Kể từ ngày bạn được sinh ra, cơ thể của bạn trải qua một loạt các thay đổi phức tạp và cuối cùng đạt đến đỉnh điểm. Từ đó, một quá trình chậm được gọi là lão hóa bắt đầu.
Khi bạn bước vào giai đoạn này, từ ngoại hình đến chức năng não, tim và phổi của bạn, những thay đổi không thể tránh khỏi này cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến mỗi người vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời.
Nguyên nhân nào gây ra lão hóa?
Nguyên nhân của lão hóa thuộc hai loại: lão hóa bên trong (theo trình tự thời gian) và lão hóa bên ngoài (môi trường).
Sự lão hóa bên trong
Mỗi con người đều có một cấu tạo gen cụ thể khiến họ bị lão hóa từ từ theo thời gian. Điều này là do sự lão hóa của tế bào, hoặc các tế bào không có khả năng phân chia và nhân lên đúng cách. Các tế bào càng già cỗi chúng càng kém hiệu quả hơn trong việc thực hiện các công việc hàng ngày mà chúng ta thường coi là điều hiển nhiên.
Lão hóa bên ngoài
Bên cạnh quá trình lão hóa theo thời gian, cơ thể của bạn cũng thay đổi theo thời gian do các yếu tố môi trường và hành vi và những yếu tố này là có thể ngăn ngừa được. Ví dụ như hút thuốc, tiếp xúc với tia cực tím, chế độ ăn uống kém, lối sống ít vận động hoặc ô nhiễm không khí.
Điều gì xảy ra với cơ thể bạn khi bạn già đi?
Các cơ quan bắt đầu thay đổi theo thời gian do quá trình lão hóa nội tại. Dưới đây là một số ví dụ về những thay đổi bình thường có thể xảy ra khi bạn già đi.
Bàng quang và đường tiết niệu
Són tiểu trở nên khó kiểm soát khi bạn già đi do bàng quang mất tính đàn hồi và cơ bàng quang yếu đi. Điều này dẫn đến không thể làm rỗng bàng quang hoàn toàn.
Ở nam giới, tuyến tiền liệt mở rộng và có thể đè lên niệu đạo và tác động đến cách bạn đi tiểu. Phụ nữ có thể bị suy yếu sàn chậu, khiến bạn khó đi tiểu và khó kiểm soát việc đi tiêu.
Sức khỏe xương khớp
Những thay đổi lớn nhất mà mọi người gặp phải là cơ yếu đi, loãng xương và co rút các đốt sống. Nhiều cơ bắp chuyển sang chất béo, có thể dẫn đến tăng cân, trong khi những thay đổi đối với đốt sống tạo ra sức ép cột sống và có thể khiến bạn giảm tới 2 inch (khoảng hơn 5cm) chiều cao. Cơ bắp cũng chứa ít lượng nước hơn khi bạn già đi, khiến chúng trở nên cứng hơn.
Nếu bạn nhận thấy cơ thể ngày càng đau nhức, đó có thể là do mất sụn gây căng thẳng hơn cho các khớp của bạn. Xương trở nên yếu hơn và dễ gãy hơn, dây chằng mất tính đàn hồi và các khớp bị hạn chế hơn, ba điều này khiến việc thực hiện các công việc thường ngày trở nên khó khăn hơn.
Não
Khối lượng não giảm khi bạn già đi, đặc biệt là ở thùy trán và hồi hải mã, hai khu vực giúp hỗ trợ các chức năng nhận thức. Thùy trán chịu trách nhiệm về các nhiệm vụ như trí nhớ, giải quyết vấn đề và chức năng vận động. Vùng hải mã đóng một vai trò quan trọng trong việc học tập.
Chất trắng, kết nối bốn thùy của não, cũng có thể giảm và tác động đến cách bộ não xử lý thông tin và thực hiện chức năng nhận thức.
Hệ tim mạch
Trong hệ thống tim mạch, những thay đổi xảy ra đối với tim, máu và mạch máu khi bạn già đi.
Mạch máu: Các mạch máu trở nên cứng và kém linh hoạt khiến tim bạn phải làm việc nhiều hơn. Điều này có thể dẫn đến tăng huyết áp. Ngoài ra, các cơ quan thụ cảm baroreceptor chịu trách nhiệm theo dõi huyết áp có thể trở nên kém nhạy hơn và dẫn đến chóng mặt khi bạn chuyển từ giường hoặc ghế của bạn sang tư thế đứng.
Tim: Sự phát triển của mô xơ và chất béo tích tụ có thể ảnh hưởng đến cách tim đập, có thể dẫn đến nhịp tim thấp hơn. Nhịp tim bất thường cũng có thể xảy ra và một số người phát triển tiếng thổi ở tim do van tim trở nên cứng hơn theo thời gian.
