Đại dịch COVID-19 là cú sốc lớn, tác động nhiều mặt đối với đời sống kinh tế - xã hội mọi quốc gia trên thế giới. Sau những thành công trong ứng phó với bốn đợt bùng phát dịch bệnh, Việt Nam đã chuyển sang thực hiện thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh. Sự chuyển hướng đó đòi hỏi phải làm tốt cả việc phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và sẵn sàng ứng phó có hiệu quả với dịch bệnh tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường.
Để đạt được mục tiêu, nhiệm vụ thích ứng an toàn, linh hoạt, hiệu quả cần khơi thông, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực, động lực có thể bị cản trở bởi các nút thắt thể chế, có thể bị ngưng trệ do chính hậu quả dịch COVID-19.
Thông tin Đề án Quốc gia Từ Chính sách ra Cuộc sống cho biết, cách mạng công nghiệp lần thứ tư đánh dấu sự phát triển vượt bậc trong việc sử dụng dữ liệu và công nghệ vào toàn bộ hoạt động của đời sống xã hội. Xu hướng số hóa nền kinh tế và các hoạt động xã hội đang diễn ra rất nhanh ở nhiều quốc gia, đặc biệt tại một số nước đi đầu và các nước đang phát triển. Kinh tế số đã trở thành một bộ phận đóng góp ngày càng quan trọng trong tổng sản phẩm của các quốc gia, đặc biệt trong quá trình phục hồi hậu COVID-19.
Trong buổi trao đổi của Chuyên gia Nguyễn Thy Nga - chủ nhiệm Đề án Từ Chính sách ra Cuộc sống cùng GS.Trần Thọ Đạt - Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, Thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ về chủ đề "Kinh tế số - Nguồn lực và động lực cho phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam", nhiều quan điểm và đánh giá về vấn đề này đã được làm rõ.
Chuyên gia Nguyễn Thy Nga và GS.Trần Thọ Đạt đối thoại về chủ đề "Kinh tế số - Nguồn lực và động lực cho phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam"
Chuyên gia Nguyễn Thy Nga: Kế hoạch hướng tới mục tiêu Ủy ban quốc gia về chuyển đổi số tập trung chỉ đạo, điều phối các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, ưu tiên nguồn lực để đạt được các chỉ tiêu quan trọng thuộc các chương trình, chiến lược của quốc gia về chuyển đổi số, phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Ông đánh giá thế nào về vai trò động lực và tác động tạo nên phương thức tăng trưởng mới của kinh tế số, đặc biệt là đối với Việt Nam?
GS Trần Thọ Đạt: Về lịch sử, các cuộc cách mạng công nghiệp nào cũng mở ra một giai đoạn phát triển mới của xã hội loại người. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội thông qua sự phát triển mạnh mẽ mang tính gắn kết giữa các công nghệ số hóa và dữ liệu, từ đó xuất hiện ngày càng nhiều và đa dạng các hình thức kinh doanh mới, tạo nên sự thay đổi to lớn, nhanh chóng và sâu sắc mọi mặt của đời sống xã hội.
Xu hướng số hóa nền kinh tế và các hoạt động xã hội đang diễn ra rất nhanh ở nhiều quốc gia, đặc biệt tại một số nước đi đầu và các nước đang phát triển. Vai trò động lực và tác động của kinh tế số trong việc hình thành nên một phương thức tăng trưởng mới thể hiện ở sự xuất hiện nhiều ngành công nghiệp mới và xóa mờ đường biên giới địa lý, các mô hình kinh doanh mới với cốt lõi là tổ chức và phương thức hoạt động dựa trên ứng dụng công nghệ số. Hơn nữa, công nghệ kỹ thuật số phát triển đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng năng suất và hiệu quả, kết quả là kinh tế số ngày càng có vai trò quan trọng trong tổng sản phẩm quốc gia của các nước. Ngân hàng Thế giới đã nhận định kinh tế số sẽ là tương lai phát triển của nhiều nước.
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong quá trình phục hồi hậu COVID-19 đang diễn ra ở quy mô toàn cầu, nước nào tận dụng thành công cơ hội phát triển kinh tế số sẽ tạo lợi thế cạnh tranh để bứt phá, vươn lên mạnh mẽ.
GS Trần Thọ Đạt đã có nhiều chia sẻ về mục tiêu phát triển kinh tế số tại Việt Nam
Châu Á được đánh giá là một khu vực rất năng động và đã có tốc độ phát triển kinh tế số ở mức nhảy vọt trong thập niên vừa qua, sẽ là trung tâm phát triển công nghệ số và kinh tế số toàn cầu. Một minh chứng là mặc dù là nước đi sau về phát triển công nghiệp nhưng tỷ trọng kinh tế số trong GDP của Trung Quốc đã vượt Mỹ.
