Nghệ nhân Hà Thị Cầu qua đời vào trưa ngày 3/3, ở tuổi 92, sau một thời gian dài lâm bệnh nặng. Lễ viếng sẽ diễn ra vào ngày 4/3 và một ngày sau đó, 5/3, bà sẽ được an táng tại nghĩa trang ở quê nhà - xã Yên Phong, huyện Yên Mô, Ninh Bình.
Nghệ nhân Hà Thị Cầu sinh năm 1921 với tên thật là Hà Thi Năm. Bà sinh ra trong một gia đình 3 đời hát xẩm và ngay từ nhỏ đã làm quen với môn nghệ thuật này. Bà cũng từng theo học ông Chánh Trương Mậu - người được coi là ông trùm xẩm ở Ninh Bình- học hát xẩm, sau trở thành người vợ thứ 18 của ông. Gia đình nghèo nên hát xẩm cũng chính là nghề kiếm sống của cả đời bà.
Tuy không biết chữ nhưng tất cả những bài hát xẩm do nghệ nhân Hà Thị Cầu hát đều do bà đặt lời. Bà chỉ thật sự dừng nghề hát xẩm 2 năm trước khi qua đời, ở tuổi 90.
Năm 1977, sau ngày thống nhất, bà viết bài Theo Đảng trọn đời. Sau đó bà đã được tham dự nhiều hội diễn văn nghệ quần chúng toàn quốc, đoạt được nhiều huy chương vàng, giải thưởng đặc biệt. Năm 1981 -1982, bà được Nhạc viện Hà Nội mời tham gia phụ trách chương trình nghệ thuật chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V. Bà đã nhận được bằng khen năm 1998 của Đài Tiếng nói Việt Nam và giải đặc biệt "Nghệ nhân hát chèo tỉnh Ninh Bình" trong Liên hoan trích đoạn tuồng chèo hay toàn quốc.
Bước vào tuổi 90, bà kết thúc công việc hát rong của mình. Hoàn cảnh khó khăn của gia đình bà đã được đề cập nhiều trên các phương tiện truyền thông và đã nhận được nhiều sự ủng hộ tích cực của nhiều người hảo tâm. Những làn điệu xẩm cùng giọng hát của bà là những di sản quý giá còn lại của nghệ thuật xẩm. Bà đã được Hội văn nghệ dân gian Việt Nam tổ chức trao tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian vào ngày 25 tháng 12 năm 2004 và đã được Nhà nước Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú.
Năm 2008, Nghệ nhân Hà Thị Cầu đã nhận được giải thưởng Đào Tấn, giải thưởng cho những đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật dân tộc. Mặc dù những giải thưởng và danh hiệu, nhưng cuộc sống của bà vẫn vô cùng khổ cực. Đến cuối đời, bà vẫn chưa một ngày thoát khỏi cảnh nghèo khó và gia đình bà Cầu thuộc diện những hộ dân nghèo nhất xã Yên Phong..
|