Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em

Từ ngày 1/6 - 23/6, Khoa Nội tiết Bệnh viện Nguyễn Tri Phương tổ chức chương trình “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ em”. Chương trình nhằm mục đích phát hiện kịp thời những trẻ em gặp vấn đề chậm tăng trưởng chiều cao. Đồng thời, chương trình sẽ cung cấp kiến thức và hướng dẫn cho phụ huynh cách chăm sóc, theo dõi quá trình tăng trưởng và phát triển của trẻ.

Đây là năm thứ 8 liên tiếp bệnh viện tổ chức chương trình này. Theo đó, tất cả các trẻ em chưa dậy thì ở khu vực TP Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận đều có thể đăng ký để được sắp xếp tầm soát theo lịch phù hợp trong thời gian diễn ra chương trình.

Bắt đầu được triển khai từ năm 2017, tính đến nay, chương trình đã tầm soát miễn phí cho khoảng 2400 trẻ. Tổng số trẻ được chẩn đoán thiếu hormone tăng trưởng là hơn 200 trẻ. Năm nay, chương trình dự kiến sẽ tiếp nhận khoảng 300 trẻ đến thăm khám với 8 buổi khám trong 4 tuần.

Khi đến khám, phụ huynh sẽ được hướng dẫn để điền các thông tin cá nhân cần thiết của trẻ và trẻ sẽ được đo chiều cao và cân nặng tại thời điểm thăm khám. Các bác sĩ tư vấn và thăm khám sẽ thu thập một số thông tin chi tiết về bệnh sử của trẻ cũng như gia đình, bao gồm:

- Tiền sử lúc mang thai và lúc sinh của bé

- Cân nặng và chiều cao của trẻ lúc sinh

- Số đo chiều cao của những thành viên khác trong gia đình

- Tiền sử bệnh lý (chậm phát triển) của các thành viên khác trong gia đình (nếu có).

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể cần thêm các thông tin về quá trình tăng trưởng của trẻ trong vòng 6 tháng hoặc lâu hơn để đánh giá tốc độ phát triển của trẻ. Do đó, các bậc phụ huynh khi đưa trẻ đến khám cần ghi nhớ và chuẩn bị các thông tin liên quan để cung cấp cho bác sĩ, phục vụ tốt hơn cho quy trình thăm khám.

Theo dõi chiều cao của trẻ là cách để phụ huynh sớm phát hiện trẻ có vấn đề chậm tăng trưởng

Các trường hợp nghi ngờ chậm phát triển chiều cao sẽ được bác sĩ chỉ định chụp X- quang xương bàn tay, đánh giá tuổi xương để hỗ trợ chẩn đoán.

BS. CKII. Võ Đức Chiến - Giám đốc Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho biết: “Tầm soát chậm tăng trưởng chiều cao miễn phí cho trẻ là chương trình mang dấu ấn của bệnh viện Nguyễn Tri Phương. Nhờ chương trình mà nhiều bậc phụ huynh quan tâm hơn đến sự phát triển chiều cao của con, đặc biệt là biết đến nguyên nhân chậm cao do thiếu hormone tăng trưởng chứ không đơn thuần chỉ là vấn đề dinh dưỡng hay yếu tố di truyền. Tuy tỷ lệ trẻ chậm cao do thiếu hormone tăng trưởng trong cộng đồng là rất thấp, nhưng nhờ chương trình mà nhiều trẻ trong diện nghi ngờ được phụ huynh cho đi tầm soát sớm và số lượng đáng kể trẻ đã được phát hiện chậm cao do thiếu hormone tăng trưởng mỗi năm thông qua chương trình. Do đó, bệnh viện vẫn duy trì chương trình thường niên vào mỗi dịp hè để tiện cho trẻ và phụ huynh sắp xếp thời gian phù hợp”.

Chậm tăng trưởng chiều cao có thể hiểu là tình trạng xảy ra khi tốc độ phát triển của trẻ không đạt được các mốc về chiều cao bình thường đối với từng độ tuổi. Thông thường, trẻ có tầm vóc thấp được định nghĩa là trẻ có chiều cao dưới -2SD so với trẻ cùng tuổi, giới tính, chủng tộc.

