Trình bày tóm tắt Tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) tại Phiên họp thứ 42 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc ban hành luật nhằm Quán triệt Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết số 18-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII và Nghị quyết số 27-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới, nhất là xây dựng nền hành chính nhà nước phục vụ Nhân dân, dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiện đại.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà
Thể chế hoá đầy đủ các quan điểm chỉ đạo của Đảng, quy định của Hiến pháp năm 2013 nhằm tiếp tục đổi mới, sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động cho chính quyền địa phương theo nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm" qua đó nâng cao hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.
Bảo đảm vừa kế thừa những quy định còn phù hợp, vừa tiếp tục đổi mới, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính (ĐVHC) kinh tế - đặc biệt; khắc phục các hạn chế, bất cập, vướng mắc từ thực tiễn thi hành Luật trong thời gian qua. Quán triệt chủ trương của Trung ương, Quốc hội về việc ‘‘Luật chỉ quy định những vấn đề có tính nguyên tắc, đúng thẩm quyền của Quốc hội’’.
Dự thảo Luật quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương theo hướng:
(1) Mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại quận của thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các quận của thành phố trực thuộc trung ương;
(2) Mở rộng việc áp dụng mô hình chính quyền đô thị tại phường của thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng để áp dụng cho tất cả các ĐVHC cấp xã trực thuộc quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương.
Theo đó, đối với ĐVHC đô thị:
- Tại thành phố trực thuộc trung ương, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị trấn: tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.
- Tại quận, phường, xã thuộc đô thị (gồm: thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương) không tổ chức HĐND mà chỉ tổ chức UBND là cơ quan hành chính tại địa phương.
Đối với ĐVHC nông thôn: Tại tỉnh, huyện, xã (trừ xã thuộc đô thị) tổ chức cấp chính quyền địa phương đầy đủ gồm có HĐND và UBND.
Đối với ĐVHC ở hải đảo: tổ chức phù hợp với quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện địa lý, dân cư, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh do Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định.
Đối với ĐVHC - kinh tế đặc biệt: tổ chức chính quyền địa phương do Quốc hội quy định khi thành lập ĐVHC - kinh tế đặc biệt đó.
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với đề xuất của Chính phủ về việc điều chỉnh tổ chức mô hình chính quyền địa phương, cấp chính quyền địa phương ở từng loại đơn vị hành chính phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, miền núi, hải đảo.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng
Về việc mở rộng phạm vi không tổ chức HĐND ở các xã thuộc thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng quy định như dự thảo Luật là phù hợp. Có ý kiến đề nghị cần lý giải cặn kẽ, có tính thuyết phục hơn việc mở rộng này bởi đây là vấn đề có tác động, ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các thiết chế về dân chủ ở địa phương.
Có ý kiến cho rằng, mô hình tổ chức chính quyền địa phương như đề xuất tại dự thảo Luật chưa có sự thống nhất với mô hình tổ chức chính quyền tại thành phố Hà Nội theo quy định của Luật Thủ đô. Do đó, đề nghị Chính phủ thể hiện rõ quan điểm về việc tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội sắp tới nên được tiếp tục thực hiện theo Luật Thủ đô hay sẽ thực hiện thống nhất như các thành phố khác theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.
Phát biểu chỉ đạo tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Tổ chức chính quyền địa phương cần đảm bảo đồng bộ với các luật khác; đồng thời rà soát các quy định mới đảm bảo không trái với Hiến pháp.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn
Về mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, có thể tăng quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân, nhưng cân nhắc bỏ thẩm quyền quyết định của tập thể Ủy ban nhân dân trong dự thảo luật. Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Bộ Nội vụ có văn bản lấy ý kiến các địa phương trong đó có Thủ đô Hà Nội khi sửa đổi các quy định liên quan đến thẩm quyền của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân.
Ngoài ra, đối với đề xuất không tổ chức Hội đồng nhân dân ở xã trong đô thị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị đánh giá, tổng kết kỹ lưỡng, trên cơ sở làm rõ mặt được, mặt chưa được để có cơ sở trình Quốc hội cho ý kiến.
Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ và Bộ Nội vụ - cơ quan chủ trì soạn thảo và Thường trực Ủy ban Pháp luật – cơ quan chủ trì thẩm tra đã phối hợp tích cực, khẩn trương nghiên cứu soạn thảo, thẩm tra dự án luật để kịp trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại Phiên họp này.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận
Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất phạm vi sửa đổi toàn diện, sự cần thiết, các nội dung cơ bản, tư tưởng sửa đổi luật bảo đảm thể chế kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tổ chức bộ máy về phân cấp, phân quyền và ủy quyền, nâng cao hiệu lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành hoạt động của đất nước.
Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất quy định rõ nhiệm vụ, cơ chế làm việc của Hội đồng nhân dân, của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp trong dự thảo luật theo hướng khái quát nhưng đủ cụ thể và phân định rõ trách nhiệm của tập thể, cá nhân, cơ chế làm việc của các cấp chính quyền, của từng cơ quan trong hệ thống chính quyền, đảm bảo tính khái quát, ổn định, khả thi của luật.
Ngoài ra, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng thống nhất về hiệu lực thi hành như đề nghị của Chính phủ, nhưng nội dung này cần báo cáo cấp có thẩm quyền.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, đối với 2 vấn đề lớn là không tổ chức Hội đồng nhân dân ở xã trong đô thị và Tổ chức mô hình cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương làm việc theo chế độ thủ trưởng thay vì hai mô hình như hiện nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao cho các cơ quan liên quan nghiên cứu, trình tại cuộc họp của Ban Thường vụ Đảng ủy Quốc hội với Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ thảo luận, trước khi báo cáo cấp có thẩm quyền.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!