Thời gian gần đây, nhiều bức ảnh đen trắng được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội mà thoạt nhìn giống như những ảnh tư liệu lịch sử thật. Tuy nhiên, thực ra đây là những sản phẩm của trí tuệ nhân tạo (AI) và các nhà nghiên cứu lo ngại chúng sẽ làm "vẩn đục" dòng chảy lịch sử của con người.
Trong số những bức ảnh được tạo ra sử dụng công cụ Midjourney, có nhiều ảnh giả mạo mô tả thời điểm Jack Ruby bắn chết Lee Harvey Oswald - nghi phạm ám sát cựu Tổng thống Mỹ John F. Kennedy năm 1963 hay ảnh về vụ nổ bom nguyên tử tại thành phố Hiroshima (Nhật Bản) năm 1945 và thậm chí là ảnh về Đấu trường La Mã thời cổ đại…
Nhà sử học Hà Lan, bà Jo Hedwig Teeuwisse, cho rằng: "AI đã gây ra cơn sóng thần về lịch sử giả mạo, đặc biệt là hình ảnh".
Một số trường hợp còn tạo ra phiên bản AI của một bức ảnh cũ thật, nhất là những ảnh gốc rất nổi tiếng.
Họa sĩ Marina Amaral cho biết, các đối tượng thường nhắm vào những sự kiện xảy ra cách đây rất lâu hoặc những thời khắc không được lưu trữ tư liệu đầy đủ. Điều này gây ra nguy cơ hình ảnh sai lệch được chấp nhận rộng rãi và theo thời gian có thể "bóp méo" sự hiểu biết của chúng ta về lịch sử và làm giảm niềm tin của công chúng đối với những bức ảnh tư liệu - vốn là nguồn đáng tin cậy để tìm hiểu về quá khứ.
Mặc dù vậy, các chuyên gia tin rằng, chỉ cần quan sát kỹ, vẫn có thể phân biệt được ảnh giả mạo với ảnh tư liệu lịch sử thật. Bức ảnh do AI tạo ra thường có những sự cố rõ rệt: có hơn 5 ngón tay trên một bàn tay, thiếu các chi tiết như thiếu cánh quạt trên máy bay của anh em nhà Wright. Bà Amaral lưu ý, các bức ảnh do AI tạo ra có thể tái tạo lại diện mạo nhưng thiếu yếu tố con người, mục đích, lý do đằng sau các lựa chọn của nhiếp ảnh gia.
Còn bà Teeuwissen đánh giá, những bức ảnh thật được người thật tạo ra và thường có thứ gì đó mất nét hoặc ai đó vô tình trông có vẻ ngờ nghệch, lớp trang điểm xấu… Tuy nhiên, nhà sử học này cảnh báo, "chỉ là vấn đề thời gian" trước khi chất lượng của hình ảnh AI khiến người xem khó phân biệt được thật giả bằng mắt thường. Đây là một viễn cảnh "nguy hiểm" sẽ khiến thông tin sai lệch phát tán tràn lan.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!