Dịch sốt xuất huyết Dengue tiếp tục diễn biến phức tạp trên toàn cầu. Năm 2024, thế giới ghi nhận gần 15 triệu ca mắc, tập trung nhiều tại Brazil và các nước Đông Nam Á. Bước sang năm 2025, chỉ trong 7 tháng đầu năm đã có gần 4 triệu ca sốt xuất huyết và gần 3.000 trường hợp tử vong, tương đương khoảng 13 ca tử vong mỗi ngày.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định bệnh sốt xuất huyết Dengue là 1 trong 10 mối đe dọa về sức khỏe hàng đầu của nhân loại. Ước tính một nửa dân số thế giới nằm trong vùng có nguy cơ mắc phải sốt xuất huyết Dengue.
Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia chịu ảnh hưởng nặng của bệnh sốt xuất huyết Dengue. Theo thống kê của Bộ Y tế, từ đầu năm đến hết tháng 10, cả nước ghi nhận 135.515 ca mắc và 26 trường hợp tử vong; số mắc tăng 28,1% và số tử vong tăng 5 ca so với cùng kỳ năm 2024. Riêng khu vực phía Nam có 103.601 ca, chiếm hơn 76% tổng số ca toàn quốc; TP Hồ Chí Minh ghi nhận hơn 48.053 ca mắc và 16 trường hợp không qua khỏi.
Các chuyên gia cảnh báo nhiều yếu tố đang thúc đẩy nguy cơ bùng phát dịch, trong đó biến đổi khí hậu là nguyên nhân đáng chú ý. Sau các đợt bão và mưa lũ, môi trường ẩm đọng tạo điều kiện cho muỗi truyền bệnh sinh sôi, khiến dịch lan rộng nhanh hơn.
Việt Nam là "điểm nóng" của sốt xuất huyết Dengue
Tại Hội nghị khoa học toàn quốc về Sốt xuất huyết Dengue 2025 vừa diễn ra tại TP Hồ Chí Minh, PGS.TS.BS. Nguyễn Vũ Trung, Viện Trưởng Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh đánh giá Việt Nam là một trong những khu vực "nóng" sốt xuất huyết Dengue trên toàn cầu.
"Căn bệnh diễn biến ngày càng khó lường, không còn theo mùa mà kéo dài quanh năm. Thực tế này đòi hỏi một chiến lược dự phòng, giám sát, điều trị và truyền thông một cách toàn diện, có sự phối hợp đa ngành", PGS. TS. Nguyễn Vũ Trung nhấn mạnh.
PGS.TS.BS. Nguyễn Vũ Trung, Viện Trưởng Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh phát biểu tại Hội nghị.
Báo cáo tại hội nghị, TS. BS. Ngũ Duy Nghĩa, Trưởng khoa Kiểm soát Bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, cho biết bản đồ phân bố bệnh sốt xuất huyết Dengue ở Việt Nam vẫn tập trung chủ yếu tại khu vực phía Nam. Tuy nhiên, những năm gần đây, bệnh có xu hướng dịch chuyển khi lan rộng ra miền Bắc.
"Trước đây, các tỉnh như Tuyên Quang, Sơn La và Hải Phòng rất ít ghi nhận ca bệnh, nhưng trong giai đoạn 2021-2023, những địa phương này đã ghi nhận từ vài ngàn đến vài chục ngàn ca mắc", TS Nghĩa nói.
Số ca mắc và ca tử vong do bệnh sốt xuất huyết Dengue ở Việt Nam theo từng khu vực. (Ảnh: Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương)
Về cơ cấu nhóm tuổi mắc bệnh, tại khu vực phía Nam, trước năm 2022, nhóm trên 15 tuổi chiếm 70-80% tổng số ca. Thế nhưng trong những năm gần đây, tỷ lệ người trưởng thành mắc bệnh tiếp tục tăng, cho thấy sự thay đổi trong động lực truyền bệnh. Diễn biến này được cho là liên quan đến mức miễn dịch nền của cộng đồng, tốc độ đô thị hóa, dòng di cư lao động tại các khu công nghiệp và biến động dân số.
"Tỷ lệ người bệnh trên 15 tuổi đã tăng từ 18% (năm 1999) lên 53% (năm 2022), cho thấy sốt xuất huyết Dengue là nguy cơ với mọi lứa tuổi chứ không chỉ riêng trẻ em", TS. Nghĩa nói.
Ở khu vực phía Bắc, số ca mắc chủ yếu rơi vào nhóm người lớn, song xu hướng trẻ hóa đã bắt đầu xuất hiện trong vài năm gần đây. Miền Trung ghi nhận sự gia tăng ở nhóm trưởng thành, trong khi Tây Nguyên ít biến động hơn so với các vùng còn lại.
Phân bố theo nghề nghiệp cũng phản ánh đặc điểm dịch tễ của Việt Nam. Học sinh, sinh viên, lao động tự do, nhân viên văn phòng và công nhân là những nhóm ghi nhận số ca cao, liên quan đến môi trường sinh hoạt, điều kiện làm việc, nơi cư trú và mức độ tiếp xúc với khu vực có dịch.
