Quyết định được đưa ra, sau khi hãng taxi công nghệ lớn thua trong vụ kiện được đưa lên Tòa án Tối cao Anh và có phán quyết vào ngày 19/2 năm nay. Quyết định đồng nghĩa với việc tài xế taxi công nghệ làm việc cho Uber sẽ được hưởng mức lương tối thiểu, ngày nghỉ phép có trả lương và được đóng góp lương hưu.
Trước đó, ngày 19/2, Tòa án Tối cao Anh ra phán quyết yêu cầu Uber phải coi các tài xế là nhân viên chính thức, qua đó phải được nhận các quyền cơ bản của người lao động. Theo như dư luận Anh, phán quyết này của tòa án đã làm rung chuyển "nền kinh tế hợp đồng" ở nước này.
Vụ kiện ban đầu chống lại Uber được đưa ra vào năm 2016 bởi hai tài xế của công ty. Các tài xế lập luận rằng, Uber kiểm soát gần như tất cả khía cạnh trong điều kiện làm việc, tức là đóng vai trò người sử dụng lao động. Tòa án đã bác bỏ kháng cáo của Uber và giữ nguyên phán quyết của các tòa áp cấp dưới đưa ra vào năm 2016, 2017 và 2018. Phán quyết ngày 19/2 của Tòa án Tối cao Anh được cho là đặt dấu chấm hết cho mọi nỗ lực chống đối của Uber.
Đây được xem là một chiến thắng lớn với người lao động tại Anh, trong khi tiếp tục là một cú đánh mới vào các tập đoàn kinh doanh dựa trên công nghệ theo mô hình kinh tế Gig economy. Đây là mô hình nền kinh tế dựa trên nền tảng cung ứng dịch vụ của các lao động tự do, những người làm việc trong những vị trí tạm thời và linh hoạt, không chịu sự kiểm soát khắt khe của người thuê lao động, chấp nhận không hưởng lương thường xuyên và các chế độ phúc lợi từ người thuê lao động, gọi nôm na là nền kinh tế hợp đồng. Phán quyết được cho là có thể có tác động đáng kể đến khoảng 4,7 triệu người lao động trong nền kinh tế hợp đồng của Anh, từ những gã khổng lồ công nghệ như Uber và công ty giao đồ ăn Deliveroo cho đến các tên tuổi nhỏ hơn.
Ông James Farrar, cựu tài xế Uber, cho biết: "Cuộc đấu tranh vẫn chưa thể dừng lại ở đây, quá nhiều người lao động trong nền kinh tế hợp đồng vẫn có thể bị cho nghỉ việc chẳng vì lý do gì. Người lao động phải có quyền được nhận trợ cấp khi ốm đau hay được bảo vệ khỏi việc bị sa thải bất công".
Ông Yaseen Aslam, một cựu tài xế Uber khác, cho rằng: "Đây là một chiến thắng. Tôi nghĩ điều này đã gửi một tín hiệu mạnh mẽ gửi đến các tập đoàn lớn như Uber hay các công ty khác rằng người lao động sẽ không từ bỏ trong cuộc chiến đòi các quyền của mình".
"Chính phủ Anh luôn ủng hộ việc đảm bảo quyền công bằng cho người lao động như tăng lương tối thiểu hay đảm bảo mức lương đủ sống. Chúng tôi cũng đã rà soát để đảm bảo sẽ không có những hợp đồng thiếu công bằng cho người lao động" - ông Grant Shapps, Bộ trưởng Giao thông Anh, khẳng định.
Châu Âu tìm kiếm quyền lợi cho người lao động hợp đồng
Anh là thị trường nước ngoài lớn nhất của Uber. Vụ việc thua kiện của nền tảng này tại Anh được cho là có thể tạo một hiệu ứng lan toả rộng hơn, ở phạm vi khu vực hay thế giới, thậm chí không chỉ tác động tới Uber mà tới cả nền kinh tế Gig economy. Đây cũng là một trong hàng loạt động thái gần đây của các nước châu Âu trong nỗ lực tìm kiếm quyền lợi công bằng cho những người lao động trong nền kinh tế hợp đồng.
Ủy ban châu Âu (EU) ngày 24/2 đã tiến hành tham vấn cộng đồng về các vấn đề pháp lý liên quan đến người lao động của nền kinh tế Gig - người làm những công việc ngắn hạn, mang tính thời vụ. Trong giai đoạn đầu, EU sẽ tiến hành 6 tuần tư vấn với các liên đoàn thương mại, tổ chức sử dụng lao động về cải thiện môi trường làm việc cho các cá nhân thuộc "nền kinh tế Gig".
Công tố viên Milan, Italy mới đây đã ra phán quyết phạt Uber Eats, Glovo, Just Eat và Deliveroo 892 triệu USD vì vi phạm luật an toàn lao động. Đồng thời theo đó, hơn 60.000 người làm việc cho các ứng dụng này tại Italy sẽ được ký hợp đồng lao động không dài hạn với lương cố định.
Tại Tây Ban Nha, một dự luật mới yêu cầu các nền tảng số kinh doanh dịch vụ chuyển phát đồ ăn như Glovo, Deliveroo, Uber Eats, phải tăng cường bảo vệ pháp lý đối với người lao động của mình. Động thái này diễn ra sau khi một người nhập cư Venezuela tại Madrid làm việc chuyển phát đồ ăn không may gặp tai nạn thiệt mạng trong khi làm việc.
Hiện nay, tại châu Âu, cứ 10 người lại có 1 người đang làm việc trong nền kinh tế hợp đồng. Với sự phát triển của Internet, các mô hình kinh doanh trên nền tảng chia sẻ phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây, trên khắp thế giới.
Trong suốt thời gian dịch bệnh COVID-19 vừa qua, điều này càng được nhìn thấy rõ. Thậm chí, mô hình này còn đang ăn dần vào kinh tế truyền thống - tức là các lao động tự do dần trở thành lao động toàn thời gian. Và khi đó, người ta bắt đầu tranh cãi về thực chất của mối quan hệ giữa doanh nghiệp công nghệ và người lao động là quan hệ giữa người tuyển dụng lao động với nhân viên hay chỉ đơn thuần là quan hệ giữa những chủ thể kinh doanh độc lập.
Nền kinh tế hợp đồng đem lại cơ hội việc làm và gia tăng thu nhập cho nhiều người lao động tự do nhưng đồng thời tạo ra nhiều thách thức mới đối với các chính phủ trong việc tạo khung pháp lý phù hợp để giúp bảo vệ quyền và lợi ích của người lao động.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!