộn của Văn hóa Phùng Nguyên, có niên đại cách ngày nay hơn 3000 năm.
Mẫu 4-2: Bộ Sưu tập bình gốm đất nung Long Thạnh
Bộ Sưu tập bình gốm đất nung Long Thạnh (đang lưu giữ tại Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi) được công nhận là Bảo vật Quốc gia đợt 7 - tháng 12/2018. Đây là những di vật trong di tích Long Thạnh - một di tích tiền Sa Huỳnh, có giá trị nổi bật đánh dấu giai đoạn phát triển từ tiền Sa Huỳnh lên đỉnh cao của văn hóa Sa Huỳnh, được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm và nghiên cứu, đặc biệt là nghiên cứu về mỹ thuật trang trí của các loại hình đồ gốm này. Mười tám bình gốm đất nung hình lọ hoa được làm bằng kỹ thuật nặn tay kết hợp dải cuộn với chất liệu đất sét được lọc kỹ pha cát mịn, xương gốm mỏng tương đối chắc, áo gốm màu đỏ, kiểu dáng thanh thoát, hoa văn trang trí phong phú tạo được phong cách riêng. Vì vậy, bộ sưu tập 18 bình gốm đất nung có giá trị đặc sắc về nghệ thuật tạo hình và trang trí mỹ thuật, phản ánh sự khéo léo tài hoa của cư dân Sa Huỳnh, Long Thạnh, Quảng Ngãi cũng như sự phát triển của nghề thủ công làm gốm đất nung của cộng đồng cư dân trong thời kỳ tiền sử.
Mẫu 4-3: Bình gốm Nhơn Thành
Bình gốm Nhơn Thành (đang được lưu giữ tại Bảo tàng thành phố Cần Thơ) được công nhận là Bảo vật Quốc gia đợt 7 - tháng 12/2018. Bình gốm được phát hiện ở di chỉ Nhơn Thành còn trong tình trạng nguyên vẹn, là tiêu bản bình có vòi còn nguyên vẹn nhất trong Văn hóa Óc Eo. Hiện vật đã phản ánh được sự hội tụ, kết tinh đỉnh cao của kỹ thuật thủ công chế tác gốm, cũng như tư duy thẩm mỹ độc đáo, có sự kết hợp từ sự giao thoa văn hóa, tôn giáo giữa văn hóa bản địa của cư dân Óc Eo ở đồng bằng sông Cửu Long với bên ngoài (Ấn Độ) giữa vào giữa thiên niên kỷ I, từ đó tạo ra sản phẩm đồ gốm đặc sắc riêng có, trở thành một nét đặc trưng nổi bật của văn hóa giai đoạn này. Với nguồn gốc rõ ràng, giá trị thẩm mỹ cao, bình gốm có vòi Nhơn Thành không chỉ là một di vật tiêu biểu, quý hiếm của nền văn hóa Óc Eo, mà còn là một sản phẩm văn hóa vật chất quan trọng, minh chứng cho một giai đoạn lịch sử phát triển rực rỡ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng, đất Nam Bộ nói chung.
Mẫu 4-4: Thống gốm hoa nâu
Thống gốm hoa nâu (hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia) được công nhận là Bảo vật Quốc gia đợt 5 - tháng 12/2016. Di vật hiện vật độc đáo điển hình được phát hiện tại khu di tích đền Trần, đây là khu di tích lịch sử quan trọng của quốc gia có nhiều dấu ấn văn hóa, lịch sử thế kỷ XIII - XIV, là quê hương cũng là kinh đô thứ hai của Vương triều Trần - Vương triều Phong kiến thịnh trị và vẻ vang nhất trong suốt tiến trình lịch sử dân tộc. Thống gốm được tạo dáng một bông sen nở 8 cánh, trong mỗi cánh dọc thân là một cành hoa sen gồm 3 bông hoa sen nở xòe hết cỡ, 4 lá sen cách đều. Cành hoa sen này được cắm vào một bình có chân đế cao. Thống gốm hoa nâu có dáng chắc khỏe, cốt gốm dầy, chất đất thô xốp, trong lòng để mộc không thấy có tráng men, họa tiết trang trí theo lối khắc vẽ thành đường nền rồi dùng màu nâu lấy từ đất đỏ, tô vẽ thành mảng. Sau cùng mới phủ tráng một lớp men vàng ngà.
Hình ảnh các Bảo vật đã được Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Bảo tàng Thành phố Cần Thơ, Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia cung cấp và cho phép sử dụng để giới thiệu trên tem bưu chính.
Bộ tem có khuôn khổ tem 37 x 37 (mm), có giá mặt lần lượt là 4000 đồng, 4000 đồng, 4000 đồng, 6000 đồng, do họa sỹ Nguyễn Du (Tổng công ty Bưu điện Việt Nam) thiết kế, được cung ứng trên mạng lưới Bưu chính từ ngày 28/7/2024 đến ngày 30/06/2026.
Bảo vật quốc gia là hiện vật hàm chứa giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật lớn đối với quốc gia. Mỗi bảo vật quốc gia là một di sản quý giá chứa đựng những thông điệp của quá khứ, tinh hoa của nền văn hóa Việt Nam phong phú, đa dạng, giàu bản sắc, phản ánh lịch sử văn hóa lâu đời, truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Bảo vật quốc gia do Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia thẩm định và trình Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận, được bảo vệ và bảo quản theo chế độ đặc biệt, giúp di sản được gìn giữ trao truyền cho thế hệ sau.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!