Máu: Chất lỏng thường giảm khi bạn già đi, do đó làm giảm thể tích máu. Các tế bào hồng cầu phản ứng chậm hơn với sự mất máu và sự giảm một số tế bào bạch cầu làm cho việc đáp ứng hệ thống miễn dịch trở nên khó khăn hơn.
Hệ thống tiêu hóa
Đường tiêu hóa, chạy từ miệng đến hậu môn, trở nên cứng hơn khi bạn già đi. Vì đường tiêu hóa thấp hơn có các cơ giúp hỗ trợ nhu động ruột, nên quá trình tiêu hóa có thể trở nên khó khăn khi các cơ này không co bóp bình thường. Điều này giải thích tại sao nhiều người lớn tuổi gặp vấn đề với táo bón.
Đôi tai va đôi măt
Càng lớn tuổi, bạn càng có nhiều khả năng bị mất thị lực nhìn gần, một tình trạng gọi là viễn thị. Một số người cũng nhạy cảm hơn với ánh sáng do giảm kích thước đồng tử. Đục thủy tinh thể cũng phổ biến. Tình trạng mắt này xảy ra khi thủy tinh thể trở nên đục và tối và cản trở tầm nhìn.
Đối với tai của bạn, chứng già nua, hoặc mất thính lực dần dần, là điều phổ biến. Nhiều ráy tai cũng có xu hướng tích tụ trong tai, điều này có thể khiến một số người khó nghe hơn.
Phổi
Ngực của bạn chứa một số cơ và xương quan trọng cần thiết để thở. Cơ hoành có thể yếu đi và lồng ngực có thể mỏng đi, hai thay đổi không cho phép nhiều oxy đi vào phổi của bạn. Đây là lý do tại sao nhiều người lớn tuổi cảm thấy khó thở.
Những thay đổi đối với mô phổi cũng có thể ảnh hưởng đến cách bạn thở. Các túi khí có thể mất hình dạng và một số mô nhất định có thể mất khả năng cho phép dòng oxy bình thường.
Sự trao đổi chất
Sự trao đổi chất của cơ thể bạn dần dần chậm lại khi bạn già đi. Nói cách khác, bạn không đốt cháy nhiều calo như trước đây, điều này có thể dẫn đến tăng cân.
Hệ thần kinh
Não và tủy sống của bạn chứa đầy các tế bào thần kinh giúp phối hợp nhiều chuyển động và hoạt động trong cơ thể. Khi bạn già đi, các tế bào thần kinh này không còn hiệu quả trong việc gửi thông điệp kịp thời, điều này có thể dẫn đến chuyển động và suy nghĩ chậm hơn.
Giác quan
Khi bước qua tuổi 50, bạn có thể nhận thấy những thay đổi về mùi hoặc vị của mọi thứ. Điều này là do sự giảm độ nhạy, có nghĩa là cần nhiều kích thích hơn để đạt được hiệu quả tương tự. Do đó, việc thưởng thức một số mùi hoặc hương vị trở nên khó khăn hơn.
Làn da
Theo tuổi tác, da của bạn mỏng đi, trở nên kém đàn hồi và mỏng manh hơn, đồng thời các mô mỡ ngay dưới da cũng giảm đi. Bạn có thể nhận thấy rằng bạn dễ bị bầm tím hơn. Việc giảm sản xuất dầu tự nhiên có thể làm cho da của bạn khô hơn. Nếp nhăn, đốm đồi mồi và các nốt sần nhỏ được gọi là da thường phổ biến hơn.
Khi lão hóa, lớp da bên ngoài (biểu bì) mỏng đi, mặc dù số lượng lớp tế bào không thay đổi.
Phần bên ngoài của da, được gọi là biểu bì, mỏng đi và trở nên nhợt nhạt hơn do mất sắc tố. Da cũng trở nên kém đàn hồi hơn do sự thay đổi của các mô liên kết. Bầm tím cũng phổ biến hơn, do các mạch máu trở nên dễ vỡ hơn.
Nhiều người cũng gặp phải tình trạng khô da. Các tuyến bã nhờn, sản xuất dầu để giữ cho làn da của bạn ẩm và bôi trơn, sản xuất ít dầu hơn khi bạn già đi.
Da của bạn cũng chứa một lớp mỡ dưới da có tác dụng cách nhiệt và đệm. Khi bạn già đi, lớp này giảm đi và khó giữ ấm hơn.
(Ảnh: Times Business News)
Răng
Men răng giúp bảo vệ miệng của bạn khỏi bị sâu. Theo thời gian, lớp men này suy giảm và khiến bạn dễ bị sâu răng hoặc các bệnh về nướu, đồng thời răng cũng trở nên kém nhạy cảm hơn theo thời gian. Một mô cứng bên trong được gọi là ngà răng tích tụ giữa men răng và các dây thần kinh của răng, tác động đến cảm giác.