Nằm ở trung tâm của Đông Nam Á, Việt Nam được coi là một nước có tiềm năng tăng trưởng kinh tế số mạnh mẽ và dự báo sẽ trở thành một quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số ở mức khá trong khu vực ASEAN. Có thể nói, đây là lần đầu tiên hiếm có trong lịch sử, Việt Nam có cơ hội và thực tế đang đi cùng thế giới trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cách mạng chuyển đổi số và phát triển kinh tế số.
Kinh tế số đang tạo ra những cơ hội để Việt Nam có thể tận dụng trong bứt tốc phát triển kinh tế đất nước, là động lực quan trọng để đưa nước ta sớm trở thành quốc gia có công nghệ hiện đại và sáng tạo, từ đó rút ngắn khoảng cách phát triển với các nước khác. Nhiều chuyên gia kinh tế đã nhận định rằng, phát triển kinh tế số và đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia là phương thức để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, là cách thức để Việt Nam vẽ lên một tương lai phát triển không chỉ đơn giản là tiếp nối xu hướng của quá khứ mà là đưa nền kinh tế bước vào một quỹ đạo tăng trưởng mới mang tính bứt phá.
Chuyên gia Nguyễn Thy Nga: Ông đánh giá thế nào về mục tiêu vào năm 2025 kinh tế số Việt Nam chiếm 20% GDP, đến năm 2030 chiếm 30% GDP, và nhận định của ông về tiềm năng kinh tế số của Việt Nam?
GS Trần Thọ Đạt: Đây là những mục tiêu thể hiện khát vọng lớn. Để đạt được mục tiêu khá tham vọng này, cần có sự bứt tốc ngay từ những năm đầu của việc thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm. Theo báo cáo "Tương lai nền kinh tế số Việt Nam hướng tới năm 2030 và 2045" (Tổ chức Data61 - Australia), GDP Việt Nam có thể tăng thêm hàng năm từ 0,38 đến 1,1% tùy vào các kịch bản khác nhau của chuyển đổi số. Trong 10 năm qua, kinh tế số Việt Nam đã phát triển không ngừng về cả nền tảng hạ tầng lẫn thị trường kinh doanh, nền kinh tế đã ghi nhận sự xuất hiện xu hướng số hóa ở nhiều lĩnh vực, các ngành kinh tế, từ ngân hàng, tài chính, thương mại, đến giáo dục, y tế….
Các yếu tố cấu thành kinh tế số tại Việt nam hiện đang có những dư địa tăng trưởng khác nhau. Kinh tế số lõi ICT đang chiếm khoảng 4,5% GDP toàn cầu, trong khi ước tính của ta đang chiếm khoảng 5,5 % GDP cả nước, cao hơn mức bình quân toàn cầu 1%. Về cấu phần kinh tế số Internet/kinh tế nền tảng hiện nay ở Việt Nam ước tính chỉ mới khoảng 1,7% GDP, rất thấp so với trung bình toàn cầu là 15% GDP toàn cầu, do vậy dự địa tăng trưởng còn lớn. Về cấu phần kinh tế số ngành, lĩnh vực thường chiếm khoảng 10% GDP toàn cầu, nhưng ở Việt Nam, kinh tế số ngành, lĩnh vực ước tính hiện chiếm khoảng 1,7% GDP, cũng cho thấy kinh tế số Internet Việt Nam còn dư địa phát triển rất lớn.
Xét về tổng thể, mặc dù chưa có số liệu chính thức, nhưng theo ước tính từ nhiều nguồn, kinh tế số hiện nay ở Việt Nam đang chiếm khoảng 8,2% GDP. Như vậy, có thể thấy các mục tiêu phát triển kinh tế số mà Đảng, Chính phủ đặt ra là rất thách thức, bởi theo kịch bản phát triển thông thường thì đến năm 2025 kinh tế số Việt Nam chỉ đạt mức 10,5% GDP. Theo tính toán của Bộ Thông tin Truyền thông, để đạt được mục tiêu kinh tế số chiếm 20% theo kịch bản phát triển nhanh, chúng ta cần duy trì mức tăng trưởng kinh tế số bình quân hàng năm khoảng 20%, gấp 3 lần tăng trưởng GDP dự kiến (6,5 - 7%/năm).
Qua chia sẻ của GS.Trần Thọ Đạt, có thể thấy việc chinh phục được thách thức về kinh tế số là điều không dễ dàng. Theo các chuyên gia, để đạt được mục tiêu đề ra, kinh tế số sẽ phải sớm bứt tốc với những giải pháp hiệu quả, cả về thể chế, chính sách, gia tăng đầu tư, nâng cao nhận thức về phát triển kinh tế số và cả về chất lượng nguồn nhân lực.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!