Hiện nay khoa học công nghệ (KHCN) đã trở thành lĩnh vực quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế đất nước. Các thành tựu nghiên cứu KHCN đổi mới sáng tạo ứng dụng vào thực tiễn đạt những kết quả đáng ghi nhận, khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.
Thống kê tính đến hết năm 2022, cả nước có 712 doanh nghiệp KHCN được công nhận trên tổng số 3000 doanh nghiệp tiềm năng. Đa số các doanh nghiệp đang hoạt động phát triển sản xuất tốt, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, đóng góp cho xã hội, trong đó có nhiều doanh nghiệp nằm trong Top 500 có tốc độ tăng trưởng hàng đầu của Việt Nam.
Doanh nghiệp KHCN ngày càng có nhiều sản phẩm, dịch vụ được thương mại hóa ra thị trường trong nước và xuất khẩu sang nhiều thị trường lớn như Hoa Kỳ, các nước châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc… Chỉ tính riêng hội viên Hiệp hội Doanh nghiệp KH&CN Việt Nam, nhân lực phục vụ cho KHCN cũng lên đến hơn 4.636 người. Năm 2022 các doanh nghiệp KHCN là hội viên VST đã có đóng góp nhất định cho ngân sách nhà nước (ước tính đạt 279,5 tỷ đồng).
Tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Hoàng Giang đánh giá cao vai trò của Hiệp hội trong thời gian qua đã tập hợp, huy động được nhiều doanh nghiệp tiêu biểu tham gia, trong đó có những doanh nghiệp "đầu đàn" trong lĩnh vực KHCN. Hiệp hội cũng chú trọng tổ chức kết nối, xúc tiến đầu tư hỗ trợ doanh nghiệp hội viên, đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội; có nhiều đóng góp ý kiến về cơ chế chính sách với cơ quan chức năng; kết nối các nhà khoa học, trường học, viện nghiên cứu để thương mại hóa nghiên cứu; thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi, quyền lợi ích hợp pháp của hội viên…
Theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VST) Hoàng Đức Thảo, những thành tựu nói trên ghi nhận sự đóng góp đáng kể của các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp KHCN với tỷ lệ đầu tư và năng suất hoạt động KHCN khá cao. Tuy nhiên, việc thương mại hóa sản phẩm ra thị trường của nhiều doanh nghiệp chưa đạt kết quả như mong muốn, việc kết nối, chia sẻ hợp tác, chuyển giao công nghệ còn hạn chế dẫn đến không đạt hiệu quả trong kinh doanh cao và việc tái đầu tư theo yêu cầu.
Mặt khác việc thực thi chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chưa thật sự đồng bộ, dẫn đến việc phát triển KHCN còn khiêm tốn, các doanh nghiệp chưa xem trọng KHCN là nền tảng cốt lỗi trong kinh doanh. Chính vì vậy nhiều doanh nghiệp còn lúng túng, chưa có hướng đi đúng đắn. Trong khi đó, đổi mới sáng tạo sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Nhấn mạnh đến Nghị định 13/2019 của Chính phủ về doanh nghiệp KHCN Chủ tịch VST Hoàng Đức Thảo cho rằng, sự ra đời của Nghị định là một bước đột phá về cơ chế chính sách hỗ trợ hoạt động doanh nghiệp KHCN với các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, đất đai, tín dụng… Tuy nhiên, trong quá trình thực thi nghị định này mang lại kết quả cho các doanh nghiệp còn rất hạn chế, rất nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện, được thể hiện qua ý kiến khảo sát của các doanh nghiệp thành viên VST.
Kết quả khảo sát của VST đối với 167 doanh nghiệp thành viên cho thấy, đa số các doanh nghiệp KHCN không được hưởng chính sách ưu đãi theo Nghị định 13. Cụ thể, mới chỉ có 6 doanh nghiệp được ưu đãi theo Nghị định 13 với tổng số tiền ưu đãi là 91 tỷ đồng. Trong khi đó, 18 doanh nghiệp chưa biết tiếp cận cơ chế ưu đãi như thế nào. 1 doanh nghiệp có doanh thu sản phẩm KHCN không đủ tỷ lệ 30% để nhận ưu đãi. 141 doanh nghiệp chưa được hưởng ưu đãi.
Theo phản ánh các doanh nghiệp VST, hiện chưa có cơ chế thiết thực để bảo hộ thị trường, công nghệ, giải pháp kỹ thuật, sản phẩm mới. Cơ chế chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo, ban hành chưa đồng bộ, tổ chức thực hiện chưa đầy đủ, kịp thời.
Trước thực trạng này, Chủ tịch VST kiến nghị Nhà nước cần sớm ban hành nghị định hướng dẫn Luật Đấu thầu, theo đó thực thi các quy định về ưu đãi hoạt động đổi mới sáng tạo. Các tổ chức trực thuộc Bộ KH&CN tăng cường phối hợp với các sở KHCN địa phương tổ chức, tập huấn, hướng dẫn, triển khai thực hiện Nghị định 13, bảo đảm DN KHCN đều được hưởng lợi từ nghị định này.