Hệ thống miễn dịch
Nói chung, càng lớn tuổi, cơ thể bạn càng mất nhiều thời gian để tạo ra phản ứng của hệ thống miễn dịch. Nó cũng ảnh hưởng đến khả năng cơ thể bạn phát hiện các tế bào bất thường hoặc lây nhiễm, điều này giải thích tại sao nguy cơ ung thư tăng lên khi bạn già đi.
Việc phục hồi sau bệnh cũng trở nên khó khăn hơn vì có ít tế bào hơn để giúp cơ thể bạn chữa lành.
Hình thức bên ngoài
Những thay đổi về thể chất dễ nhận thấy nhất trên khuôn mặt, vì độ dày cơ và độ dày của da giảm, da khô và mất độ đàn hồi gây ra nếp nhăn. Mũi, miệng và trán của bạn có thể trông rõ nét hơn, không phải do chúng tăng kích thước mà do những thay đổi của xương hàm khiến những đặc điểm này trông nổi bật hơn.
Sự thay đổi thị giác hiển thị ngay dưới mắt bạn, nơi bạn có thể bắt đầu nhận thấy bọng mắt đang phát triển. Sưng và bọng mắt xảy ra do các mô xung quanh mắt trở nên yếu và tạo điều kiện cho chất béo di chuyển vào mí mắt dưới.
(Ảnh: https://tomhuttonmd.com)
Khi nào bạn bắt đầu cảm thấy ảnh hưởng của quá trình lão hóa?
Một số khía cạnh của quá trình lão hóa sẽ xảy ra trong những khoảng thời gian khác nhau. Nhưng nhìn chung, cơ thể con người được phát triển đầy đủ và đạt đỉnh điểm trong độ tuổi 30 của bạn trước khi suy giảm từ từ.
Ví dụ, quá trình trao đổi chất có thể bắt đầu chậm lại ở độ tuổi 20 của bạn. Điều này góp phần làm tăng cân ở một số người.
Bạn cũng bắt đầu giảm khối lượng cơ ở độ tuổi 30. Ở độ tuổi 40, bạn có thể nhận thấy nhu cầu giữ những tài liệu đọc ở xa bạn hơn bình thường. Tình trạng này, được gọi là viễn thị, xảy ra khi mắt bạn dần mất khả năng nhìn các vật ở khoảng cách gần hơn. Những người ở độ tuổi 40 thường bắt đầu giảm chiều cao khi xương, cơ và khớp bắt đầu thay đổi.
Mặc dù bạn có thể không bắt đầu nhận thấy những thay đổi về nhận thức cho đến tuổi 60, 70 hoặc 80, nhưng quá trình này bắt đầu một cách tinh vi ở độ tuổi 30 khi não từ từ co lại. Theo thời gian, bạn sẽ nhận thấy sự khác biệt về tốc độ suy nghĩ, khoảng chú ý của bạn và cách bạn tìm và định vị các từ khi nói.
Mặc dù một số khía cạnh của lão hóa là không thể tránh khỏi, nhưng vẫn có những biện pháp bạn có thể thực hiện để bảo vệ khỏi lão hóa sớm do các yếu tố bên ngoài gây ra.
Để bắt đầu, hãy ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và kết hợp hoạt động thể chất vào thói quen hàng ngày của bạn. Đổi thức ăn chiên và chất béo bão hòa sang trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và thịt nạc. Cố gắng có ít nhất 150 phút tập thể dục trong suốt cả tuần, ngay cả khi đó chỉ đơn giản là việc bạn dắt chó đi dạo.
Bạn cũng có thể bảo vệ cơ thể khỏi lão hóa bằng cách bỏ hút thuốc và uống rượu điều độ.
Khi ở ngoài trời, hãy nhớ đeo kính râm và kem chống nắng. Kính râm bảo vệ đôi mắt của bạn khỏi tia UV có hại và kem chống nắng có thể giúp giảm nguy cơ thay đổi làn da của bạn, bao gồm cả ung thư.
Càng lớn tuổi, việc gặp bác sĩ chăm sóc chính hàng năm càng trở nên cần thiết. Họ có thể thực hiện các cuộc kiểm tra định kỳ để giúp bạn giữ gìn sức khỏe của mình. Việc thăm khám bác sĩ nhãn khoa và nha sĩ hàng năm cũng có thể ngăn ngừa và phát hiện bất kỳ vấn đề về mắt hoặc răng miệng.
Sức khỏe thể chất cũng quan trọng như vậy, hãy giữ cho tâm trí của bạn luôn mạnh mẽ bằng cách thử thách trí não với các câu đố ô chữ và các sở thích khác đòi hỏi bạn phải suy nghĩ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!