Theo Bệnh viện y học cổ truyền Đà Nẵng, trầu không còn được biết đến với nhiều tên gọi như trầu cay, trầu lương, phù lưu đằng, lâu diệp…, là loài dây leo bám, cành hình trụ nhẵn, có khía dọc, bén rễ ở những mấu. Lá trầu mọc so le, hình tim tròn, gốc đôi khi hơi lệch, đầu nhọn, dài từ 10 đến 13cm, rộng từ 4.5 đến 9cm, hai mặt nhẵn, mặt trên sẫm bóng, gân nổi rất rõ ở mặt dưới; cuống lá có bẹ kéo dài.
Bộ phận dùng làm thuốc của cây trầu thường là lá. Lá trầu được thu hái quanh năm và được dùng tươi. Ngoài ra, rễ cây cũng được sử dụng làm dược liệu trong một số bài thuốc.
Trong Đông y, trầu không có vị cay nồng, mùi thơm hắc, tính ấm, vào các kinh: phế, tỳ, vị có tác dụng trừ phong thấp, chống lạnh, hạ khí, tiêu đờm, tiêu viêm, sát trùng.
Trầu không được dùng chữa hàn thấp nhức mỏi, đau bụng đầy hơi, vết thương nhiễm trùng có mủ sưng đau, hen suyễn khi thời tiết thay đổi, đờm nhiều khó thở, cảm mạo, bỏng, mụn nhọt, hắc lào, mày đay, ghẻ ngứa, sâu kiến đốt, viêm quanh răng, viêm tai và viêm họng. Phương thức là sắc uống với liều dùng từ 8 đến 16g một ngày. Khi dùng ngoài, có teher lấy lá trầu không tươi giã nát hoặc ngâm lá với nước để rửa.
Lá trầu không kết hợp cùng gừng sống ép lấy nước uống là bài thuốc trị ho, khó thở và đầy bụng. Nước ép lá trầu không nhỏ vào tai lại là bài thuốc chữa đau tai. Súc miệng hàng ngày với nước có dịch ép lá trầu không phòng được bệnh viêm họng và có tác dụng hỗ trợ các thuốc điều trị bệnh bạch hầu. Lá trầu không và lá ráy giã nhỏ, hơ nóng để đắp chữa sưng tấy. Bài thuốc trầu không (từ 3 đến 5 lá), hạt cau (1 hạt), phơi khô, tán bột rắc làm thuốc cầm máu. Lá trầu không (từ 2 đến 4g), nhai rồi nuốt nước chữa đau bụng lạnh dạ, tiêu chảy, nôn mửa, không tiêu. Lá vò đắp chữa hắc lào, mày đay, ghẻ ngứa, sâu kiến đốt; nếu giã nát hòa với rượu bôi lại chữa bỏng. Chú ý, phụ nữ có thai được khuyên không nên dùng bài thuốc này.
Ở Ấn Độ, lá và tinh dầu trầu không được dùng để điều trị các bệnh xuất tiết, bệnh phổi và dùng làm thuốc đắp , thuốc súc miệng và thuốc ngửi trong bệnh bạch hầu. Lá trầu không có trong thành phần chế phẩm thuốc cổ truyền Ấn Độ phối hợp với một số vị thuốc khác trị hen phế quản. Thuốc hoàn bào chế từ rễ trầu không, thủy xương bồ và sen được dùng trong 10 ngày liền từ ngày đầu hành kinh để điều trị đau bụng kinh. Ở Indonesia, lá trầu không nghiền nát có trong thành phần một số thuốc đặt âm đạo mà người phụ nữ thường dùng từ 4 đến 11 ngày sau khi sinh con.
Một số bài thuốc có trầu không trong y học dân gian:
- Chữa cảm mạo: Lá trầu không đánh gió, xát ở xương sống từ trên xuống dưới.
Chữa vết thương (2 bài thuốc):
+ Lá trầu không, lá thanh táo, lá cỏ răng cưa lượng bằng nhau, giã nát rồi đắp.
+ Lá trầu không tươi (40g) rửa sạch, đun với 2 lít nước sôi trong từ 15 đến 20 phút. Để nguội, gạn lấy nước trong, cho phèn phi (8g) vào đánh tan rồi rửa.
- Chữa bỏng: Lá trầu không phơi khô, tán bột, chiết xuất bằng phương pháp ngấm kiệt, cô thành cao đặc rồi pha chế với vaselin thành thuốc mỡ 1% bôi hàng ngày.
- Chữa mụn nhọt: Lá trầu không, lá thồm lồm, hoa dâm bụt lượng đều bằng nhau, giã nát rồi đắp.
