Chủ động trước thiên tai: Chuyển từ ứng phó sang chủ động

Từ "giảm nhẹ rủi ro" đến "tăng cường khả năng chống chịu"

Chỉ trong hai tháng, bốn cơn bão liên tiếp đã đổ bộ vào miền Bắc những trận mưa cực lớn, gây lũ vượt lịch sử, nhấn chìm nhà cửa, hoa màu, cướp đi sinh kế của hàng nghìn hộ dân. Nhưng giữa dòng nước dữ, hình ảnh người Việt giúp nhau vượt qua, sẻ chia từng bao gạo, chai nước lại thắp lên ngọn lửa kiên cường, biểu tượng của một dân tộc không khuất phục trước thiên tai khắc nghiệt.

Tối qua 13/10, tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Quốc tế Giảm nhẹ rủi ro thiên tai và Ngày ASEAN về Quản lý thiên tai năm 2025. Thông điệp được gửi đi mạnh mẽ: Đã đến lúc Việt Nam phải chuyển từ tư duy "ứng phó bị động" sang "chủ động kiến tạo khả năng chống chịu".

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh: "Những tổn thất trong thời gian qua khiến chúng ta đau lòng, nhưng cũng cho thấy sức mạnh đoàn kết và tinh thần chủ động của người Việt. Giáo dục không chỉ là nền tảng của tri thức, mà còn là nền tảng của sự kiên cường trước thiên tai."

Việc chọn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội làm nơi tổ chức sự kiện mang nhiều ý nghĩa. Đây là nơi ươm mầm những người thầy tương lai; những người sẽ gieo vào tâm hồn học trò hạt giống tri thức, ý thức và kỹ năng sinh tồn. Bởi, như Thứ trưởng Hiệp nói: "Một bài giảng nhỏ về phòng chống thiên tai có thể cứu một mạng người; một buổi ngoại khóa về kỹ năng sinh tồn có thể giúp học sinh bình tĩnh trong hoạn nạn."

Giáo dục, hạt giống gieo năng lực kiên cường trước bão giông

Ông Ziad Nabulsi, Quyền Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam, chia sẻ: "Sự khác biệt giữa sự sống và cái chết đôi khi nằm ở kiến thức, nhận thức và kỹ năng, những điều chỉ có thể có được qua giáo dục. Nếu mỗi giáo viên giúp mọi trẻ em học cách giữ an toàn trong bão, lũ hay nắng nóng, chúng ta sẽ có một thế hệ không chỉ có thông tin, mà còn có bản lĩnh."

Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Trung bình mỗi năm có hơn 20 loại hình thiên tai xảy ra: bão, lũ, sạt lở, hạn hán, xâm nhập mặn… gây thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng và làm hàng trăm người thương vong. Thiên tai không còn là điều bất ngờ, nó là thực tế thường trực. Vì vậy, "giảm nhẹ rủi ro" không còn đủ; mục tiêu phải là "tăng cường khả năng chống chịu", bắt đầu từ con người, tri thức và cộng đồng.

Chuyển hướng từ ứng phó sang chủ động thích ứng chính là bước tiến trong tư duy phát triển quốc gia. Thay vì chỉ tập trung khắc phục hậu quả sau thiên tai, Việt Nam đang đầu tư vào nền tảng tri thức và năng lực xã hội, những yếu tố giúp giảm tổn thất bền vững nhất. Khi mỗi người dân được trang bị kỹ năng ứng phó, khi cộng đồng biết cách chuẩn bị, tổn thất sẽ không còn là bi kịch lặp lại.

Phó Giáo sư Tiến sỹ Nguyễn Văn Hiền, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, khẳng định nhà trường sẽ tiếp tục ưu tiên nguồn lực cho đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai và thích ứng biến đổi khí hậu. "Mỗi bài học, mỗi giờ lên lớp đều là cơ hội để gieo mầm cho một thế hệ Việt Nam kiên cường, biết yêu thiên nhiên và biết cách sống an toàn với thiên nhiên," ông nói.

Những năm gần đây, Việt Nam đã hình thành nhiều mô hình sáng tạo: "Trường học an toàn trước thiên tai", "Tổ công nghệ số cộng đồng hỗ trợ cảnh báo sớm", hay "Ứng dụng bản đồ rủi ro thiên tai trực tuyến" giúp người dân chủ động di tản khi có tình huống khẩn cấp. Đây chính là minh chứng cho hướng đi đúng đắn: lấy con người làm trung tâm, lấy tri thức làm lá chắn.

Thiên tai có thể tàn phá, nhưng cũng là phép thử cho bản lĩnh và tầm vóc của một dân tộc. Chủ động trước thiên tai không chỉ là kỹ năng sống còn, mà là bản lĩnh quốc gia. Khi mỗi người dân được trang bị tri thức, mỗi cộng đồng trở thành pháo đài chống chịu, Việt Nam sẽ không còn là "nạn nhân của thiên tai", mà là quốc gia chủ động sống hài hòa, an toàn với thiên nhiên.