Các phản ứng thông thường và hiếm gặp sau tiêm chủng

Trước thực tế đó, phóng viên đã có cuộc trao đổi với GS.TS Nguyễn Trần Hiển - Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương (Bộ Y tế) về nguy cơ và các phản ứng sau tiêm chủng cũng như lợi ích của việc tiêm vaccine.

- Hiện nay, nhiều cha mẹ và người dân đều băn khoăn, lo lắng trước những phản ứng sau tiêm chủng của trẻ, Viện trưởng có thể cho biết cụ thể về nguy cơ của việc tiêm vaccine, các phản ứng thông thường và hiếm gặp sau tiêm chủng?

- GS.TS Nguyễn Trần Hiển: Mục tiêu của tiêm chủng để bảo vệ cá nhân và cộng đồng khỏi các bệnh truyền nhiễm phòng được bằng vaccine. Mặc dù vaccine là an toàn, nhưng không phải hoàn toàn không có nguy cơ. Phản ứng sau tiêm chủng có thể sẽ xuất hiện sau khi sử dụng vaccine. Hầu hết các trường hợp phản ứng sau tiêm chủng nặng chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên với bệnh lý sẵn có của trẻ.

Một số trường hợp phản ứng có thể do vaccine hoặc do sai sót trong việc bảo quản, vận chuyển, sử dụng, chỉ định và tiêm chủng vaccine.

Vaccine thường được tiêm chủng trong thời gian đầu đời khi trẻ cũng thường mắc các bệnh truyền nhiễm và các bệnh khác, trong đó có cả những bệnh tật hay tình trạng thần kinh bẩm sinh. Do đó, có thể gặp rất nhiều sự kiện trùng hợp ngẫu nhiên; trong đó có cả tử vong được cho là do vaccine
do có liên quan với thời điểm sau tiêm chủng.

Phản ứng sau tiêm chủng là bất kỳ sự kiện sức khỏe nào xảy ra sau tiêm chủng và được phân loại thành phản ứng phổ biến, nhẹ hoặc phản ứng hiếm gặp, nghiêm trọng. Hầu hết các phản ứng vaccine là nhẹ và tự khỏi. Phản ứng nghiêm trọng là rất hiếm gặp. Phản ứng tại chỗ (bao gồm đau, sưng hoặc đỏ tại chỗ tiêm) có thể chiếm khoảng 10% số đối tượng đã được tiêm chủng và phản ứng hệ thống (như là sốt) cũng chiếm khoảng 10% đối tượng được tiêm chủng.

Một phản ứng sau tiêm được coi là nghiêm trọng nếu nó gây ra tử vong, đe dọa tính mạng, đòi hỏi phải nhập viện điều trị hoặc kéo dài thời gian nằm viện, làm kéo dài hoặc đáng kể tình trạng khuyết tật/tàn tật, hoặc đã phải can thiệp để ngăn chặn tổn thương vĩnh viễn. Sốc phản vệ là một sự kiện nghiêm trọng và đe dọa tính mạng. Hầu hết các phản ứng vaccine nặng và hiếm gặp (động kinh, giảm tiểu cầu, hội chứng giảm trương lực, giảm phản xạ, khóc thét kéo dài) không thành bệnh mãn tính.

- Vaccine Qinvaxem bắt đầu được tiêm lại cho trẻ vào tháng 10/2013. Ông có thể cho biết về tình hình triển khai tiêm loại vaccine này cũng như các phản ứng sau tiêm đã được ghi nhận?

- GS.TS Nguyễn Trần Hiển: Tháng 10/2013, có 15 tỉnh, thành phố đã triển khai tiêm lại vaccine
Quinvaxem và dự kiến trong tháng 11 sẽ triển khai tiêm vaccine này trên cả nước.

Cụ thể các phản ứng tại chỗ (sưng, đỏ, đau) là 0,03%; sốt cao trên 38,5 độ C là 0,18%; tím tái 0,03%; khó thở 0,01%; quấy khóc 0,05%, co giật 0,02%... Như vậy, phản ứng nhẹ do vaccine là phổ biến và không cần điều trị đặc biệt. Phản ứng vaccine nghiêm trọng rất hiếm gặp và cần phải điều trị kịp thời bởi nhân viên y tế có trình độ.

- Thời gian qua, Chương trình tiêm chủng mở rộng tại Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Viện trưởng có thể cho biết về lợi ích của vaccine trong dự phòng các bệnh nhiễm trùng?

- GS.TS Nguyễn Trần Hiển: Vaccine là một công cụ rất hiệu quả trong dự phòng các bệnh nhiễm trùng. Hiện nay đã có gần 30 bệnh nhiễm trùng có thể dự phòng được bằng vaccine. Không giống như các can thiệp y tế khác, vaccine giúp cho dự phòng và bảo vệ sức khỏe cho con người, qua đó góp phần phát triển nguồn nhân lực.

Ngoài việc làm giảm tỷ lệ mắc bệnh, tử vong và giúp trẻ khỏe mạnh phát triển thể chất và trí não bình thường, vaccine còn giúp giảm mắc các bệnh khác, giảm số ngày ốm và nhập viện, giảm chi phí chăm sóc y tế.

Ngoài ra, tiêm chủng còn giúp bảo vệ sức khỏe cho cả người lớn như vaccine phòng cúm, phòng viêm màng não do não mô cầu, phòng ung thư gan, ung thư cổ tử cung. Như vậy, việc đầu tư cho tiêm chủng dự phòng bằng vaccine là đầu tư cho phát triển.

Chương trình tiêm chủng mở rộng ở Việt Nam được bắt đầu chính thức từ năm 1985 với việc triển khai tiêm 6 mũi vaccine cơ bản cho tất cả trẻ em dưới 1 tuổi là lao, bại liệt, bạch hầu, ho gà, uốn ván và sởi.

Trong nhiều năm liên tục tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ ở trẻ em đều đạt trên 90%. Bằng tiêm chủng vaccine, tỷ lệ mắc bệnh của nhiều bệnh nhiễm trùng có vaccine dự phòng đã giảm đi hàng chục đến hàng trăm lần.

Thông qua việc triển khai thành công chương trình tiêm chủng mở rộng và các chương trình y tế khác, Việt Nam đã giảm đáng kể tỷ lệ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi và đang tiến tới đạt được mục tiêu thứ tư của thiên niên kỷ vào năm 2015. Thành tích này của Việt Nam đã được bạn bè quốc tế ca ngợi và khâm phục.

- Trân trọng cảm ơn Viện Trưởng Nguyễn Trần Hiển.