Diễn biến của dịch ngày càng phức tạp.
Lý giải về các nguyên nhân thúc đẩy bùng phát bệnh sốt xuất huyết Dengue, TS. Nghĩa cho biết có 6 yếu tố chính, gồm: bản chất của bệnh, biến đổi khí hậu toàn cầu, bùng nổ giao thương đi lại, đô thị hoá thiếu kiểm soát, giảm quan tâm, ổ chứa vector phức tạp.
"Yếu tố biến đổi khí đậu, đặc biệt sau tình hình mưa, lũ kéo dài là một nguyên nhân lớn khiến cho tình hình bệnh sốt xuất ngày càng diễn biến phức tạp", TS. Nghĩa nhận định.
TS. Nghĩa lấy ví dụ về trường hợp số ca bệnh bệnh sốt xuất huyết Dengue sau lũ lụt ở Brazil. Năm 2023, tại Brazil có 1.649.144 ca mắc sốt xuất huyết Dengue, 1.179 ca tử vong. Đến cuối tháng 6/2024, số ca tăng vọt lên 6.148.161 với 4.207 ca tử vong.
"Mưa lũ có thể tạo môi trường thuận lợi cho muỗi truyền bệnh sinh sôi, kéo theo dịch lan nhanh", TS. Nghĩa nói.
Cần chủ động kiểm soát dịch
Trong khuôn khổ hội nghị, ThS. Đỗ Kiến Quốc, khoa Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh tật, Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh, cho biết Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có mức lưu hành sốt xuất huyết cao do hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi cho muỗi truyền bệnh phát triển.
Biến đổi khí hậu khiến nhiều địa phương, đặc biệt Đồng bằng sông Cửu Long, phải đối mặt tình trạng xâm nhập mặn và hạn hán kéo dài. Người dân phải trữ nước sinh hoạt, vô tình tạo thêm nơi sinh sản cho muỗi. Tốc độ đô thị hóa nhanh và mật độ dân số cao ở các đô thị lớn cũng thúc đẩy virus lan truyền mạnh hơn.
"Các chỉ số côn trùng ở Việt Nam luôn ở ngưỡng gây dịch. Vật chứa trong nhà cũng là nơi khiến muỗi sinh sôi không kiểm soát", ThS. Quốc nói.
Công tác phòng chống sốt xuất huyết vẫn được triển khai thường xuyên.
Ông cho biết hiện này công tác phòng chống sốt xuất huyết hiện được triển khai theo hai hướng: đáp ứng khi phát hiện ổ dịch và thực hiện biện pháp chủ động quanh năm. Khi ghi nhận ca bệnh, ngành Y tế tiến hành phun hóa chất và diệt lăng quăng trong vòng 48 giờ, song hiệu quả còn hạn chế do 60-80% ca nhiễm Dengue không có triệu chứng. Các biện pháp chủ động như truyền thông, huy động cộng đồng hoặc thả cá diệt bọ gậy vẫn được duy trì nhưng mới phủ được 3-5% số xã vì thiếu kinh phí và nhân lực.
Chủ đề "Hiện thực hóa các hành động toàn diện trong kiểm soát Sốt xuất huyết Dengue" tại hội nghị đã tập trung làm rõ những thách thức, nhu cầu thực tiễn trong quản lý dịch bệnh và thảo luận các giải pháp chiến lược.
Tại hội nghị, các chuyên gia đồng thuận rằng kiểm soát sốt xuất huyết Dengue đòi hỏi sự hiệp lực toàn diện; sự phối hợp nhịp nhàng giữa y tế dự phòng, điều trị, truyền thông và cả sự chung tay của cộng đồng để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật. Tất cả hướng tới những mục tiêu chung, bao gồm: giảm tỷ lệ mắc, tỷ lệ tử vong, kiểm soát không để dịch lớn xảy ra và thúc đẩy xã hội hóa công tác phòng chống.
Hiện nay, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với bệnh sốt xuất huyết, vì vậy phòng bệnh là vô cùng quan trọng. Điều này cho thấy cần có cách tiếp cận toàn diện.
Để đạt được điều đó, chủ động dự phòng là yếu tố quyết định. Những giải pháp mới như vaccine sốt xuất huyết với hiệu quả bảo vệ ở mức cao và mô hình thả muỗi mang Wolbachia giúp giảm khoảng 70% tỷ lệ mắc đang mở ra hướng tiếp cận tích cực cho Việt Nam trong thời gian tới. Vaccine sốt xuất huyết Dengue của Takeda hiện đã được WHO khuyến nghị sử dụng tại các quốc gia có gánh nặng bệnh cao, được phê duyệt tại 41 quốc gia, với hơn 21 triệu liều đã được phân phối trên toàn cầu.
Bình luận (0)