Tại Việt Nam, có một thực tế là trẻ thường chỉ được cha mẹ phát hiện chậm cao khi đến tuổi đi học, tức khi có điều kiện so sánh chiều cao với các bạn đồng trang lứa. Đôi khi, tình trạng chậm cao của trẻ cũng có thể được phát hiện tình cờ khi trẻ đi khám một bệnh lý khác.

Nếu một đứa trẻ trông thấp bé hơn so với những đứa trẻ khác đồng trang lứa thì khả năng cao chúng đang gặp phải một vấn đề về tăng trưởng, hoặc ngay cả những trẻ có chiều cao ở mức bình thường cũng có thể được chẩn đoán là chậm tăng trưởng nếu tốc độ phát triển của trẻ có dấu hiệu chậm lại rõ rệt.

Các yếu tố ảnh hưởng chiều cao thường được phân thành các nhóm lớn gồm: di truyền, các yếu tố môi trường, dinh dưỡng, bệnh lý mạn tính và các nguyên nhân liên quan bệnh lý nội tiết.

Trong đó, yếu tố di truyền là không thể thay đổi được. Riêng trường hợp chậm tăng trưởng do thiếu GH (nằm trong nhóm các nguyên nhân liên quan bệnh lý nội tiết), theo thống kê, trên thế giới, ước tính chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 1/3000 - 1/4.000 nhưng đây là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em và rất khó nhận biết. Nếu không được điều trị, trẻ thiếu GH có chiều cao trung bình chỉ từ 135 - 145 cm, thấp hơn so với chiều cao tối đa có thể đạt được.

Tại TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương đã chẩn đoán và điều trị thành công cho hàng trăm trường hợp chậm tăng trưởng do thiếu GH. Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp trẻ đến khám tại bệnh viện, phụ huynh cũng đã cho trẻ điều trị và can thiệp dinh dưỡng trước đó nhưng không có sự cải thiện. Khi được xác định đúng nguyên nhân gây chậm cao do thiếu GH và tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ, trẻ được cải thiện chiều cao đáng kể.

Về bệnh lý chậm tăng trưởng do thiếu GH ở trẻ

GH là một hormone được sản xuất bởi tuyến yên (pituitary gland) trong não và có tác dụng giúp trẻ phát triển. GH đóng vai trò quan trọng lên sự phát triển của hệ cơ xương, có ảnh hưởng đến chiều cao của mỗi người; đồng thời GH còn tác động lên chức năng chuyển hóa của cơ thể bao gồm sự phân bố mỡ, chuyển hóa lipid, sự tổng hợp prorein, cacbohydrate, sức cơ và hệ tim mạch.

Thiếu GH là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến chậm tăng trưởng chiều cao ở trẻ. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể gặp vấn đề về sản xuất và phóng thích GH không đủ.

Thiếu GH có thể do bẩm sinh hoặc mắc phải do tổn thương tuyến yên, chấn thương đầu, u não hoặc nhiễm trùng dạng viêm màng não và viêm não… Thiếu GH có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào. Trong một số trường hợp, việc thiếu GH không xác định được nguyên nhân.

Trẻ được chẩn đoán chậm tăng trưởng do thiếu GH được chỉ định bổ sung GH. Mục tiêu của việc điều trị này là để thay thế sự thiếu hụt GH để đảm bảo sự phát triển chiều cao tối ưu, các hoạt động chuyển hóa và tình trạng sức khỏe nói chung.

Sau 3 - 6 tháng điều trị, trẻ sẽ được đo lại chiều cao và xét nghiệm máu để đánh giá kết quả và điều chỉnh liều thuốc nếu cần. Trẻ đáp ứng với điều trị sẽ có thể tăng chiều cao 8-12 cm/năm.

Khi đến tuổi dậy thì, trẻ sẽ được đánh giá lại xem có tiếp tục bổ sung GH hay không. Để việc điều trị GH đạt hiệu quả, cần điều trị đúng thời điểm, đúng liều lượng, tốt nhất trong khoảng độ tuổi 4 - 13 tuổi. Nếu qua thời gian này, các sụn xương của trẻ đóng lại, dùng hormone tăng trưởng không còn tác dụng lên chiều cao.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định tiêm GH đối với những trẻ bị chậm tăng trưởng do nhiều bệnh lý khác như: nhỏ so với tuổi thai, hội chứng Turner, bệnh thận mạn…

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!