Bộ KHCN xem xét trình Chính phủ xin chủ trương thiết lập cơ chế chính sách đặc thù, theo hướng xem hoạt động đầu tư nghiên cứu KHCN là hoạt động đầu tư rủi ro, mạo hiểm cần được bảo trợ chính sách thiết thực của Nhà nước. Bộ KHCN cần tạo điều kiện cho Hiệp hội VST được hợp tác, tiếp cận, tiếp nhận, thụ hưởng các nguồn lực KHCN của các tổ chức quốc tế hỗ trợ cho doanh nghiệp KHCN Việt Nam.
Đánh giá về các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp KHCN, ông Trần Mạnh Báo - Chủ tịch Tập đoàn ThaiBinh Seed cũng chia sẻ khó khăn, vướng mắc lớn nhất là trong vấn đề thực hiện thương mại hoá sản phẩm. Như vấn đề công nhận giống cây trồng mới còn chậm trễ do thay đổi của Luật Trồng trọt. Ngân sách cho hoạt động KHCN còn rất ít trong khi thủ tục còn nhiều và khó giải ngân; nguồn nhân lực phục vụ hoạt động KHCN còn thiếu và yếu. Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đào tạo nguồn nhân lực.
Theo ThS Phan Thị Mỹ Yến - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội VST, Hiệp hội rất mong các cơ quan ban ngành phối hợp hỗ trợ và tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp KHCN Việt Nam, trong đó có chính sách ưu đãi, chính sách đầu tư đổi mới công nghệ, cơ chế xét duyệt cấp chứng nhận doanh nghiệp KHCN. Từ đó khích lệ các doanh nghiệp xem KHCN là nguồn động lực và tích cực đầu tư, nghiên cứu phát triển tạo ra các sản phẩm, công nghệ đạt chuẩn, đáp ứng nhu cầu thị trường và đủ sức cạnh tranh trong nước và quốc tế.
Hiệp hội cũng kỳ vọng các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, nêu ý kiến, quan điểm, "gõ cửa" các bộ ngành nhằm kêu gọi sự hỗ trợ, kịp thời giải quyết những vấn đề khó khăn liên quan đến đầu tư nghiên cứu, chính sách phục vụ sản xuất kinh doanh, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Theo ông Trần Xuân Đích - Phó Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KHCN, Bộ KH&CN, thời gian qua Nhà nước đã ban hành một số chính sách ưu đãi, hỗ trợ cho doanh nghiệp KHCN như ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn, giảm tiền thuê đất, dự án đầu tư sản xuất sản phẩm KHCN của doanh nghiệp KHCN được vay vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước…
Báo cáo của các Sở Khoa học và Công nghệ cũng cho thấy, ngoài chính sách hỗ trợ chung của Nhà nước, các tỉnh/thành phố đều tăng cường hỗ trợ cho doanh nghiệp KHCN, doanh nghiệp tiềm năng thông qua việc thực hiện nhiệm vụ KH&CN sử dụng vốn Nhà nước. Một số tỉnh, thành phố chú trọng hỗ trợ doanh nghiệp trên địa bàn thông qua việc đặt hàng các nhiệm vụ KH&CN nhằm tạo ra sản phẩm phù hợp với đặc thù, điều kiện tự nhiên của địa phương.
Về kế hoạch phát triển doanh nghiệp KHCN năm 2023 -2025, ông Đích cho biết hiện Bộ KH&CN đang lập đề xuất xây dựng Luật sửa đổi Luật KH&CN, dự kiến trình trong năm nay; nghiên cứu, hoàn thiện và đề xuất sửa đổi các quy định của Luật KH&CN làm cơ sở cho việc hình thành và phát triển doanh nghiệp KHCN.
Bộ sẽ tham mưu, kiến nghị Chính phủ ban hành chương trình phát triển DN KHCN một cách cụ thể và rõ ràng kèm theo cơ chế tài chính hỗ trợ, đồng thời hỗ trợ kết nối các nhà khoa học, viện nghiên cứu với các doanh nghiệp để thúc đẩy quá trình ươm tạo, hình thành và phát triển doanh nghiệp KHCN. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp KHCN tiếp cận được nguồn vốn vay ưu đãi để thực hiện các dự án nghiên cứu, đổi mới công nghệ từ Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia và Quỹ Đổi mới công nghệ Quốc gia. Tiếp tục rà soát, đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong quá trình cấp chứng nhận doanh nghiệp KHCN và hỗ trợ doanh nghiệp thụ hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước.
Tại hội nghị, Hiệp hội Doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam cũng đã vinh danh 21 doanh nghiệp tiêu biểu, sáng tạo, xuất sắc nhất 2023.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!