Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone (16/9) do Liên hợp quốc khởi xướng từ năm 1994. Đây là dịp để các quốc gia trên thế giới tăng cường nhận thức và có những hành động thiết thực bảo vệ tầng ozone, giữ gìn môi trường sống của nhân loại vì sự phát triển bền vững. Việt Nam là một trong số những quốc gia có trách nhiệm và luôn chủ động, tích cực trước yêu cầu cấp thiết này.
Bảo vệ tầng ozone có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động sản xuất, sinh hoạt của con người trên hành tinh. Việt Nam đã sớm phê chuẩn tham gia công ước Vienna về bảo vệ tầng ozone, Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone.
Tầng ozone (Ảnh: Earth.org)
Việt Nam cũng là quốc gia thành viên luôn có nhiều hoạt động tích cực, hiệu quả, thể hiện trách nhiệm trong việc tham gia bảo vệ tầng ozone. Mới đây, ngày 11/6/2024, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 496/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát.
Phấn đấu đến năm 2045 giảm phát thải 11,2 triệu tấn CO2 tương đương
Kế hoạch được tích hợp nội dung làm mát bền vững để triển khai thực hiện đồng bộ các cam kết quốc tế, sáng kiến ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ tầng ozone và làm mát bền vững mà Việt Nam đã tham gia.
Về quản lý, loại trừ các chất được kiểm soát: Thực hiện tốt cam kết không sản xuất, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất và tiêu thụ các chất, sản phẩm, thiết bị có chứa hoặc sản xuất từ các chất bromochloromethane, CTC, CFC, halon, HBFC, methyl chloroform, HCFC 141b và HCFC-141b trộn sẵn trong polyol; không nhập khẩu và xuất khẩu các chất HCFC khác từ năm 2024.
Việt Nam đặt mục tiêu không tăng lượng tiêu thụ, sản xuất các chất HFC kể từ năm 2024 so với mức tiêu thụ cơ sở và thực hiện giảm dần lộ trình, tiến tới giảm 80% lượng tiêu thụ các chất HFC từ năm 2045.
Chỉ nhập khẩu, sử dụng chất methyl bromide cho mục đích khử trùng và kiểm dịch hàng xuất khẩu. Giảm dần lượng tiêu thụ cho các chất HFC và duy trì ở mức 20% lượng tiêu thụ cơ sở từ năm 2045.
Về quản lý sản phẩm, thiết bị sử dụng các chất HCFC và HFC: Các sản phẩm, thiết bị được sản xuất, nhập khẩu sử dụng các chất được kiểm soát có GWP được giảm theo lộ trình, cải thiện hiệu suất năng lượng trung bình của thiết bị sản xuất và nhập khẩu sử dụng chất được kiểm soát vào năm 2030, phấn đấu đạt 50% so với năm 2022.
Về quản lý vòng đời các chất được kiểm soát: Các kỹ thuật viên thực hiện hoạt động lắp đặt, vận hành, bảo dưỡng và sửa chữa sản phẩm, thiết bị có chứa các chất được kiểm soát có văn bằng, chứng chỉ, chứng nhận phù hợp theo quy định. Các chất được kiểm soát thu gom, lưu giữ, vận chuyển, tái sử dụng và tái chế đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. Sau khi tái chế nếu không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật sẽ được xử lý để tiêu hủy theo quy định. Phổ biến và nhân rộng các mô hình về cơ chế tạo tín chỉ carbon từ hoạt động tái chế và xử lý các chất được kiểm soát.
Một nền nông nghiệp xanh và sạch cũng góp phần bảo vệ tầng ozone. (Ảnh: Nguyễn Vinh Quang)
Về làm mát bền vững: Các yêu cầu về giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị và chống chịu với nắng nóng cực đoan được nghiên cứu, lồng ghép trong các chương trình phát triển đô thị cấp quốc gia, cấp tỉnh, kế hoạch hành động ứng phó với biến đổi khí hậu của quốc gia và từng địa phương, quy hoạch tỉnh và các quy hoạch chuyên ngành có liên quan của tỉnh. Hoạt động làm mát bền vững được triển khai thực hiện tại các đô thị đặc biệt, đô thị loại I và loại II.
Các công trình xây dựng mới đạt chứng nhận công trình xanh, công trình hiệu quả năng lượng trong thiết kế, xây dựng và vận hành; tòa nhà xây dựng mới đạt tiêu chuẩn kỹ thuật trong thiết kế, xây dựng đáp ứng mức cân bằng về năng lượng (NZEB); tăng diện tích cây xanh bình quân trên mỗi người dân đô thị. Phổ biến và nhân rộng các mô hình về chất làm mát bền vững, mô hình kinh doanh dịch vụ làm mát tại các khu đô thị, khu dân cư, tòa nhà văn phòng, thương mại và công trình công cộng.
6 nhiệm vụ trên lộ trình loại trừ chất làm suy giảm tầng ozone
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, các bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường, Công thương, Khoa học và Công nghệ, Tài chính, Xây dựng, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Lao động - Thương binh và Xã hội, Công an, Giáo dục và Đào tạo phối hợp cùng Uỷ ban nhân dân các tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương, các tổ chức, doanh nghiệp có hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, sở hữu thiết bị, sản phẩm có chứa hoặc sản xuất từ các chất được kiểm soát, thu gom, tái chế, tái sử dụng và xử lý các chất được kiểm soát, triển khai 6 nhiệm vụ chính, gồm:
Xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách
Nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ
Đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
Tuyên truyền, phổ biến kiến thức và nâng cao nhận thức
Hợp tác song phương và đa phương, huy động nguồn lực
Giám sát, đánh giá
Phát triển điện gió, tạo nguồn năng lượng sạch cũng là một giải pháp mang tính dài hạn và chiến lược của Việt Nam. (Ảnh: Quang Praha)
Trong đó, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ để tạo sự phát triển bền vững là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Nhiệm vụ này sẽ tập trung vào triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ làm mát tiên tiến sử dụng các chất thay thế có GWP thấp, ưu tiên các chất có nguồn gốc tự nhiên hoặc có GWP bằng "0".
Nghiên cứu, hướng dẫn áp dụng các phương pháp tối ưu về làm mát thụ động, tăng hiệu quả sử dụng năng lượng quy hoạch, thiết kế và xây dựng công trình. Nghiên cứu, xây dựng thí điểm hệ thống cảm biến quan trắc nhiệt, bản đồ nhiệt đô thị, bản đồ tiêu thụ năng lượng và phát thải carbon theo thời gian thực ở một số đô thị, đồng thời tích hợp dữ liệu vào hệ thống cơ sở dữ liệu môi trường chung của đô thị trên nền tảng Hệ thống Quản lý thông tin địa lý (GIS) hoặc trên nền tảng công nghệ hiện đại khác.
Nghiên cứu sử dụng các công nghệ, biện pháp xử lý kiểm dịch thực vật hoặc các hóa chất thân thiện với khí hậu thay thế chất methyl bromide trong khử trùng và kiểm dịch hàng xuất khẩu; nghiên cứu chuyển đổi công nghệ không sử dụng các chất HCFC, HFC trong chế biến, bảo quản thủy sản.
Việt Nam tham gia Liên minh Tăng cường hiệu quả làm mát do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc khởi xướng, Sáng kiến về quản lý vòng đời các chất Fluorocarbon do Nhật Bản khởi xướng và tham gia Cam kết Làm mát toàn cầu để cùng cộng đồng quốc tế thực hiện các mục tiêu giảm phát thải toàn cầu thông qua các hoạt động làm mát bền vững.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!