- Chữa tiểu rắt: Rễ trầu không (hoặc thân, lá), rễ cau, mỗi vị l0g. Sắc uống ngày một thang, dùng vài ngày đến khi khỏi.
- Chữa viêm chân răng có mù: Lá trầu không nấu cao bôi.
- Chữa sai khớp, bong gân: Lá trầu không 12g, nghệ già 20g; lá cúc tần, lá xạ can, mỗi vị 12g. Giã nát, trộn với một ít giấm, bọc gạc đắp lên chỗ sưng đau, từ 2 đến 3 ngày thay băng một lần.
- Chữa vết thương, bỏng: Lá trầu không tươi, hành tươi, tỏi tươi, mỗi vị 300g; lá ớt tươi 200g, mật lợn 1 lít. Hành tỏi bỏ vỏ, cùng với trầu không, lá ớt giã nhỏ, cho nửa lít nưóc nấu kỹ, lọc từ 2 đến 3 lần, cô còn khoảng 300ml. Cho vào 1 kg đường đun thành cao lỏng rồi cho mật lợn vào canh kỹ, đựng vào lọ kín. Ngày bôi một lần.
- Thuốc xoa bóp (đánh gió) chống say nắng: Lá trầu già 5 lá, tóc rối 15g, dầu hỏa (loại dầu trắng trong) 5ml. Giã nát lá trầu, trộn với dầu hỏa, tóc rối, gói vào vải mềm. Xát lên ngưòi theo chiều dọc cơ thể từ trên xuống, chủ yếu là phần ngực bụng và thăn lưng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!
VTV.vn - Người bệnh nam, 28 tuổi, xuất hiện ho kéo dài 3 tháng, ho nhiều từng cơn, khạc đờm vàng đặc đục, tức ngực hai bên, khó thở, ra mồ hôi trộm, người mệt mỏi, ăn kém, sút cân.
VTV.vn - Bệnh viện Nội tiết Trung ương vừa tiếp nhận bệnh nhân nam (80 tuổi, trú tại Xuân Trường, Nam Định) bị biến chứng thận do đái tháo đường.
VTV.vn - Mới đây, Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện đa khoa tỉnh Phú Thọ tiếp nhận một thai phụ bị suy giáp nhưng không uống thuốc đủ liều phải nhập viện điều trị.
VTV.vn - Các bác sĩ khoa Nam học và Y học giới tính, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội vừa phẫu thuật cấp cứu thành công cho một bé trai bị thoát vị bẹn nghẹt.
VTV.vn - Trung tâm Y tế huyện Phù Ninh (Phú Thọ) vừa tiếp nhận người bệnh nữ, 35 tuổi, trong tình trạng đau nhức, nổi cục vùng âm hộ ngoài, kèm theo sốt nóng, đau bụng vùng hạ vị.
VTV.vn - Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đắk Lắk, trên địa bàn tỉnh vừa ghi nhận trường hợp mắc bệnh viêm não Nhật Bản.
VTV.vn - Độ tuổi tiêm vaccine Gardasil 9 ngừa HPV được mở rộng cho người từ 27 - 45 tuổi thay vì giới hạn từ 9 đến 26 tuổi như trước.
VTV.vn - Bộ Y tế vừa có thêm thông tin chính thức về việc tiêm chủng vaccine AstraZeneca.
VTV.vn - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ vừa tiếp nhận người bệnh nam (65 tuổi) mắc hội chứng hiếm gặp gây tổn thương da, trợt da, nổi mụn nước lan rộng toàn thân.
VTV.vn - Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm, tác nhân gây bệnh là virus Varicella Zoster, dễ bùng phát thành dịch bệnh, thường xuất hiện vào mùa Xuân - Hè.
VTV.vn - Thông tin từ Bệnh viện Bạch Mai, Trung tâm Chống độc của bệnh viện đã tiếp nhận 3 trường hợp bị ngộ độc sau khi ăn sâu ban miêu.
VTV.vn - Nam bệnh nhân 62 tuổi, được đưa vào viện cấp cứu trong tình trạng hôn mê, Glasgow 9 điểm.
VTV.vn - Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) vừa có văn bản thu hồi đối với lô thuốc nhập khẩu từ nước Đức do không có tờ hướng dẫn sử dụng bằng tiếng Việt theo quy định.
VTV.vn - Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) vừa có công văn yêu cầu làm rõ thông tin về việc phẫu thuật nhầm cho bệnh nhân tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Nam.
VTV.vn - Sáng 9/5/2024, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ tổ chức họp báo công bố thông tin trường hợp ghép thận thành công tại bệnh viện.